Động lực phát triển nông nghiệp xanh từ chuyển đổi số

Từ định hướng vĩ mô đến những con số ấn tượng

Tại Diễn đàn “Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường” diễn ra vào mới đây tại Hà Nội, các chuyên gia đã khẳng định, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo chính là ‘chìa khóa’ then chốt để mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành nông nghiệp nước nhà. Diễn đàn, được tổ chức trong khuôn khổ Phiên chợ Nông sản, Đặc sản vùng miền 2025, đã thu hút sự tham gia của nhiều nhà quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp, tạo nên một không gian trao đổi và hợp tác đầy ý nghĩa.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh rằng chuyển đổi số đã trở thành chủ trương nhất quán, từ định hướng chiến lược đến các hành động cụ thể. Đây không chỉ là một xu thế, mà là con đường tất yếu để nông nghiệp Việt Nam trở nên hiệu quả, minh bạch, và bền vững hơn. Sự đồng bộ từ cấp chính sách đến thực thi là yếu tố then chốt, tạo ra một hành lang pháp lý và cơ chế hỗ trợ vững chắc cho các doanh nghiệp và người dân.

Trong một diễn biến liên quan, ông Nguyễn Kim Phúc, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đã đưa ra bức tranh cụ thể về tiềm năng của chuyển đổi số. Theo Quyết định 749/QĐ-TTg, nông nghiệp là một trong 8 lĩnh vực ưu tiên chuyển đổi số. Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như AI, Big Data, IoT, Blockchain hay công nghệ vệ tinh không chỉ giúp tăng năng suất nông nghiệp lên 30%, mà còn giảm 50% chi phí nhân công, đồng thời tiết kiệm đến 40% tài nguyên nước, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Những con số này cho thấy rõ hiệu quả kinh tế và môi trường, đáp ứng nhu cầu sản xuất xanh và bền vững.

Ở góc độ vĩ mô, ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường), chỉ ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nông nghiệp số, kinh tế số Việt Nam. Năm 2024, kinh tế số ước tính đóng góp 18,3% GDP, tăng trưởng trên 20% - gấp ba lần tốc độ tăng trưởng GDP chung và nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.

Mục tiêu đến năm 2030, tỷ trọng này sẽ đạt 30-35% GDP, đưa Việt Nam lọt vào top 30 toàn cầu về tỷ trọng kinh tế số. Song song, thương mại điện tử bán lẻ đạt 25 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Đây là những nền tảng kinh tế số vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng các chuỗi cung ứng nông sản thông minh, từ khâu sản xuất đến tay người tiêu dùng. Những con số này chính là nền tảng quan trọng để thúc đẩy thương mại nông sản trực tuyến, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường cho nông sản Việt.

Những ‘nút thắt’ cần được tháo gỡ

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi số không hề bằng phẳng, khi ông Nguyễn Kim Phúc đã chỉ ra những thách thức lớn mà nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt: hạ tầng viễn thông và thiết bị ở nông thôn còn yếu, nhân lực thiếu kỹ năng số, và hệ thống dữ liệu ngành còn phân mảnh, thiếu liên thông.

Một trong những khó khăn lớn nhất là sự ‘lệch pha’ là người làm công nghệ chưa thực sự hiểu nông nghiệp, trong khi người nông dân chưa am hiểu công nghệ. Điều này dẫn đến nhiều sản phẩm số chưa phù hợp với thực tiễn sản xuất. Sự thiếu hụt về kiến thức và kinh nghiệm thực tế đã tạo ra một rào cản lớn, làm chậm quá trình áp dụng các giải pháp công nghệ.

Để giải quyết vấn đề này, ông Phạm Duy Khánh đề xuất nhiều giải pháp chiến lược. Đầu tiên là tập trung xây dựng ngân hàng dữ liệu quốc gia về nông nghiệp số và thiết lập mạng lưới quan trắc, giám sát tích hợp. Tiếp theo là phát triển đội ngũ chuyên gia công nghệ am hiểu đặc thù nông sản. Đặc biệt, việc đào tạo kỹ năng số cho nông dân thông qua các mô hình điểm và giới thiệu những cách làm thành công để họ trải nghiệm trước khi nhân rộng là vô cùng quan trọng. Chỉ khi người nông dân trực tiếp thấy được hiệu quả, họ mới có động lực để thay đổi và áp dụng công nghệ vào sản xuất.

Diễn đàn cũng mang đến những câu chuyện thành công, chứng minh tính hiệu quả của chuyển đổi số. Dự án hợp tác giữa Bộ NN&MT với UNDP đã giúp nông dân trồng thanh long ở Bình Thuận cắt giảm 68% phát thải carbon, tiết kiệm 50% năng lượng nhờ ứng dụng điện mặt trời, đèn LED và app truy xuất nguồn gốc. Tại Đồng Tháp, mô hình Làng thông minh đang giúp quản lý toàn bộ chu trình sản xuất từ canh tác đến bảo quản bằng công nghệ số, giảm thiểu tổn thất và rủi ro.

Một ví dụ điển hình là xã Yên Hòa (Ninh Bình), nơi toàn bộ 10/10 thôn đã có internet. 70% người dân sử dụng smartphone, các sản phẩm OCOP được đưa lên sàn thương mại điện tử, và thanh toán QR code được triển khai rộng rãi. Việc xây dựng làng thông minh cần dựa trên ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Chính quyền số giúp liên thông dịch vụ công, kinh tế số thúc đẩy thương mại điện tử, còn xã hội số cung cấp các dịch vụ y tế, giáo dục trên nền tảng số. Sự kết hợp đồng bộ của cả ba trụ cột này là chìa khóa để xây dựng một cộng đồng nông thôn thông minh, hiện đại.

Phiên chợ Nông sản, Đặc sản vùng miền 2025, với quy mô 60 gian hàng, đã giới thiệu nhiều sản phẩm chất lượng cao, được sản xuất theo hướng hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao. Đây không chỉ là nơi quảng bá sản phẩm mà còn là cầu nối giúp các doanh nghiệp, hợp tác xã mở rộng thị trường và thúc đẩy tiêu thụ, nâng cao giá trị nông sản Việt. Phiên chợ cũng là một minh chứng cụ thể cho thấy sản phẩm nông nghiệp số hóa có thể tiếp cận thị trường một cách hiệu quả và bền vững hơn.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp không đơn thuần là áp dụng công nghệ, mà là một cuộc cách mạng về tư duy và cách làm. Với sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người nông dân, nông nghiệp Việt Nam sẽ vươn lên mạnh mẽ, trở thành ngành kinh tế hiện đại, hiệu quả và bền vững.

“Việc ứng dụng AI, Big Data, IoT, Blockchain hay công nghệ vệ tinh sẽ góp phần tăng năng suất nông nghiệp lên 30%, giảm chi phí nhân công 50%, đồng thời tiết kiệm tới 40% tài nguyên nước, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật", ông Nguyễn Kim Phúc - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

“Một trong những thách thức lớn hiện nay là sự “lệch pha”: Người làm công nghệ không hiểu nông nghiệp, còn người nông dân chưa am hiểu công nghệ, dẫn đến nhiều sản phẩm số không phù hợp thực tiễn” , ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn, Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường.