[Bài 4] Siết chặt quản lý, ngăn chặn trục lợi bảo hiểm thất nghiệp

Trong khi nhiều lao động đang nỗ lực vượt qua khó khăn để tìm việc làm, ổn định cuộc sống thì vẫn còn không ít người lợi dụng chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) để trục lợi. Trước thực trạng này, Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM đã và đang triển khai nhiều giải pháp phối hợp, kiểm tra, thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp người lao động hưởng không đúng quy định, nhằm đảm bảo sự minh bạch, công bằng của chính sách an sinh xã hội.

Theo bà Nguyễn Văn Hạnh Thục, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM, một số người cố tình không khai báo việc làm mới hoặc thỏa thuận với doanh nghiệp chậm ký hợp đồng để tiếp tục nhận trợ cấp. Có trường hợp vừa nhận trợ cấp, vừa tham gia đóng bảo hiểm xã hội mà không thông báo.

Đối với các trường hợp này, nếu phát hiện trên hệ thống phần mềm TST của Bảo hiểm Xã hội, Trung tâm sẽ lập tức ra quyết định thu hồi trợ cấp đã chi sai. Tuy nhiên, với những lao động làm việc không hợp đồng hoặc chuyển sang khu vực phi chính thức, việc kiểm tra, xác minh gặp nhiều khó khăn.

Theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP, người lao động kê khai gian dối để nhận BHTN có thể bị phạt từ 1–2 triệu đồng, đồng thời buộc hoàn trả toàn bộ số tiền đã nhận sai. Nếu không thông báo có việc làm trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nộp hồ sơ, người lao động cũng sẽ không được bảo lưu thời gian chưa hưởng.

Mức xử phạt có thể lên tới truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi chiếm đoạt từ 10 triệu đồng trở lên. Cụ thể, chiếm đoạt từ 100 triệu đồng có thể bị phạt tù từ 1 đến 5 năm theo Điều 214 Bộ luật Hình sự năm 2015.

“Có những trường hợp đáng tiếc khi người lao động không cố ý gian lận, nhưng vì không hiểu luật hoặc chủ quan không thông báo việc làm mới nên không được bảo lưu thời gian còn lại, thậm chí còn phải hoàn trả trợ cấp đã nhận”, bà Hạnh Thục chia sẻ.

Để hạn chế tình trạng vi phạm, Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM chú trọng công tác tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể các bước nộp hồ sơ và nghĩa vụ thông báo việc làm mới. Trung tâm khuyến khích người lao động sử dụng Cổng Dịch vụ công Quốc gia hoặc Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính TP.HCM để nộp hồ sơ trực tuyến, từ đó giảm chi phí đi lại, thời gian chờ đợi và tránh tập trung đông người.

Ngoài ra, với những người chưa quen công nghệ, cán bộ Trung tâm sẽ hướng dẫn hoặc nhận hồ sơ trực tiếp của người lao động sau đó quét (scan) và nhập hồ sơ lên hệ thống, đảm bảo không ai bị bỏ sót vì rào cản kỹ thuật.

Những trường hợp cố tình trốn tránh, không hợp tác, Trung tâm sẽ chuyển thông tin đến cơ quan chức năng để xử lý. Sự phối hợp giữa Trung tâm Dịch vụ việc làm và Bảo hiểm xã hội TP HCM đang ngày càng chặt chẽ, tạo thành hệ thống giám sát liên ngành hiệu quả.

Lãnh đạo Trung tâm Dịch vụ Việc làm TP.HCM cho biết, hiện nay, trong tổng số 9 thủ tục hành chính liên quan đến BHTN, chỉ có thủ tục nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp người lao động được nộp trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công. Trong khi đó, người lao động vẫn bắt buộc phải trình diện trực tiếp tại Trung tâm để được tư vấn, xác nhận tình trạng việc làm theo đúng quy định của Luật Việc làm.

Chính điều này gây áp lực kép cho cả người lao động và cán bộ xử lý. Một mặt, hồ sơ phải được tiếp nhận trực tiếp. Mặt khác, cán bộ lại phải cập nhật, số hóa toàn bộ thông tin lên Cổng Dịch vụ công để đảm bảo tỉ lệ giải quyết trực tuyến và tiến độ xử lý.

Bên cạnh việc kiểm soát trục lợi, Trung tâm còn nâng cao chất lượng phục vụ bằng cách siết chặt kỷ luật, giám sát thường xuyên việc tiếp nhận, xử lý hồ sơ. Các cán bộ, viên chức được quán triệt tinh thần trách nhiệm, hỗ trợ tận tình, giải thích rõ quyền lợi và nghĩa vụ cho người lao động, tránh trường hợp bị mất quyền lợi do thiếu thông tin.

Chính sách BHTN không chỉ là chỗ dựa cho người lao động mất việc mà còn là một phần quan trọng trong hệ thống an sinh quốc gia. Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả lâu dài, cần sự phối hợp giữa cơ quan chức năng và ý thức trách nhiệm từ mỗi người lao động.

“Chúng tôi không chỉ làm nhiệm vụ tiếp nhận các thủ tục hưởng TCTN cho người lao động mà còn hướng tới xây dựng một hệ thống hỗ trợ người lao động toàn diện, công bằng và minh bạch", Giám đốc Nguyễn Văn Hạnh Thục khẳng định.

Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM đang triển khai chuyển đổi số trong giải quyết BHTN. Tuy nhiên, hiện mới chỉ có 1 trong 9 thủ tục là người dân được nộp trực tuyến trên dịch vụ công. Sắp tới, Trung tâm sẽ kiến nghị cho người dân được nộp hồ sơ trực tuyến cho 08 thủ tục còn lại lên Cổng Dịch vụ công, đồng thời phối hợp Bảo hiểm Xã hội TP HCM để liên thông dữ liệu, đảm bảo chi trả trợ cấp chính xác, kịp thời theo Đề án 06.