Lò sấy... hốt bạc

Ở ĐBSCL có một dịch vụ đang đắt hàng và hốt bạc nhất- đó là sấy lúa thuê. Mưa dầm dề đúng vào thời điểm nông dân ĐBSCL thu hoạch rộ lúa HT đã khiến nhu cầu sấy lúa bằng máy tăng vọt. Trong khi nông dân “rầu thúi ruột” thì dịch vụ sấy lúa ăn nên làm ra hơn bao giờ hết.

Xếp hàng chờ sấy lúa

Phần lớn nông dân ĐBSCL hiện vẫn có thói quen tận dụng ánh nắng mặt trời phơi lúa. Phơi lúa bằng nắng có nhiều cái tiện như tốn ít chi phí và tận dụng được mọi mặt bằng bất kể nơi đâu như sân nhà, bờ đê, bờ ruộng, ven lộ…Thậm chí ruộng đâu phơi đấy xong bán luôn tại chỗ cho thương lái khỏi mất công vận chuyển. Trong khi đầu tư một máy sấy trước hết phải có mặt bằng rộng và có vốn (trên dưới 100 triệu – lò đúng kỹ thuật, công suất 15 - 20 tấn/mẻ).

Lâu nay nhiều nông dân vẫn cho rằng bỏ tiền làm máy sấy là “nuôi quân ba năm dụng một giờ”. Vì lò sấy chỉ phát huy hết tác dụng vào vụ HT- vụ trời thường mưa liên mưa. Hơn nữa, nếu sấy không đạt tiêu chuẩn (lò sấy do nông dân tự thiết kế, không đạt yêu cầu kỹ thuật hoặc chủ lò cố tình rút ngắn thời gian sấy) lúa thường kém chất lượng không thể bảo quản được lâu. Trong khi đó, lúa bán ngay thời điểm thu hoạch rộ thì giá thường không cao. Đó là lý do tại sao nông dân hiện nay vẫn ngại đầu tư làm máy sấy hoặc mướn dịch vụ sấy. Nhưng đó là chuyện của những ngày thời tiết thuận lợi. Còn lỡ vào ngày thu hoạch mà “trời không ủng hộ” thì chỉ có nước khóc ròng.

Về các địa phương có diện tích trồng lúa lớn ở ở ĐBSCL như An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp…vào thời điểm này nhìn cảnh nông dân xếp hàng chờ đến lượt sấy lúa mới thấy hết giá trị của lò sấy. Lão nông Ngô Văn Hùng ở ấp Kênh 4B, xã Tân Hiệp A, Tân Hiệp, Kiên Giang có 2 lò sấy, công suất 12 tấn/lò/mẻ cho biết: "Hơn 10 ngày qua lò của tôi chạy hết công suất mà vẫn không đáp ứng hết nhu cầu của bà con. Tôi phải tranh thủ ban đêm sấy lúa nhà, ban ngày giúp anh em, bà con chòm xóm, để lấy lại vốn đầu tư. Mình là nhà nông, nhìn hạt lúa lên mộng xót lắm chứ. Nhưng nhiều quá thì cũng đành phải phải phát số, ai đến trước sấy trước, ai đến sau sấy sau. Có như vậy mới khỏi mất lòng".

Nông dân Nguyễn Văn Tuấn ở xã Long Thạnh, Giồng Riềng, Kiên Giang than thở: “Nhà tôi làm gần 5ha lúa. Đúng vào thời gian lúa chín thì trời lại đổ mưa dầm, lúa đổ ngã gần hết, ngập chìm trong nước không thể thu hoạch bằng máy được. Tôi phải chạy khắp nơi mới thuê được gần chục thợ gặt với giá 300.000 đồng/công, cao gấp đôi so với lúa đứng. Cứ tưởng cắt xong trời sẽ nắng để phơi, nào ngờ. Chở đến lò sấy lại phải chờ hơn gần 3 ngày mới tới lượt, vì trời mưa ai cũng có nhu cầu sấy. Tới khi đổ ra lúa đã lên mộng trắng hết nhìn mà rơi nước mắt. Có sấy được thì chất lượng đã giảm đáng kể, vụ này cầm chắc lỗ nặng rồi”. 

Cả đồng bằng mới có 6.500 lò sấy

Nhiều nông dân không chờ đợi được thì đành bỏ tiền mua lò sấy mini (còn gọi là lò di động) về nhà tự sấy. Ưu điểm của lò sấy này là rất cơ động, nông dân có thể mang lò ra tận ruộng để sấy chạy mộng trong những ngày trời mưa. Ông Phan Văn Út ở huyện Tri Tôn, An Giang vừa mua một lò sấy loại 4 tấn/mẻ phấn khởi khoe: "Nông dân có cái lò này là sướng lắm! Cứ đổ lúa vào lò sấy là yên chí đợi tới khô, rồi mở cửa xả cho lúa chạy ra bao, khỏi trộn, đảo gì ráo. Khỏe re. Nhờ có nó mà hơn chục ha lúa của nhà tôi đã khô ran nằm trong kho”.

Ông Dương Xuân Hòa, Chủ DNTN Năm Nhã, chuyên SX máy sấy ở Tân Phú, An Giang cho biết, vụ HT này nhu cầu mua máy sấy lúa của nông dân rất nhiều. Cả tháng qua DN của ông làm không đủ hàng bán. Theo ông Hòa, 2 bộ phận quan trọng nhất của lò sấy là hệ thống quạt và lò cung cấp nhiệt. Nếu làm không đạt sấy rất hao trấu (lò sấy thường đốt bằng trấu), lúa không bị lên tro đen và gạo bị gãy. Còn sấy đúng quy cách, lúa sấy không thua kém gì lúa phơi, thậm chí còn bán được giá hơn.

Phó GĐ Trung tâm KNKN Kiên Giang Phù Khí Nguyên cho biết: Hiện toàn tỉnh đang có khoảng 1.700 lò sấy lúa, công suất bình quân 8 tấn/mẻ. Tuy nhiên, số lò sấy này cũng chỉ đáp ứng được tối đa 40% nhu cầu. Trong nhiều năm qua, tỉnh có chính sách hỗ trợ nông dân mua máy nông nghiệp, trong đó có hỗ trợ đầu tư làm máy sấy (hỗ trợ 100% lãi suất trong 3 năm). Tuy nhiên, nhiều nông dân vẫn chưa mạnh dạn đầu tư. Vì làm dịch vụ lò sấy chỉ đạt hiệu quả cao khi có sự liên kết với đội ngũ thương lái, mua lúa ướt từ nơi khác về sấy mới có việc làm nhiều. Còn sấy tại địa phương, do hiện nay áp dụng lịch thời vụ tập trung nên mỗi vụ chỉ kéo dài 1-2 tuần là hết.

Theo số liệu thông kê, toàn khu vực ĐBSCL hiện mới chỉ có khoảng 6.500 lò sấy các loại, với công suất nhỏ, khoảng 4-8 tấn/mẻ. Số máy này chỉ đáp ứng được khoảng 30% sản lượng lúa HT. Trong đó, không ít mấy là do nông dân tự chế (tận dụng cả chuồng trại gia súc làm lò sấy) nên không đảm bảo kỹ thuật, chất lượng lúa sấy không đồng đều, dẫn đến gạo bị gãy nhiều, thời gian bảo quản không lâu.