Giữ mạch đầu tư lâu bền cho nông sản Việt

Trên hành trình đưa quả vải vượt khỏi lũy tre làng, có những bước chân âm thầm nhưng bền bỉ. Có những hộp vải thiều được nâng niu như tinh hoa ánh sáng miền duyên hải lên đường sang Nhật. Lại có những buổi sáng tinh mơ, doanh nghiệp và chính quyền địa phương cùng về tận vườn, lắng nghe nông dân, nói chuyện về truy xuất nguồn gốc, về mẫu mã, về lịch thời vụ và dư lượng thuốc BVTV.

Và có cả những nỗi niềm chung, rằng muốn nông sản Việt đi xa, thì cần đầu tư dài hơi và một mối quan hệ đồng hành thực chất, chứ không chỉ là những cuộc bắt tay ngắn hạn.

Không đơn thuần là cắt giảm thủ tục

Bất chợt gặp ông Nguyễn Khắc Tiến, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Ameii Việt Nam tại lễ mở vườn vải thiều Thanh Hà niên vụ 2025, thấy ông say sưa kể cho bà con nghe về chuyện người Nhật lần đầu chạm vào quả vải. Họ như lặng đi vì xúc động. Không chỉ bởi hương vị, mà vì họ cảm nhận được câu chuyện đằng sau đặc sản này, từ vùng đất, con người, khí hậu, tập quán canh tác, tất cả hội tụ lại trong một quả vải.

Với Ameii, quả vải thiều không còn là hàng hóa. Đó là kết tinh của đất trời, văn hóa, là bản sắc của vùng duyên hải Hải Dương. “Muốn người ta ăn quả của mình, trước tiên phải khiến họ rung động”, ông Tiến nói. Nhưng để kể được câu chuyện ấy ra thế giới, không thể chỉ có doanh nghiệp đơn phương gánh vác. Hôm nay một thương hiệu nói “ánh sáng miền duyên hải”, mai lại một đơn vị khác kể “mùa quả ngọt trên đất phù sa”. Không có một thông điệp chung, không thể tạo dựng hình ảnh nhất quán cho nông sản Việt.

Từ những trăn trở ấy, câu chuyện cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh cũng cần được nhìn nhận rộng hơn. Không thể chỉ bó hẹp trong việc rút gọn thủ tục hay giảm giờ chờ đợi. Muốn tạo dựng sức cạnh tranh dài hạn, cần một hệ sinh thái đồng hành, nơi chính quyền không chỉ là người quản lý, mà là người kiến tạo, bao gồm chuẩn hóa thông tin, chia sẻ dữ liệu, định hướng thị trường, thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Những nguyên tắc ấy không nằm trên lý thuyết. Với các doanh nghiệp đang trực tiếp đưa nông sản ra thế giới, đó là thực tiễn mỗi ngày, nơi một chính sách tốt có thể mở ra cơ hội, và một sự hỗ trợ đúng lúc có thể giúp xoay chuyển cả vụ mùa. Ông Mai Xuân Thìn, Tổng giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Dịch vụ Rồng Đỏ, người có nhiều năm lặng lẽ theo đuổi câu chuyện xuất khẩu vải thiều, có lẽ hiểu rõ điều đó hơn ai hết.

“Muốn xuất khẩu được thì trước hết phải đạt tiêu chuẩn, không có đường tắt”, ông trải lòng. Vải thiều là loại quả mùa vụ ngắn, cửa sổ vàng xuất khẩu chỉ kéo dài vài tuần. Nhưng nếu có sự chuẩn bị sớm, từ vùng nguyên liệu, truy xuất điện tử đến bảo quản lạnh sâu, thì trái vải không còn là sản phẩm theo mùa, mà có thể hiện diện quanh năm.

Để làm được điều đó, không thể chỉ dựa vào nỗ lực của doanh nghiệp, mà cần có bàn tay của chính quyền, từ xã đến tỉnh, từ cơ quan xúc tiến trong nước đến các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. Họ chính là những người âm thầm giữ nhịp, lắng nghe thị trường, kết nối thông tin, tháo gỡ rào cản kỹ thuật và mở đường cho nông sản vươn xa.

Không chăm từ gốc, đừng mong trái ngọt

Nâng cao giá trị trái vải thiều, cũng như nhiều nông sản chủ lực khác, là câu chuyện của đầu tư bền bỉ, không thể dừng ở một mùa vụ. “Chính quyền cần đi trước, doanh nghiệp sẽ đi cùng”, ông Thìn chia sẻ. Câu nói ấy không phải khẩu hiệu, mà đã được chứng minh qua thực tế bao mùa vụ qua. Nếu không có sự chủ động từ huyện Thanh Hà và tỉnh Hải Dương trong phối hợp với các thương vụ, các tổ chức, cá nhân liên quan ở nước ngoài thì không thể có những lô vải thiều đều đặn tới Hoa Kỳ, Australia hay Nhật Bản.

Nhưng đi xa rồi, lại càng cần gắn kết trở lại. Không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực để tự đầu tư công nghệ bảo quản, tự tiếp cận các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế, hay tự kể một câu chuyện đủ chạm đến cảm xúc người tiêu dùng toàn cầu. “Dù doanh nghiệp có tiềm lực mạnh tới đâu, cũng rất khó đi một mình”, ông Tiến bộc bạch.

Chính bởi quan điểm này, Ameii đã dày công xây dựng sản phẩm với chất lượng cao, bao bì kể chuyện, tem nhãn truy xuất. Nhưng ông vẫn kỳ vọng Nhà nước sẽ đóng vai trò kiến tạo mạnh mẽ hơn, từ hỗ trợ tìm kiếm công nghệ phù hợp, chuẩn hóa tiêu chí văn hóa, đến nâng cao năng lực cho hợp tác xã.

Còn Rồng Đỏ lại đang âm thầm mở rộng thị trường nội địa cho vải thiều chuẩn xuất khẩu, không để đặc sản nức tiếng của Hải Dương nói riêng và các khu vực khác trên cả nước phụ thuộc vào một vài thị trường đơn lẻ. Đó cũng là cách để người tiêu dùng Việt có thể tự hào ăn những quả vải đạt chuẩn toàn cầu ngay trên quê hương mình.

Những nỗ lực ấy, suy cho cùng, không chỉ là bài toán thị trường, mà là sự kiên nhẫn gieo một niềm tin dài hạn. Doanh nghiệp không phải đợi tới khi gặp khó khăn mới cần giúp đỡ. Họ cần một sự đồng hành chủ động, từ sớm, từ xa, từ những điều nhỏ bé nhất như túi lưới bọc vải, khay nhựa hút ẩm, đến thông tin cập nhật về yêu cầu của thị trường Nhật.

Và đó cũng là bản chất của việc chăm sóc nhà đầu tư, không phải bằng những khẩu hiệu to tát, những buổi ký kết hợp tác hay lễ hội xúc tiến, mà bằng sự hiện diện thực chất, bằng sự lắng nghe và hành động cụ thể của chính quyền trong mọi chặng đường. Khi doanh nghiệp trồng cây, sẽ có người cùng vun gốc. Khi họ bắt đầu một câu chuyện, sẽ có người cùng kể tiếp. Và khi họ nhìn ra thế giới, sẽ có một bàn tay giữ lại, không phải để níu chân, mà để giữ cho họ một nền tảng bền vững, từ đất đai đến chính sách.

Trong lễ mở vườn vải thiều Thanh Hà hôm nay, người ta được nghe không ít lần lãnh đạo huyện và doanh nghiệp ngồi lại bên mâm cơm vườn, bàn chuyện bao bì, thị trường, rồi cười nhẹ khi nghĩ đến những lô hàng sắp lên đường. Giữa những cuộc trò chuyện như thế, người ta nhận ra, rằng xúc tiến đầu tư không phải là một cuộc gặp, mà là một mối quan hệ.

Môi trường đầu tư kinh doanh, suy cho cùng không chỉ là một tập hợp chính sách. Nó là năng lực cạnh tranh của quốc gia, là cách địa phương giữ doanh nghiệp ở lại và khiến thế giới muốn tìm đến. Mỗi quả vải xuất khẩu không chỉ là tín hiệu thị trường, mà là thước đo của một hệ sinh thái biết vun trồng và biết gìn giữ.

AMEII từng đầu tư công nghệ chế biến cho trái vải, nhưng gặp khó khăn khi thiếu tiêu chuẩn thống nhất, thiếu hệ thống hỗ trợ kỹ thuật phù hợp từ phía cơ quan quản lý. Theo ông Nguyễn Khắc Tiến, doanh nghiệp rất cần sự đồng hành từ Nhà nước ngay từ khâu nghiên cứu đến áp dụng thực tiễn.