Từ tiềm năng đến động lực tăng trưởng
Trong dòng chảy hội nhập và cạnh tranh toàn cầu, vận tải biển vẫn giữ vai trò huyết mạch trong thương mại quốc tế và nội địa, đặc biệt đối với những nền kinh tế có lợi thế về vị trí địa lý và cảng biển như Việt Nam. Tại khu vực Bắc Trung bộ, tỉnh Nghệ An đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc chuyển dịch cơ cấu vận tải hàng hóa từ đường bộ sang đường biển, lấy Cảng Cửa Lò làm trung tâm. Chính sách hỗ trợ hãng tàu và doanh nghiệp vận chuyển container qua Cảng Cửa Lò giai đoạn 2026 - 2028 theo dự thảo Nghị quyết mới của HĐND tỉnh Nghệ An là bước đi chiến lược, cho thấy tầm nhìn dài hạn và sự can đảm của địa phương trong việc đầu tư cho tương lai.
Nghệ An có tiềm năng lớn để phát triển vận tải biển cần được 'đánh thức'. Ảnh: Đình Tiệp.
Cảng Cửa Lò được xác định là một trong những cảng biển quan trọng nhất khu vực Bắc Trung bộ, là “cửa ngõ” ra biển cho toàn tỉnh Nghệ An và nước bạn Lào, Đông Bắc Thái Lan. Tuy nhiên, trong nhiều năm, Cảng Cửa Lò vẫn chưa phát huy hết vai trò trung chuyển hàng hóa lớn do hạn chế về hạ tầng, tần suất tuyến tàu cố định thấp và chi phí vận tải biển cao so với đường bộ.
Thực tế trong giai đoạn 2021 - 2023, mặc dù đã có một số hãng tàu container khai thác tuyến thường xuyên qua Cảng Cửa Lò, nhưng đều trong tình trạng thua lỗ do sản lượng hàng hóa chưa đủ lớn để bù chi phí. Chi phí vận hành tàu container gồm chi phí nhiên liệu, bốc xếp, cầu bến, hoa tiêu, logistics đi kèm luôn là bài toán khó đối với các hãng tàu, nhất là khi số lượng hàng hóa chưa đủ tải trọng.
Trước bài toán đó, chính sách hỗ trợ tại Nghị quyết 03/2023/NQ-HĐND của HĐND tỉnh Nghệ An ra đời được ví như “liều thuốc tiếp sức” kịp thời. Nhờ có chính sách hỗ trợ lên tới 300 triệu đồng/chuyến cho tàu quốc tế và 100 triệu đồng/chuyến cho tàu nội địa, cùng với mức hỗ trợ cho container từ 600.000 đến 1 triệu đồng/đơn vị, Cảng Cửa Lò đã dần có sinh khí mới. Các hãng tàu đã bắt đầu duy trì tuyến vận chuyển ổn định hơn, doanh nghiệp xuất nhập khẩu cũng bắt đầu cân nhắc thay đổi thói quen từ đường bộ sang đường biển. Đây là bước khởi đầu quan trọng để định hình một hệ sinh thái vận tải hàng hóa bằng đường biển.
Một góc Cảng Cưa Lò - nơi đang được tỉnh Nghệ An đặc biệt quan tâm để phát huy lợi thế. Ảnh: Đình Tiệp.
Còn dự thảo Nghị quyết mới của tỉnh Nghệ An cho giai đoạn 2026 - 2028 thể hiện tư duy kế thừa và phát triển chính sách một cách rõ rệt. Không chỉ duy trì các mức hỗ trợ trước đây, tỉnh này còn mạnh dạn đề xuất nâng mức hỗ trợ đối với hãng tàu quốc tế lên 450 triệu đồng/chuyến, tăng 50% so với giai đoạn trước. Hãng tàu nội địa tiếp tục được giữ ở mức hỗ trợ 100 triệu đồng/chuyến - một con số đủ để tạo động lực duy trì tuyến đều đặn. Đặc biệt, mức hỗ trợ đối với container 20 feet và 40 feet cũng được nâng lên lần lượt là 1 triệu đồng và 1,5 triệu đồng/container.
Đây không chỉ là sự hỗ trợ đơn thuần về tài chính, mà là một thông điệp mạnh mẽ cho thấy tỉnh Nghệ An đang quyết tâm "mua lại thời gian" để tạo dựng thị trường, hình thành thói quen vận chuyển mới và từng bước xây dựng nền tảng logistics bền vững.
Việc nâng mức hỗ trợ không phải là “chi phí” mà là khoản đầu tư chiến lược khôn ngoan để tạo thế cạnh tranh với các tỉnh lân cận như Thanh Hóa (có Cảng Nghi Sơn) hay Hà Tĩnh (có Cảng Vũng Áng). Bởi lẽ, nếu không có cơ chế ưu đãi đủ hấp dẫn, rất khó để hãng tàu quốc tế lựa chọn cập cảng tại một địa phương mới, khi mà các điểm trung chuyển lớn như Hải Phòng, Cát Lái vẫn đang nắm lợi thế về sản lượng và kết nối.
Thay đổi thói quen - định hình lại dòng chảy logistics
Một trong những mục tiêu lớn nhất của chiến lược hỗ trợ vận tải biển là thay đổi phương thức vận chuyển của doanh nghiệp. Hiện nay, phần lớn doanh nghiệp xuất nhập khẩu ở Nghệ An và các tỉnh lân cận vẫn ưu tiên đường bộ vì tính linh hoạt, quen thuộc. Tuy nhiên, chi phí vận tải đường bộ đang ngày càng cao, trong khi năng lực vận chuyển container bằng tàu biển lại ngày càng hiệu quả khi tuyến cố định được hình thành.
Chính sách hỗ trợ container trực tiếp hướng đến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong và ngoài tỉnh, nhằm khuyến khích họ thay đổi phương thức vận chuyển. Không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm chi phí, đây còn là bước đi giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa, đặc biệt trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng khắt khe về chi phí và thời gian giao hàng.
Nghệ An đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu vận tải hàng hóa từ đường bộ sang đường biển. Ảnh: Đình Tiệp.
Một khi tuyến container quốc tế được hình thành đều đặn qua Cảng Cửa Lò, không chỉ doanh nghiệp trong tỉnh hưởng lợi, mà các doanh nghiệp vùng Tây Nghệ An, Bắc Lào, Đông Bắc Thái Lan cũng sẽ tìm đến để sử dụng dịch vụ, biến Cảng Cửa Lò thành trung tâm logistics mang tính vùng liên kết.
Tuyến vận tải container không chỉ là một dịch vụ logistics, mà là cấu phần quan trọng trong thu hút đầu tư vào Khu kinh tế Đông Nam Nghệ An. Trong mắt các nhà đầu tư, một khu công nghiệp có kết nối logistics tốt sẽ luôn có lợi thế rõ ràng hơn so với những địa điểm khác. Việc một container có thể đi thẳng từ Cảng Cửa Lò đến Singapore, Hong Kong hay các cảng châu Âu mà không cần trung chuyển qua Hải Phòng hay TP.HCM sẽ tiết kiệm nhiều ngày và giảm chi phí đáng kể.
Hơn thế, một hệ sinh thái vận tải biển phát triển sẽ kéo theo sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ cảng biển, kho bãi, trung tâm logistics, bốc xếp, bảo hiểm, hải quan, từ đó tạo thêm hàng nghìn việc làm cho lao động địa phương. Trong dài hạn, điều này còn góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, giảm phụ thuộc vào nông nghiệp và khai khoáng.
Dẫu vậy, để chính sách hỗ trợ phát huy hiệu quả, vẫn còn những thách thức không nhỏ. Thứ nhất, sản lượng hàng hóa hiện vẫn chưa đủ lớn để đảm bảo hiệu quả khai thác cho hãng tàu. Tỉnh cần phối hợp với các sở, ngành, hiệp hội doanh nghiệp để kết nối nguồn hàng từ các tỉnh lân cận, từ Lào, thậm chí hợp tác với các công ty logistics lớn để gom hàng.
Tỉnh Nghệ An đang quyết tâm mạnh mẽ để 'đánh thức' Cảng Cửa Lò bằng những ưu đãi lớn cho doanh nghiệp. Ảnh: Đình Tiệp.
Thứ hai, hạ tầng cảng biển và kết nối sau cảng vẫn còn những điểm nghẽn. Để thu hút hãng tàu và doanh nghiệp dài hạn, tỉnh cần đẩy nhanh nâng cấp cầu bến, tăng chiều dài cầu tàu, đầu tư hệ thống cẩu, kho bãi, trạm hải quan điện tử, và đường kết nối ra quốc lộ.
Cuối cùng, cơ chế hỗ trợ cần minh bạch, dễ tiếp cận và hạn chế thủ tục hành chính để doanh nghiệp thực sự thấy được lợi ích rõ ràng, nhanh chóng.
Chiến lược hỗ trợ vận tải hàng hóa bằng container qua Cảng Cửa Lò không chỉ là giải pháp “kích cầu logistics” ngắn hạn, mà là tầm nhìn dài hạn về hạ tầng, dòng chảy thương mại và liên kết vùng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa logistics, tỉnh nào đi trước sẽ chiếm lợi thế định hình trung tâm trung chuyển. Với chính sách bài bản, nhất quán, Nghệ An đang có cơ hội lớn để “đánh thức” Cảng Cửa Lò, biến nơi đây thành cửa ngõ logistics chiến lược của Bắc Trung Bộ và vùng Bắc Lào - Đông Bắc Thái Lan.
Chặng đường còn nhiều thử thách, nhưng nếu quyết tâm đi đến cùng, Nghệ An hoàn toàn có thể tạo nên một hình mẫu về phát triển vận tải biển gắn với thu hút đầu tư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng.
