Bảo hiểm thất nghiệp – 'lá chắn' giúp người lao động vượt khó

Cứu cánh cho người lao động

Đối với chị Nguyễn Hải Hà (46 tuổi, thị trấn Đông Anh, huyện Đông Anh, TP Hà Nội), khoản trợ cấp thất nghiệp là một cứu cánh khi chị quyết định thôi việc. Chị nói: “Khi chưa có công ăn việc làm, tôi nghe người ta nói về bảo hiểm thất nghiệp nên quyết định đi làm để hưởng trợ cấp. Nó cũng là một khoản đỡ đần gia đình tôi rất nhiều khi tôi chưa tìm được việc mới”.

Cũng giống như chị Hà, sau nhiều năm làm xây dựng, anh Nguyễn Hữu Huỳnh (46 tuổi, thị trấn Đông Anh, huyện Đông Anh, TP Hà Nội) đã nghỉ việc vì nhiều lý do. Chưa tìm được việc mới, thu nhập đột ngột về con số 0, trong khi hai con nhỏ đang tuổi ăn học, trợ cấp thất nghiệp trở thành cứu cánh của gia đình anh lúc này.

“Tôi tham gia bảo hiểm thất nghiệp được 18 tháng, đủ điều kiện nhận 3 tháng trợ cấp. Mức được hưởng là 3,6 triệu/tháng, tuy không nhiều nhưng cũng giúp tôi cầm cự được một thời gian, nhất là khi hai đứa nhỏ đang học lớp 11 và lớp 5", anh Huỳnh chia sẻ.

Anh Huỳnh cho biết, thủ tục làm hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện khá thuận tiện. Thay vì phải nộp giấy tờ trực tiếp, người lao động có thể thực hiện trực tuyến qua cổng dịch vụ công. “Tôi đến Trung tâm Dịch vụ việc làm, họ cho tôi quét mã rồi hướng dẫn cụ thể từng bước. Nếu mình không rành công nghệ, họ cũng giúp rất nhiệt tình. Làm cũng nhanh, không phải đi lại nhiều lần", anh kể.

Thế nhưng khoản tiền trợ cấp thất nghiệp, theo anh Huỳnh, chỉ đủ duy trì mức sống tối thiểu: “Tôi phải nhận thêm việc giao hàng cho người quen quanh khu, có khi phụ chở hàng thuê. Làm gì cũng được, miễn là có thêm đồng ra đồng vào để lo cho con ăn học. Cũng may trước đây có tích lũy được chứ không thì khốn”.

Trong thời gian hưởng trợ cấp, Trung tâm Dịch vụ việc làm cũng giới thiệu cho anh một số khóa đào tạo nghề ngắn hạn như pha chế, kinh doanh nhỏ hay sửa chữa điện dân dụng. Tuy nhiên, anh Huỳnh cho biết bản thân chưa tham gia được vì tuổi tác đã cao: “Nhiều công ty giờ chỉ tuyển người dưới 35 tuổi. Tôi ngoài 40 rồi, nghề xây dựng lại không có bằng cấp, muốn học nghề khác cũng khó. Chỉ có thể làm việc tự do, ai gọi gì làm nấy thôi”.

Anh nhìn nhận chính sách bảo hiểm thất nghiệp là chỗ dựa quan trọng với người lao động, nhất là những trường hợp như anh – mất việc ở tuổi đã cao, khó cạnh tranh trên thị trường lao động.

Hiệu quả bền vững

Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng biến động, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trở thành công cụ can thiệp quan trọng nhằm bảo vệ và hỗ trợ người lao động. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), mục tiêu cốt lõi của BHTN không chỉ là hỗ trợ tài chính khi người lao động mất việc mà còn giúp họ nhanh chóng tái gia nhập thị trường lao động.

Chính sách này bao gồm đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, tư vấn và giới thiệu việc làm phù hợp, bên cạnh các chế độ trợ cấp. Đây là hệ thống giảm sóc, nhằm giảm thiểu thiệt hại khi người lao động gặp biến cố trong công việc.

BHTN giữ vai trò then chốt trong hệ thống an sinh xã hội ở ba giai đoạn: chuẩn bị chủ động trước rủi ro, hỗ trợ kịp thời khi thất nghiệp, và chia sẻ rủi ro trong cộng đồng lao động. “Tỷ lệ thất nghiệp khoảng 3%, trong khi 97% người đang có việc làm đóng bảo hiểm để hỗ trợ những người gặp khó khăn, thể hiện tinh thần đoàn kết xã hội cần thiết trong nền kinh tế thị trường” bà Hương giải thích.

Để bảo hiểm thất nghiệp phát huy hiệu quả, bà kiến nghị cần mở rộng diện bao phủ, cải thiện chính sách để người lao động cảm thấy đáng tham gia, đồng thời minh bạch, linh hoạt trong điều kiện đóng – hưởng. Bà cũng cảnh báo tình trạng lạm dụng quỹ trợ cấp khi một số người nhận trợ cấp dù đã có việc làm mới.

Lao động trung niên thường khó tìm được việc mới do yêu cầu tuyển dụng ưu tiên người trẻ, sức khỏe tốt và nhanh nhạy, dẫn đến tình trạng thất nghiệp kéo dài. BHTN không chỉ là khoản hỗ trợ tài chính tạm thời, mà còn là bệ đỡ quan trọng giúp người lao động vượt qua giai đoạn khó khăn, tái hòa nhập thị trường lao động hiệu quả.

Việc hoàn thiện các chương trình đào tạo, tư vấn nghề nghiệp phù hợp sẽ góp phần tạo nên một hệ thống bảo hiểm thất nghiệp bền vững, đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của người lao động trong bối cảnh thị trường lao động luôn biến động như hiện nay.

Bàn về dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng là 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp là tương đối phù hợp với thông lệ quốc tế và các mức trợ cấp mà người lao động được nhận khi mất việc làm theo quy định hiện hành.

Mức này đảm bảo cho người lao động giảm bớt khó khăn, ổn định cuộc sống trong thời gian thất nghiệp cho tới khi tìm được việc làm mới. Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện nay cũng phù hợp với nguyên tắc mức hưởng bảo hiểm thất nghiệp được tính trên cơ sở mức đóng và khả năng cân đối thu chi của Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.