Ở quê tôi, cây gấc mọc tự nhiên rất sai quả, tôi muốn trồng gấc nhưng chưa rõ về kỹ thuật thâm canh và lấy giống bằng hạt hay giâm hom. Xin quí báo hướng dẫn cho kỹ thuật trồng và chăm sóc. Nếu trồng bằng hạt thì xử lý hạt như thế nào để cho nứt nanh đồng loạt? Nếu trồng bằng cành giâm hom thì kỹ thuật ra sao, thời vụ nào, dùng loại thuốc kích thích ra rễ nào là tốt nhất? (Triệu Nguyên Thanh-Xóm Suối Bốc, xã Yên Ninh, Phú Lương, Thái Nguyên)
Trả lời:
Gấc là cây dễ trồng, có thể trồng được trên nhiều loại đất, từ đất tốt đến đất xấu (đất xấu phải thâm canh tốt, bón nhiều phân, đặc biệt là phân chuồng) nhưng phải thoát nước tốt. Có thể trồng tận dụng nơi góc sân, vườn, bờ ao cho leo lên mái nhà, bờ tường, hàng rào hoặc các cây ăn quả lâu năm đỡ công làm giàn. Tuy nhiên nếu muốn trồng với diện tích lớn để kinh doanh thì nên trồng tập trung có đầu tư thâm canh cả về vật tư và kỹ thuật thật tốt (chọn và nhân giống tốt, bón đủ phân, làm giàn, thụ phấn bổ sung…) thì mới có hiệu quả cao.
Trong mấy năm gần đây phong trào trồng gấc phát triển mạnh ở nhiều địa phương nhằm lấy quả cung cấp cho các nhà máy làm nguyên liệu chế biến thành các sản phẩm dược liệu hoặc hàng đông lạnh xuất khẩu cho hiệu quả rất cao cho cả người trồng lẫn các doanh nghiệp. Chúng tôi xin nêu kinh nghiệm của ông Mạc Văn Vạng, một người trồng gấc giỏi ở thôn Văn Mạc, xã Liên Mạc, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương để tham khảo.
Theo ông Vạng thì cây gấc dễ trồng, không cần cầu kỳ chăm sóc nhiều, chỉ cần giống tốt, bón nhiều phân chuồng và bắc giàn cho nó leo là nó cho nhiều quả. Muốn có giống tốt thì chọn cây cho quả to, sai quả, cơm nhiều, hạt tốt, chất lượng tốt như giống gấc nếp mà cắt cành bánh tẻ để giâm cho ra rễ rồi trồng.
Ngoài các giống gấc nếp, gấc tẻ của ta, hiện nay một số doanh nghiệp đã nhập nội một số giống gấc lai từ Mỹ, Canađa, Séc… về trồng.
Gấc lai có những ưu điểm nổi bật như: long dày, ruột đỏ tím, năng suất trung bình cao gấp 3 lần so với các giống gấc ta. Năm đầu tiên một gốc gấc lai cho thu từ 1,5 đến 2 tạ quả và năng suất cao dần vào những năm tiếp theo, gấc có tuổi thọ từ 10-15 năm nếu được chăm sóc tốt, đốn tỉa đúng kỹ thuật.
Hàng năm nên cắt cành vào tháng 12, tháng 1 dương lịch (sau khi thu hết quả kết hợp đốn tỉa lưu gốc cho vụ sau). Cắt mỗi hom dài 25-30cm, có ít nhất 2 mầm mắt đem giâm vào cát sạch, tưới vừa đủ ẩm, 15 ngày ra rễ, sau 20 ngày nhú mầm thì đem trồng vào các ụ đất đã được bón lót 10-15kg phân chuồng, phân rác và 1kg supe lân từ trước.
Không cần sử dụng chất kích thích ra rễ vì hom gấc rất dễ ra rễ, nẩy mầm nếu có đủ độ ẩm. Nhiều người, nhiều nơi cũng trồng bằng hạt nhưng phải chọn cây con tốt vì gấc gieo từ hạt thường có cả cây đực, cây cái (chỉ cây cái mới cho quả).
Kinh nghiệm của Trung tâm dạy nghề cho nông dân huyện Yên Mô (Ninh Bình) thì nên gieo ươm hạt trong bầu rồi trồng mỗi hố 2 cây. Sau này nếu phát hiện cây đực thì cắt bỏ. Kinh nghiệm dân gian cho rằng: “một xôi hai nắng là mắn ra hoa” vì vậy muốn xử lý hạt cho nẩy mầm đồng đều có thể làm bằng nhiều cách: phơi lại hạt cho dưới nắng cho nóng đều, dùng hạt đã qua thổi xôi để gieo ươm, mài phần trên của vỏ hạt trên nền sàn xi măng giúp hạt hút nước tốt hơn, dễ nẩy mầm hơn.
Khi cây lên 40-50cm thì bắc giàn cho leo. Vì trồng xen gấc trong vườn vải thiều 10 năm tuổi nên ông Vạng buộc dây thép bắc giàn giữa các cây vải qua các mương nước cho gấc leo do đó vừa tận dụng được diện tích, vừa được nhiều ánh sáng cho cây gấc phát triển. Sau khi cây đã đậu quả lứa đầu thì bón thúc thêm 10-15 kg phân chuồng và thỉnh thoảng pha lân, kali và ít đạm tưới thêm cho cây sai quả, quả to, chín đều là được.
Gấc thuộc họ bầu bí, hoa đực, hoa cáI mọc riêng nên việc thụ phấn chủ yếu nhờ ong bướm. Muốn cho gấc đậu nhiều quả phải thụ phấn bổ sung bằng cách dùng một que nhỏ quấn bông gòn xoa nhẹ lên nhị hoa đực khi phấn nở rồi xoa nhẹ lên đầu nhụy cái vào khoảng 8-10 giờ sáng là tốt nhất.
Gấc ít sâu bệnh, chỉ thỉnh thoảng có sâu xanh, sâu khoang ăn lá thì dùng Padan, Sherpa phun trừ là được. Gấc trồng vào tháng 3-4, tới tháng 8 cho thu lứa quả đầu tiên và thu liên tục trong 7 tháng cho tới tháng tháng 1 dương lịch năm sau. Trung bình mỗi cây gấc năm thứ 3, thứ 4 thu 30 quả, có cây cho tới 50-60 quả. Gấc trồng 1 lần, nếu chăm sóc tốt, vun cao gốc không để bị úng, thối rễ thì thu được nhiều năm mới phải trồng lại.
Hàng năm sau khi thu hoạch hết quả vào tháng 12, tháng 1 dương lịch thì cắt hết thân, dỡ ra khỏi giàn, chỉ chừa lại một đoạn gốc 40-50cm rồi đào rãnh bón thêm phân, tủ rác lại cho kỹ, ra xuân cây lại đâm chồi mới và leo giàn.
Ks. Cận
![Gỡ khó cho giết mổ tập trung: [Bài 1] Khánh Hòa loay hoay](https://t.ex-cdn.com/nongnghiepmoitruong.vn/480w/files/huannn/2025/05/25/3655-giet-mo-tap-trung-4-144417_392.jpg)
