UNDP cùng Việt Nam triển khai lộ trình thích ứng biến đổi khí hậu quốc gia

Lời tòa soạn: Nhân Tuần lễ Biến đổi khí hậu diễn (21-28/9), Báo Nông nghiệp và Môi trường trân trọng giới thiệu bài viết của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cộng hưởng cho lời kêu gọi những hành động chung vì tương lai bền vững.

Tháng 9/2025, Việt Nam vừa kỷ niệm 80 năm Quốc khánh với nhiều thành tựu lớn trong phát triển kinh tế - xã hội. Gần bốn thập kỷ Đổi mới đã mang lại cho Việt Nam những chuyển biến to lớn. Tăng trưởng kinh tế nhanh đã giúp hàng triệu người thoát nghèo, những bước tiến mạnh mẽ về phát triển con người đã làm thay đổi cuộc sống qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, giống như nhiều quốc gia khác, Việt Nam đứng trước thách thức lớn: làm thế nào để duy trì tăng trưởng trong khi thích ứng với các tác động khí hậu đang ngày càng khốc liệt hơn.

Việt Nam vốn là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu. Nước biển dâng, cường độ bão tăng lên và lượng mưa thay đổi đang đe dọa những thành quả phát triển đã đạt được. Việt Nam nhận thức rất rõ điều này. Để đóng góp vào giảm tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, Việt Nam đã đưa ra cam kết chiến lược: đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Thích ứng với biến đổi khí hậu đóng vai trò then chốt trong lộ trình này, không chỉ để bảo vệ cộng đồng, mà còn để gìn giữ thành quả phát triển, duy trì thịnh vượng và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu 2025

Ngày 4/9/2025, Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) đã công bố Kế hoạch Hành động Quốc gia cập nhật của Việt Nam, đưa Việt Nam trở thành quốc gia thứ 65 trong gần 150 quốc gia đang phát triển công bố kế hoạch. Theo đó, Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cập nhật nêu rõ cách thức Việt Nam chuyển hóa các cam kết quốc tế thành hành động cụ thể, gắn kết thích ứng trực tiếp với Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC).

Kế hoạch Hành động Quốc gia cập nhật không chỉ là dừng lại ở định hướng chiến lược, mà còn đưa ra các chỉ số có thể đo lường, chu kỳ cập nhật 5 năm, chiến lược huy động nguồn lực và phân công trách nhiệm rõ ràng. NAP giúp thu hẹp khoảng cách giữa kế hoạch và tài chính - một trong những rào cản lớn nhất trong hành động khí hậu.

Giới thiệu công cụ giám sát, đánh giá tiến trình thực hiện

Một bước tiến quan trọng trong triển khai là việc đưa vào vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu về giám sát, đánh giá các hoạt động thích ứng biến đổi khí hậu do Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý (https://adaptation.dcc.mae.gov.vn/). Nền tảng trực tuyến này kết nối các Bộ, ngành và các tỉnh, giúp thu thập báo cáo hằng năm của các địa phương và ngành, và chuẩn hóa dữ liệu về các hành động thích ứng với biến đổi khí hậu ở nhiều cấp. Thông qua việc chuẩn hóa dữ liệu, công bố rộng rãi, hệ thống góp phần nâng cao chất lượng hoạch định chính sách và khả năng tiếp cận tài chính quốc tế.

Xây dựng được hệ thống là quan trọng nhưng đồng thời cũng cần đảm bảo hệ thống hữu ích. Việc cập nhật thường xuyên cùng các khóa tập huấn cho cán bộ là cần thiết để bảo đảm dữ liệu chính xác và phục vụ hiệu quả công tác hoạch định chính sách.

Lộ trình thích ứng liên ngành

Báo cáo Kế hoạch Hành động Quốc gia cũng chỉ ra những thách thức trong triển khai: Năng lực và nguồn lực khác biệt giữa các vùng; hạ tầng dự báo, cảnh báo sớm và dữ liệu khí hậu - y tế còn hạn chế; khu vực tư nhân chưa tham gia đầy đủ vào thích ứng.

Giải quyết những khoảng trống này đòi hỏi các chuyển đổi mang tính chiến lược, từ việc tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu trong các lĩnh vực dễ bị tổn thương như nông nghiệp, môi trường, y tế, giao thông, đến việc thiết lập hệ thống cảnh báo sớm để bảo vệ cộng đồng trước thiên tai. Đồng thời, cần thúc đẩy các giải pháp thích ứng dựa vào thiên nhiên, như phục hồi rừng ngập mặn và lồng ghép tri thức bản địa nhằm bảo vệ cộng đồng dễ bị tổn thương. Bên cạnh đó, các cơ chế tài chính sáng tạo dựa trên tác động, bao gồm tài chính hỗn hợp và đối tác công - tư, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn lực đầu tư cho những lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp và hạ tầng.

Kế hoạch Hành động Quốc gia cần trở thành nền tảng cho các dự án có khả năng huy động vốn tư nhân. Đồng thời, Việt Nam cũng cần tích hợp theo dõi Tổn thất và Thiệt hại (L&D) vào hệ thống quốc gia, phù hợp với khung toàn cầu để tiếp cận Quỹ Ứng phó Tổn thất và Thiệt hại (FRLD) và bảo đảm hỗ trợ minh bạch cho cộng đồng bị ảnh hưởng. Một hệ thống GS & ĐG vững chắc là cần thiết để theo dõi tiến độ và có biện pháp điều chỉnh kịp thời và hiệu quả.

UNDP cam kết hỗ trợ nâng cao năng lực cộng đồng

UNDP tự hào đồng hành cùng Việt Nam thúc đẩy triển khai Kế hoạch Hành động Quốc gia thông qua quan hệ đối tác chiến lược và đổi mới. Sự hỗ trợ của UNDP tập trung vào tăng cường hệ thống cảnh báo sớm và khung quốc gia về dịch vụ khí hậu; xây dựng nền tảng giám sát và đánh giá tích hợp số; chuẩn hóa công cụ ưu tiên đầu tư và huy động tài chính, bảo đảm sự tham gia của khu vực tư nhân, an sinh xã hội và bình đẳng giới. Đồng thời, tổ chức cũng chuẩn bị danh mục dự án thích ứng sẵn sàng đầu tư; làm rõ lộ trình tài chính thích ứng phù hợp với hướng dẫn của UNFCCC để tiếp cận các nguồn Quỹ Khí hậu Xanh, Quỹ Thích ứng và Quỹ FRLD.

Một trụ cột trong hỗ trợ của UNDP là thúc đẩy bình đẳng giới và hòa nhập xã hội (GESI). Việt Nam đã xây dựng hướng dẫn GESI phù hợp với bối cảnh quốc gia. Giờ đây, đã đến lúc biến bộ hướng dẫn này thành một tiêu chí bắt buộc trong cả cơ chế giám sát và cơ chế tài chính, nhằm đảm bảo khả năng chống chịu vươn tới các cộng đồng miền núi xa xôi và các hộ gia đình do phụ nữ làm chủ.

Tăng cường khả năng chống chịu là cốt lõi của phát triển

Thành công trong công tác thích ứng sẽ không chỉ được đo lường bằng các báo cáo và con số, mà còn ở việc cộng đồng có thể chống chịu và phát triển vượt lên các biến cố khí hậu. Năng lực chống chịu với khí hậu cần được lồng ghép vào mọi quyết định phát triển ở tất cả các cấp và lĩnh vực, từ hạ tầng, nông nghiệp đến y tế và quy hoạch đô thị.

NAP cập nhật đã đặt nền móng vững chắc và định hướng rõ ràng cho hành động. Nếu tiếp tục lộ trình này, Việt Nam không chỉ đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” và trở thành quốc gia thu nhập cao, mà còn có thể trở thành hình mẫu toàn cầu về thích ứng khí hậu.

Chúng tôi đánh giá cao vai trò của Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong dẫn dắt xây dựng và cập nhật Kế hoạch Hành động Quốc gia của Việt Nam. Để đạt được kết quả này, chúng tôi ghi nhận sự hỗ trợ của Quỹ Khí hậu Xanh (GCF) trong thúc đẩy khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu tại Việt Nam.

UNDP vinh dự là đối tác đồng hành cùng Việt Nam trong hành trình này. Cùng nhau, chúng ta có thể bảo đảm rằng thích ứng không phải là suy nghĩ đến sau cùng, mà trở thành một trụ cột của phát triển bền vững cho các thế hệ hôm nay và mai sau.