Chương trình "Vracbank - Gửi rác, rút tiền" của Công ty CP Xi măng và Xây dựng Quảng Ninh góp phần tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường. Ảnh: Vũ Cường.
Đến "ATM" gửi rác
6h30 ngày thứ 4 và thứ 6 hằng tuần - thời gian cao điểm, "Ngân hàng rác - Gửi rác, rút tiền" đặt tại Nhà máy Xi măng Lam Thạch tiếp đón hàng trăm công nhân cùng các hộ dân lân cận đến gửi rác. Tất cả đều háo hức "tay xách nách mang" những bịch giấy vụn, chai nhựa đã qua sử dụng đến điểm thu mua rác.
Anh Đặng Việt Hùng, công nhân Phân xưởng Xi măng (Nhà máy Xi măng Lam Thạch) nhiều tháng nay cứ vào sáng sớm các ngày thứ 4 và thứ 6 hằng tuần, chiếc xe máy gắn bó với hành trình từ nhà đến Công ty của anh lại có thêm nhiệm vụ chở kèm thêm những bao đựng rác thải nhựa.
Từ khi mô hình "Ngân hàng rác - Gửi rác, rút tiền" được phát động, trung bình mỗi tháng, anh thu gom được hàng trăm kg rác thải nhựa các loại và nhận được số tiền tiết kiệm 150.000-200.000 đồng. Anh được nhiều người trong Công ty đặt cho biệt danh "người săn rác".
"Trước đây, tôi ít quan tâm đến việc xử lý rác thải nhựa. Nếu không có người thu mua thì thường đem chôn, đốt hoặc xả ra môi trường. Tuy nhiên, từ ngày có "ATM rác", tôi đi bộ thấy ai vứt vỏ chai nhựa ra vỉa hè đều nhặt mang về. Giờ đã thành thói quen, cứ đến ngày thứ 4 và thứ 6 hằng tuần tôi lại đem rác đến "ATM rác" của Công ty. Mỗi lần đổi chỉ được mấy chục nghìn, có ngày chỉ được vài nghìn đồng nhưng tôi cảm thấy rất vui vì góp phần chung tay giảm thiểu tác hại rác thải nhựa ra môi trường, giữ gìn tốt vệ sinh công cộng", anh Hùng chia sẻ.
Người dân khu Hợp Thành (phường Phương Nam, TP Uông Bí) đến gửi rác rút tiền tại Công ty. Ảnh: Vũ Cường.
Theo bà Vũ Thị Thuần (tổ 2, khu Hợp Thành, phường Phương Nam, TP Uông Bí), từ khi phường và công ty phát động mô hình này, người dân đều gom các loại rác thải tái chế được cho Hội phụ nữ của tổ dân phố để bán cho công ty gây quỹ hoạt động phong trào. Việc tham gia vào mô hình này vừa giúp người dân dọn rác một cách hiệu quả, bảo vệ môi trường lại vừa có tiền.
Ông Vũ Văn Dũng, Chủ tịch UBND phường Phương Nam, nhìn nhận: "Ý nghĩa to lớn nhất của dự án là làm thay đổi nhận thức của người dân nhất là trẻ em trên địa bàn. Qua phối hợp triển khai, chúng tôi thấy đây là mô hình gắn trách nhiệm của từng người dân. Tại nơi sống, người dân phân rác thải từ nguồn, giảm ô nhiễm môi trường, biến những rác thải có giá trị thành tiền. Đây là mô hình sáng tạo và nhận được sự hưởng ứng tích cực của người dân".
Triển khai từ tháng 4/2022 đến nay, mô hình "ATM rác" đã nhận được sự ủng hộ của nhiều công nhân và người dân địa phương. Sau 3 năm triển khai, chương trình đã thu gom hơn 500 tấn rác tái chế, góp phần giảm tải cho hệ thống xử lý rác thải của địa phương và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng nhân dân.
Lượng rác thu gom được chuyển đến nhà máy xi măng áp dụng công nghệ đồng xử lý chất thải công nghiệp. Ở đây, rác thải được phân hủy hoàn toàn trong lò nung clinker có nhiệt độ trên 1.400°C, không tạo tro xỉ hay khí độc hại. Quan trọng hơn, quá trình này thay thế một phần nguyên liệu than truyền thống và giảm chi phí sản xuất.
Mỗi kg rác thải tương đương 1 điểm quy đổi, thành tiền từ 3.000-11.000 đồng tùy loại rác thải. Mỗi người khi đến gửi rác sẽ được Công ty mở một tài khoản để quản lý toàn bộ dữ liệu hoạt động gửi rác. Đến nay, Công ty đã mở trên 500 tài khoản chi trả đổi rác lấy tiền. Khi tài khoản đạt đến 300 điểm tích lũy mà chủ tài khoản chưa rút tiền sẽ được Công ty cộng trả lãi suất 1%/năm, cao gấp đôi lãi suất không kỳ hạn của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
Để thu hút được nhiều người tham gia “ATM rác", Công ty đã có nhiều chương trình hấp dẫn, như hỗ trợ xe vận chuyển tận nhà, thu mua với giá cao hơn 10-15% so với giá thị trường, hỗ trợ lãi suất đối với những tài khoản tích lũy lâu dài…
Người dân nhận tiền từ nguồn rác thải đem đến nộp. Ảnh: Vũ Cường.
Ông Ninh Xuân Quảng, Phó Giám đốc Nhà máy xi măng Lam Thạch, Công ty CP Xi măng và Xây dựng Quảng Ninh, chia sẻ: "Công ty cũng đầu tư cải tạo dây chuyền thiết bị theo tiêu chuẩn châu Âu, phối hợp với đơn vị từ Nauy trong triển khai các công nghệ sản xuất tiên tiến; lắp đặt hệ thống Bypass, duy trì hệ thống quan trắc môi trường tự động đảm bảo các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định hiện hành.
Trong đó, hệ thống lọc bụi túi thế hệ mới nhất cho hai lò nung clinker với giá trị đầu tư trên 70 tỷ đồng đã giúp giảm nồng độ bụi đến mức 20mg/Nm3 và luôn duy trì ổn định cả khi lò có sự cố. Đây là giải pháp hiệu quả có tính chiến lược, đi trước đón đầu quy định các tiêu chuẩn về phát thải ngày càng nghiêm ngặt hơn đối với hoạt động sản xuất xi măng".
Ngoài công nghệ, công ty còn chú trọng kết nối với cộng đồng. Tổ giám sát môi trường gồm 15 thành viên đại diện người dân địa phương được thành lập, góp phần tăng cường tính minh bạch và sự giám sát xã hội đối với hoạt động sản xuất. Công ty cũng đã trồng mới hơn 12.000 cây xanh chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, cải tạo cảnh quan theo mô hình "văn phòng sinh thái", "công viên trong nhà máy" xây dựng môi trường làm việc trong lành, an toàn.
Mô hình cần nhân rộng
Chia sẻ về ý tưởng lập "ATM rác", ông Vũ Trọng Hiệt, Phó Giám đốc Công ty, cho biết: Theo con số thống kê, Việt Nam là quốc gia xả rác thải nhựa nhiều thứ 4 trên thế giới, nhưng lại nhập khẩu phế liệu nhựa nhiều thứ 2 thế giới. Không chỉ nhựa, trung bình mỗi năm, Việt Nam nhập khẩu khoảng 10 triệu tấn phế liệu các loại.
Các doanh nghiệp đứng trước nghịch lý thiếu nguyên liệu, phải nhập về sản xuất, nhưng lại bỏ đi, lãng phí nguồn nguyên liệu có thể tái chế từ rác thải, chưa kể còn phải mất thêm nhiều tiền để xử lý rác thải (thu gom, vận chuyển, chôn lấp, đốt...). Nhận thấy tiềm năng từ nguồn nguyên liệu tái tạo này và qua học hỏi các mô hình tái chế rác thải nhựa từ nhiều nước trên thế giới, Công ty đã cho ra đời mô hình "Ngân hàng rác - Gửi rác, rút tiền".
Tới đây, Công ty mở rộng mạng lưới thu mua, phân loại rác thải nhựa có thể tái chế trên địa bàn tỉnh. Lượng rác thải thu gom là nguồn nguyên liệu đầu vào để Công ty hiện thực hóa ý tưởng đầu tư nhà máy ứng dụng công nghệ tái chế rác thải nhựa thành hạt nhựa để làm nguyên liệu sản xuất bao bì đựng xi măng, sản xuất giấy Kraft dùng trong bao bì xi măng. Công ty đang xây dựng dự án, dự kiến trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trong thời gian tới.
Ngày 1/6 tại Quảng Ninh, Lễ Mít tinh trọng thể hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới (5/6) và phát động Tháng hành động vì Môi trường năm 2025 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ninh tổ chức; Báo Nông nghiệp và Môi trường là đơn vị thực hiện.
Sự kiện năm nay mang chủ đề toàn cầu “Chống ô nhiễm nhựa” (Beat Plastic Pollution), do Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) phát động.
Các đơn vị đồng hành chương trình gồm: Petrolimex, PV GAS, Petrovietnam, TKV, Vinamilk, La Vie, VIMC, EVNGENCO1, URENCO…
