Mở rộng vai trò bảo hiểm thất nghiệp trong dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi)

Nâng cao hiệu quả chính sách

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã trở thành một trụ cột quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam. Không chỉ hỗ trợ tài chính cho người lao động khi mất việc, BHTN còn cung cấp các dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm và đào tạo nghề, giúp họ nhanh chóng tái hòa nhập thị trường lao động. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19, chính sách này đã kịp thời hỗ trợ hàng triệu người lao động vượt qua khó khăn.

Theo thống kê, trong quý I/2025, gần 124.000 người đã được hưởng trợ cấp thất nghiệp, phần lớn là lao động không có bằng cấp, chứng chỉ, dễ bị đào thải khỏi thị trường lao động. Điều này cho thấy vai trò thiết yếu của BHTN trong việc bảo vệ nhóm lao động yếu thế.

Tại Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) đang được Chính phủ, để người tham gia BHTN có thêm quyền lợi, dự thảo đã bổ sung chế độ BHTN so với quy định hiện hành. Theo đó, cơ quan soạn thảo đề xuất các chế độ BHTN, gồm có: tư vấn, giới thiệu việc làm; hỗ trợ người lao động tham gia đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề; trợ cấp thất nghiệp; hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động.

Trường hợp khủng hoảng, suy thoái kinh tế, thiên tai, hỏa hoạn, dịch họa hoặc dịch bệnh nguy hiểm, căn cứ tình hình thực tế và kết dư Quỹ BHTN, Chính phủ quy định việc giảm mức đóng BHTN, hỗ trợ bằng tiền hoặc các hỗ trợ khác.

Cơ quan soạn thảo dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) đề xuất hỗ trợ người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp có đề nghị hỗ trợ đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề trước thời điểm chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thời gian hỗ trợ tham gia đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề theo khóa học, thời gian học nhưng không quá 6 tháng. Nội dung hỗ trợ bao gồm học phí đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề; tiền ăn cho người lao động trong thời gian tham gia đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.

Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hàng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 6 tháng đã đóng BHTN gần nhất trước khi chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc nhưng tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu tháng theo vùng do Chính phủ công bố được áp dụng tại tháng cuối cùng đóng BHTN.

Về quy định người tham gia BHTN có mức hưởng trợ cấp hàng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN, đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (đoàn tỉnh Trà Vinh) cho rằng: mức hưởng 60% tiền lương là thấp, khó đảm bảo mức sống tối thiểu khi mất thu nhập hoàn toàn, đặc biệt là trong các thời kỳ suy thoái kinh tế, dịch bệnh, thiên tai, khả năng tìm việc làm mới giảm mạnh.

Về phía Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam khi phản biện dự án Luật Việc làm (sửa đổi) cũng đề nghị nghiên cứu, không quy định giới hạn tối đa hưởng trợ cấp thất nghiệp. Lý do là để bảo đảm quyền lợi tương xứng với mức đóng và thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp của người lao động. Đồng thời hỗ trợ người lao động trong giai đoạn khó khăn khi chưa tìm được việc làm, đặc biệt đối với nhóm lao động lớn tuổi hoặc trong các ngành nghề đặc thù.

Một lý do nữa được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đưa ra là tăng cường tính bền vững và hấp dẫn của chính sách bảo hiểm thất nghiệp, khuyến khích người lao động tham gia dài hạn. Hơn nữa, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp hiện nay được đánh giá là ổn định và có dư địa để hỗ trợ người lao động tốt hơn, nhất là khi chỉ có một phần nhỏ người lao động đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp dài hạn.

Cùng với việc đề xuất tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp, một số đại biểu Quốc hội, chuyên gia bảo hiểm xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng đề nghị mở rộng đối tượng tham gia BHTN, trong đó có cán bộ, công chức, viên chức trước tình hình Nhà nước đang thực hiện sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính hướng tới hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đây sẽ là bước đi chủ động của Nhà nước bảo vệ người lao động khu vực công trong điều kiện mới cũng như bảo đảm quyền lợi và tạo điều kiện thuận lợi cho họ.

Đề xuất không tăng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp

Tại cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) mới đây, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đề nghị giữ nguyên mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng gần nhất trước khi chấm dứt hợp đồng lao động.

Mức này được đánh giá là tương đối phù hợp với thông lệ quốc tế và các mức trợ cấp mà người lao động được nhận khi mất việc làm theo quy định hiện hành. Đồng thời, mức này đảm bảo người lao động giảm bớt khó khăn, ổn định cuộc sống trong thời gian thất nghiệp cho tới khi tìm được việc làm mới.

Cơ quan thẩm tra cũng viện dẫn kinh nghiệm từ các quốc gia thực hiện thành công chính sách bảo hiểm thất nghiệp hoặc bảo hiểm việc làm như Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, cùng với quy chuẩn quốc tế về bảo hiểm thất nghiệp. Theo đó, mức trợ cấp thất nghiệp không ít hơn 45% của thu nhập trước đó hoặc không ít hơn 45% của tiền lương tối thiểu theo quy định hoặc của tiền lương của người lao động bình thường, nhưng không ít hơn mức sống cơ bản tối thiểu. Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp tối thiểu là 12 tuần (3 tháng) trong thời kỳ 12 tháng.

Bên cạnh đó, Bộ luật Lao động quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc chi trả trợ cấp thôi việc (mỗi năm làm việc được trợ cấp 1/2 tháng tiền lương) và trợ cấp mất việc làm (mỗi năm làm việc trả 1 tháng tiền lương), nhưng ít nhất phải bằng 2 tháng tiền lương. Mức hưởng 60% bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp (tương đương 180%) được cho là phù hợp với các quy định này.

Chính sách trợ cấp thất nghiệp đã và đang phát huy vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh cho người lao động. Việc sửa đổi Luật Việc làm nhằm nâng cao hiệu quả của chính sách này là cần thiết, tuy nhiên cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo phù hợp với thực tiễn và đáp ứng nhu cầu của cả người lao động và doanh nghiệp.

Bà Hồ Thị Kim Ngân, Phó trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, trong bối cảnh thị trường lao động luôn biến động, doanh nghiệp hoàn toàn có thể bị phá sản, người lao động cũng dễ bị thất nghiệp, ngoài chính sách bảo hiểm thất nghiệp cũng cần tính đến chính sách việc làm.

Bản thân người lao động không chỉ thất nghiệp mới được hỗ trợ việc làm, học nghề, trợ cấp, mà những người đang tham gia chính sách này nếu cảm thấy công việc không phù hợp, có nhu cầu đào tạo, nâng cao kỹ năng nghê, cũng được hưởng chính sách, nhất là với các đối tượng yếu thế.