Chuyện ‘đè’ lũ ở vùng ngập lụt miền Trung

Ông Cao Thanh Đá (80 tuổi, ở xã Tân Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình cũ), cho biết, vùng đất này năm nào cũng có lũ lụt.

“Vì đây là vùng thung lũng nên mưa lớn là gây lũ. Bình thường thì lũ cũng dâng lên 2-3m. Khi cao thì vượt mái nhà. Hồi trước, bà con kéo nhau lên núi trốn lũ, nay thì không chạy nữa mà sinh sống ngay trên lũ”, ông Đá nói.

Từ bè chuối rừng đến nhà phao bè…

Bao đời nay, người dân vùng Tân Hóa (huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình cũ) đã “quen” với lũ ngập tận nóc nhà.

Người dân không còn sợ hãi khi mùa mưa lũ đến. Bởi từ lâu, bà con vùng rốn lũ này đã tự làm được nhà phao bè để sống trên đỉnh lũ.

Ông Cao Thanh Đá (80 tuổi, ở Tân Hóa), cho hay, thời ông bà thì khi mưa xuống là lên rừng chặt cây chuối chuẩn bị bè chuối để sinh tồn. Sau này bà con đóng thuyền gỗ. “Nhưng bây giờ thì làm nhà phao bè. Bình thường thì đó là nơi làm nhà quán bán hàng, hay là nơi chứa đồ dùng, lương thực. Khi mưa lũ đến thì thành nhà phao sinh hoạt cho cả gia đình”, ông Đá nói.

Nhà phao bè rộng từ 15-30 m tùy theo từng hộ dân. Nhà được thiết kế chắc chắn nằm trên hệ thống phao (là những thùng phuy nhựa).

Khi lũ dâng đến đâu thì nhà phao nổi lên đến đó. Tài sản, lương thực, vật nuôi được bà con đưa lên đó và an toàn trong những ngày mưa lũ.

Mỗi nhà phao được giữ bằng hai cột bê tông ở hai đầu hồi. Khi lũ dâng đến đâu thì nhà phao nổi lên đến đó và không bị sóng, gió làm trôi dạt. Tại Tân Hóa, mỗi gia đình đều có một nhà phao nên khi có lũ lớn thì bà con cũng yên tâm sinh hoạt và sẵn sàng hỗ trợ cho nhau khi cần thiết.

Tại Tân Hóa, nhiều gia đình đã “biến” nhà phao bè thành nơi tiếp đón, lưu trú cho khách du lịch, tăng thêm thu nhập.

Lan tỏa nhà phao…

Vùng lũ xã Tân Ninh (huyện Quảng Ninh, Quảng Bình bây giờ là xã Ninh Châu, tỉnh Quảng Trị), nhiều gia đình đã áp dụng kiểu nhà phao để chế những bè nổi làm nơi cất giữ đồ đạc, tài sản.

Nhà ông Nguyễn Văn Lương (xã Tân Ninh) khá chắc chắn và có tầng cao để tránh lũ. Tuy nhiên những đồ đạc nặng như lương thực, tủ lạnh, xe máy, máy giặt… rất khó đưa lên cao để tránh lũ.

Học kinh nghiệm từ bà con ở Tân Hóa, ông Lương mua mấy cái thùng nhựa, lấy gỗ, tre kết làm cái phao bè rồi đưa những tài sản lên đó. Vậy là yên tâm. Lũ cao đến đỉnh thì phao cứ vậy nổi lên thôi. Vừa an toàn, vừa đỡ được việc khuân vác lên tầng hai, hết lũ lại khuân vác về. Mà cũng khó có nhân lực để thực hiện mang vác cho mình”, ông Lương nói.

Cũng theo ông Lương, thùng nhựa vào mùa lũ thì làm phao. Mùa hè thì dỡ ra để lấy thùng chứa nước sinh hoạt. Tiện cả đôi đường.

Tại vùng Hàm Ninh (xã Quảng Ninh, tỉnh Quảng Trị), nhiều gia đình lại có cách làm khá độc đáo.

Gia đình ông Trần Văn Hạnh (xã Hàm Ninh), có mái tôn chắc chắn che trước sân. Trước lũ, ông kêu người phụ giúp, dùng dây “treo” hẳn mấy cái xe máy lên cao chạm mái tôn.

Lũ năm trước, nhà có ba cái xe bị ngâm nước, tốn tiền triệu để thay dầu, bảo dưỡng… mới nổ máy được. Bây giờ thì khác rồi. Ông Tân xoa tay: “Giờ thì khỏi lo. Nước lũ vừa rút là hạ xe xuống để có phương tiện đi lại ngay và khỏi mất tiền bảo dưỡng”.

Nhà anh Nguyễn Long (xã Hàm Ninh) có nuôi mấy con heo nái. Anh hiến kế cái chuồng heo, đào thấp xuống, dưới đó kê 4 cái thùng phuy nhựa rồi gác vật liệu lát sàn.

Bình thường thì heo ở yên trong chuồng xây. Khi lũ đến, đàn heo được lùa sang trại phao. Lũ dâng, trại phao nổi lên và heo ở yên trong đó. Anh Long hồ hởi: “Từ nay, lũ có ngập mái nhà thì mấy con nái của tôi vẫn không bị ảnh hưởng gì. Lũ rút, chuồng từ từ hạ xuống trở lại bình thường thôi”.

Thuyền vượt lũ làm từ ống nhựa…

Chúng tôi về vùng Duy Ninh (huyện Quảng Ninh cũ, bây giờ là xã Ninh Châu, tỉnh Quảng Trị) ghé thăm nhà ông Nguyễn Mậu Sơn để xem chiếc thuyền vượt lũ làm từ các ống nhựa.

Theo ông Sơn, vùng lũ mà không có thuyền (đò) thì rất khó khăn trong cứu hộ, đi lại, vận chuyển tài sản. Thuyền gỗ thì ngày càng khó vì thiếu vật liệu. Thuyền nhôm thì giá thành rất cao đến vài chục triệu đồng, lỡ bị chìm thì “lặn” mất luôn.

Sau mấy đêm suy tính, ông Sơn nhớ chuyện phao bè nên đi mua hơn chục ống nhựa loại tốt có “phi” 90. Ống nhựa dài 4 m, ông cắt nối thành 6 m rồi ghép thành con thuyền.

Phía sau đuôi thuyền được nối vắt ngược lên để khi cần là lắp máy đẩy vào cho thuận tiện. Những ống nhựa được kết nối bằng hệ thống kẹp bằng thép chắc chắn. Hai bên có kẹp chặt hai ống nước lớn làm ống giảm lắc cho con thuyền khỏi tròng trành.

Khi sử dụng, trong lòng thuyền có thể lát tôn, ván hoặc tấm bạt dày là được, nước không vào lòng thuyền. “Ưu điểm của con thuyền ống nhựa này là rất khó chìm và nếu nước vào đầy thì nó vẫn lập lờ nổi chứ không chìm nghỉm như thuyền nhôm.

Ông Sơn bảo: “Con thuyền này chi phí không vượt quá 3 triệu đồng, nhưng chở được 8 người lớn và đặc biệt là không bao giờ chìm. Tôi cũng muốn phổ biến cách làm thuyền này cho bà con vùng lũ để có phương tiện tốt, rẻ mà sử dụng”.

Những vùng ngập lũ thường xuyên ở Quảng Bình (cũ), nơi đang còn dùng nước giếng, bà con có kinh nghiệm dùng nilon phủ lên miệng giếng và lấy dây cao su quấn buộc chặt. Lũ ngập sâu đến mấy cũng không sao. Khi lũ rút trơ miệng giếng thì bà con đã có nước sạch dùng ngay, không xảy ra việc thiếu nước sinh hoạt và sau đó cũng không tốn công làm vệ sinh giếng nước.