Bảo hiểm thất nghiệp là chính sách an sinh xã hội quan trọng, giúp người lao động vượt qua giai đoạn "chững" trong sự nghiệp. Tại Thái Nguyên, chính sách này không chỉ phát huy hiệu quả về mặt hỗ trợ tài chính mà còn dần định hình vai trò như một bệ đỡ để người lao động quay lại thị trường việc làm một cách bền vững.
Khoảng trống chủ động từ người lao động
Trong 5 tháng đầu năm 2025, Trung tâm Dịch vụ Việc làm tỉnh Thái Nguyên đã tiếp nhận và giải quyết chế độ trợ cấp thất nghiệp cho gần 3.000 người lao động. Trong đó, có hơn 2.600 người nhận chi trả lần đầu, còn lại là các quyết định tạm dừng và chấm dứt chế độ.
Theo ông Nguyễn Văn Huyên, Phó Giám đốc Trung tâm, bảo hiểm thất nghiệp là nền tảng để người lao động tái lập định hướng nghề nghiệp và tìm lại vị trí trong thị trường. Trung tâm cũng tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền chính sách, tư vấn cho hơn 14.000 lượt người về thị trường việc làm và hỗ trợ nghề nghiệp. Đáng chú ý, có hơn 770 người được kết nối thành công với công việc mới. Trong số này, không ít người là lao động nữ hoặc nhóm ngoài tỉnh, vốn khó tiếp cận thông tin hoặc thiếu kỹ năng.
Chị Trần Thị Phương được hướng dẫn đăng ký làm thủ tục lấy bảo hiểm thất nghiệp. Ảnh: Linh Linh.
Nghỉ làm công nhân sau khoảng 3 năm gắn bó với một công ty xây dựng trên địa bàn thành phố, chị Trần Thị Phương, 35 tuổi, TP Thái Nguyên không bị rơi vào trạng thái "chững" vì đã lên kế hoạch học nghề để chuẩn bị hành trang cho một chặng đường mới. "Nhận bảo hiểm xã hội cũng coi như được hỗ trợ một khoản tài chính ban đầu. Khoản này rất quý, nhưng quan trọng hơn là được Trung tâm tư vấn tham gia các lớp học nghề, có thêm kỹ năng đi xin việc cũng tự tin hơn”, chị Phương chia sẻ.
Mặc dù chính sách ngày càng hoàn thiện, một bộ phận người lao động vẫn chưa chủ động tái hội nhập. Sau khi nhận trợ cấp, không ít người chờ đợi hoặc lệ thuộc vào khoản tiền ngắn hạn mà thiếu kế hoạch dài hơi.
Ông Huyên thẳng thắn chỉ ra rằng, nếu dừng lại ở việc chi trả, chính sách sẽ không thể phát huy tối đa hiệu quả. Do đó, người lao động được khuyến khích chủ động học nghề, tra cứu thị trường, không để thời gian thất nghiệp trở thành khoảng trống vô nghĩa. “Chúng tôi luôn coi thời gian thất nghiệp là cơ hội để người lao động ‘tái cấu trúc’ bản thân – từ cập nhật kỹ năng, rèn luyện tác phong đến điều chỉnh kỳ vọng nghề nghiệp cho phù hợp với nhu cầu thị trường,” ông nói.
Bởi lẽ, trong bối cảnh công nghệ và yêu cầu tuyển dụng liên tục thay đổi, việc trông chờ vào trợ cấp mà không tự làm mới mình sẽ khiến người lao động ngày càng bị bỏ lại phía sau. Chính vì vậy, song song với việc chi trả, Trung tâm còn tích cực tổ chức các lớp định hướng nghề nghiệp, kết nối với các sàn việc làm trực tuyến, để mỗi người thất nghiệp đều có cơ hội “tái khởi động” một cách bài bản.
Một số lao động thừa nhận do thiếu định hướng nên không tận dụng được cơ hội. Anh Hoàng Văn Đông (29 tuổi, huyện Phú Bình) tâm sự: “Nhận trợ cấp xong, tôi chỉ nghĩ nghỉ ngơi ít hôm rồi tìm việc. Nhưng mấy tháng trôi qua vẫn chưa có việc phù hợp. Nếu ngay từ đầu tìm hiểu về các lớp học nghề như học lái xe nâng hay cơ khí ngắn hạn, cơ hội có lẽ đã khác”.
Thực tế này cho thấy, bên cạnh việc hỗ trợ tài chính, việc đồng hành về thông tin và định hướng nghề nghiệp đóng vai trò quyết định. Nắm bắt điều đó, Trung tâm đang đẩy mạnh tư vấn chuyển đổi nghề, không chỉ cho lao động phổ thông mà cả nhóm có trình độ đại học nhưng mất việc do biến động ngành nghề. “Nhiều kỹ sư xây dựng, nhân sự văn phòng, thậm chí cả lập trình viên mất việc vì doanh nghiệp thu hẹp quy mô. Họ cần được tư vấn kỹ hơn để không bị lúng túng giữa các lựa chọn nghề nghiệp mới”, một cán bộ phụ trách tư vấn chia sẻ. Ngoài ra, Trung tâm cũng phối hợp với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp tuyển dụng và hội nghề nghiệp địa phương để tổ chức các buổi giới thiệu ngành nghề phù hợp với xu hướng thị trường, rút ngắn khoảng cách giữa năng lực hiện tại và nhu cầu mới.
Đào tạo và kết nối: Đòn bẩy dài hạn
Bên cạnh hỗ trợ tài chính, đào tạo và định hướng nghề nghiệp được coi là chìa khóa tạo việc làm bền vững. Trung tâm Dịch vụ Việc làm đã phối hợp tổ chức nhiều lớp học nghề ngắn hạn: từ điện dân dụng, cơ điện tử, đến ngoại ngữ ứng dụng trong môi trường làm việc Nhật Bản, Hàn Quốc. Tuy nhiên, con số hơn 80 người được hỗ trợ học nghề trong 6 tháng vẫn còn khá khiêm tốn so với nhu cầu thực tế.
Từ góc độ người học, anh Nguyễn Văn Khoa (23 tuổi, vừa tốt nghiệp một trường Cao đẳng về kỹ thuật) chia sẻ: “Nếu không có chương trình thực tập tại doanh nghiệp do trường kết nối, tôi không chắc mình có được việc nhanh đến vậy”.
Một trong những nút thắt lớn là người lao động chưa có kênh tiếp cận thông tin thị trường một cách đầy đủ và kịp thời. Trong khi thông tin tuyển dụng thường xuyên được cập nhật trên nền tảng số, thì không phải ai cũng có khả năng tiếp cận.
Bảo hiểm thất nghiệp không còn là một “gói trợ cấp”, mà đang dần trở thành nền tảng để người lao động ổn định tâm lý, học thêm kỹ năng, tìm được công việc mới phù hợp. Ảnh: Phạm Hiếu.
Trung tâm đang nỗ lực cải thiện điều này bằng cách tổ chức các phiên giao dịch lưu động, ứng dụng tư vấn trực tuyến và phối hợp với hội nông dân, đoàn thanh niên để đưa thông tin “gõ cửa từng hộ”. Mục tiêu là không để ai bị bỏ lại phía sau chỉ vì không biết tìm việc ở đâu.
TS Phan Thị Hồng Phúc, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên chia sẻ, hiện nay nhu cầu tuyển dụng nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực nông nghiệp rất lớn, nhưng nguồn cung lại chưa đáp ứng được.
Tuy nhiên, TS. Phúc cho biết thêm, hiện tại vấn đề lớn nhất mà các doanh nghiệp đang gặp phải không chỉ là thiếu nhân lực nói chung, mà còn là thiếu nhân lực được đào tạo bài bản, có kỹ năng làm việc thực tế. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng đào tạo và định hướng nghề nghiệp phải được chú trọng hơn nữa trong thời gian tới.
Nhìn rộng ra, để giải quyết hiệu quả bài toán thất nghiệp, việc kết hợp giữa đào tạo kỹ năng phù hợp với nhu cầu thực tế và hỗ trợ từ chính sách bảo hiểm thất nghiệp là rất cần thiết. Trong đó, bảo hiểm thất nghiệp giữ vai trò giúp người lao động vượt qua khó khăn trước mắt, trong khi đào tạo và kết nối việc làm là giải pháp căn cơ để họ có việc làm ổn định và lâu dài.
Bảo hiểm thất nghiệp không còn là một “gói trợ cấp”, mà đang dần trở thành nền tảng để người lao động ổn định tâm lý, học thêm kỹ năng, tìm được công việc mới phù hợp. Tuy nhiên, để chính sách này thật sự phát huy tối đa, cần có sự đồng hành toàn diện giữa cơ quan nhà nước – cơ sở đào tạo – doanh nghiệp – và bản thân người lao động. Khi từng mắt xích được liên kết chặt chẽ và vận hành hiệu quả, thị trường lao động sẽ không chỉ hồi phục nhanh hơn mà còn vững vàng hơn trước những cú sốc trong tương lai.
