Các trận lũ quét nghiêm trọng tại châu Á và Hoa Kỳ trong tháng 7 và đầu tháng 8/2025 đã gây thương vong lớn và thiệt hại hàng chục tỷ USD. Chính những sự cố này cho thấy hệ thống cảnh báo sớm là mắt xích quan trọng trong chuỗi ứng phó thiên tai toàn cầu.
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, Pakistan, Hàn Quốc và nhiều nước Đông Nam Á đã hứng chịu mưa lớn kỷ lục, gây ngập lụt, lở đất và sạt trượt nghiêm trọng. Cùng lúc đó, tại Mỹ, bang Texas chứng kiến trận lũ quét khủng khiếp cướp đi hơn 100 sinh mạng khi lượng mưa bằng cả tháng đổ xuống chỉ trong vài giờ.
Theo WMO, lũ quét chiếm tới 85% các trường hợp ngập lụt toàn cầu và có tỷ lệ tử vong cao nhất trong mọi loại hình thiên tai. Ảnh: WMO.
“Lũ quét không phải hiện tượng mới, nhưng tần suất và cường độ của chúng đang tăng nhanh do đô thị hóa, biến đổi sử dụng đất và khí hậu ấm lên”, ông Stefan Uhlenbrook, Giám đốc Thủy văn, Nước và Băng quyển của WMO nhận định.
Ông lưu ý, mỗi độ C tăng thêm, tỷ lệ hơi nước trong không khí sẽ tăng thêm 7%, kéo theo nguy cơ mưa cực đoan. Cùng lúc, tan băng cũng khiến các hồ băng bất ổn trở thành nguồn phát sinh lũ nguy hiểm, như vụ vỡ hồ băng ở Nepal hồi tháng 7 vừa qua.
Do đó, cảnh báo sớm không chỉ còn là dự báo thời tiết đơn thuần, mà đóng vai trò quan trọng giúp bảo vệ sinh mạng. Ở Ấn Độ, cơ quan khí tượng đã đưa ra cảnh báo lũ quét sớm một ngày, song việc thông tin không đến được người dân vùng núi khiến hơn 100 người mất tích sau khi dòng nước lũ cuốn qua Uttarkashi. Tại Mỹ, hệ thống cảnh báo qua radio và truyền hình hoạt động đúng quy trình, nhưng thảm họa xảy ra lúc rạng sáng - khi người dân đang ngủ và không có còi cảnh báo địa phương .
Theo WMO, lũ quét chiếm tới 85% các trường hợp ngập lụt toàn cầu và có tỷ lệ tử vong cao nhất trong mọi loại hình lũ. Thiệt hại kinh tế từ các sự kiện này cũng cao hơn 50 tỷ USD mỗi năm. Trong khi đó, 1,81 tỷ người, tương đương 23% dân số thế giới, đang sống trong khu vực có nguy cơ ngập lụt 1 lần mỗi 100 năm.
Để khắc phục, WMO đang mở rộng Hệ thống Hướng dẫn Lũ quét Toàn cầu (FFGS), hiện hoạt động tại hơn 70 quốc gia, tích hợp dữ liệu vệ tinh, radar và mô hình thời tiết độ phân giải cao nhằm cảnh báo sớm hơn vài giờ trước khi lũ hình thành. Tổ chức cũng thúc đẩy các quốc gia xây dựng “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người” (Early Warnings for All) - chương trình hướng tới phổ cập thông tin dự báo tới từng cộng đồng dễ tổn thương.
