Một nghiên cứu mới công bố từ Đại học Gia Hưng Nam Hồ (Trung Quốc) đang thu hút sự chú ý quốc tế khi cảnh báo Titanium dioxide, một phụ gia thực phẩm phổ biến, có thể gây rối loạn hệ nội tiết và làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2.
Phát hiện này một lần nữa khiến dư luận đặt câu hỏi về mức độ an toàn của các chất phụ gia đang hiện diện trong hàng nghìn sản phẩm tiêu dùng hằng ngày, từ bánh kẹo cho đến mỹ phẩm.
Titanium dioxide dưới dạng bột, được sử dụng trên dây chuyền sản xuất bên trong nhà máy sơn tại Hà Lan. Ảnh: Getty.
Titanium dioxide tồn tại dưới dạng hạt siêu nhỏ (nano) và thường được dùng để tạo màu trắng sáng trong thực phẩm, đặc biệt là trong các loại kẹo, bánh quy, hay một số loại kem, nước giải khát. Theo thống kê, có hơn 11.000 sản phẩm tại Hoa Kỳ chứa chất này. Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ trắng ngọt ngào là nguy cơ âm thầm đe dọa sức khỏe người tiêu dùng.
Trong nghiên cứu của nhóm chuyên gia tới từ Trung Quốc, các nhà khoa học gia đã tiến hành thử nghiệm trên chuột bằng cách chia làm 3 nhóm: một nhóm tiếp xúc với Titanium dioxide dạng nano, nhóm thứ hai với dạng hạt lớn hơn (micro), và nhóm còn lại không tiếp xúc với chất này.
Kết quả cho thấy, những con chuột hấp thụ hạt dạng nano có lượng đường huyết cao hơn đáng kể, đồng thời số lượng và chức năng của các hormone đường ruột, vốn đóng vai trò điều hòa cảm giác no và chuyển hóa glucose, cũng bị suy giảm nghiêm trọng.
Theo nhóm nghiên cứu, Titanium dioxide dạng nano có thể can thiệp vào quá trình biệt hóa của tế bào nội tiết ruột, khiến việc tiết hormone bị gián đoạn. Đây là mắt xích quan trọng trong việc duy trì cân bằng nội tiết và điều hòa đường huyết. Sự gián đoạn này có thể làm tăng nguy cơ kháng Insulin, béo phì và cuối cùng là tiểu đường type 2 - một trong những căn bệnh chuyển hóa phổ biến nhất hiện nay.
“Đây là vấn đề nghiêm trọng vì khi bạn làm rối loạn hormone điều tiết glucose, bạn đang can thiệp vào chính cơ chế nền tảng của bệnh tiểu đường”, Tom Neltner, Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Unleaded Kids, nhấn mạnh.
Titanium dioxide không chỉ xuất hiện trong thực phẩm mà còn phổ biến trong các sản phẩm phi thực phẩm như kem chống nắng, kem đánh răng, mỹ phẩm và chảo chống dính. Đặc biệt, ở dạng nano, nó có khả năng xâm nhập sâu vào cơ thể và tích tụ trong các cơ quan nội tạng theo thời gian.
Chính vì lý do này, Liên minh châu Âu (EU) đã cấm hoàn toàn Titanium dioxide trong thực phẩm từ năm 2022. Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) cho rằng chất này có khả năng gây tổn thương gen, làm hỏng mô ruột, ảnh hưởng thần kinh và gây độc với hệ miễn dịch. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng hạt nano có thể tồn tại trong cơ thể nhiều năm, khó đào thải và tiềm ẩn rủi ro lâu dài.
Titanium dioxide có trong bánh kẹo, và một số thực phẩm khác. Ảnh minh họa.
Trong khi đó tại Hoa Kỳ, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) vẫn chưa thay đổi quan điểm, cho rằng Titanium dioxide an toàn ở mức độ sử dụng hiện nay. Tuy nhiên, áp lực từ xã hội đang gia tăng. Năm 2023, một nhóm các tổ chức y tế cộng đồng, dẫn đầu bởi Unleaded Kids, đã nộp đơn kiến nghị FDA cấm chất này trong thực phẩm. Dù theo luật, FDA phải phản hồi trong vòng 180 ngày, nhưng đến nay vẫn chưa có động thái rõ ràng nào.
Vụ kiện nổi bật năm 2022 liên quan đến hãng sản xuất kẹo Skittles đã làm dấy lên làn sóng quan tâm. Skittles bị cáo buộc sản phẩm của họ "không an toàn để tiêu thụ" do chứa Titanium dioxide. Mặc dù vụ kiện bị bác bỏ, nhưng sức ép từ dư luận buộc nhà sản xuất cam kết loại bỏ chất phụ gia này trong tương lai.
Nghiên cứu từ Trung Quốc lần này có thể là một lời lý giải cho những tác động khó giải thích lâu nay của thực phẩm siêu chế biến đối với sức khỏe con người. Không chỉ chứa phụ gia tạo màu hay bảo quản, các thực phẩm này còn bị nghi ngờ làm rối loạn hệ thống hormone tự nhiên. Tuy nhiên, chưa từng có một cơ chế rõ ràng nào được xác nhận cho đến khi nghiên cứu này chỉ ra khả năng các hạt nano, đặc biệt là Titanium dioxide là “thủ phạm tiềm ẩn”.
Nhóm tác giả kỳ vọng kết quả nghiên cứu sẽ mở đường cho các chính sách kiểm soát nghiêm ngặt hơn. “Khi các hạt siêu nhỏ có thể phá vỡ chuỗi tín hiệu nội tiết, thì đây không chỉ là vấn đề khoa học, mà còn là một cảnh báo đạo đức đối với ngành công nghiệp thực phẩm và các cơ quan quản lý”, đại diện nhóm tác giả viết trong báo cáo.
Tại châu Á, hiện chưa có quốc gia nào cấm hoàn toàn Titanium dioxide trong thực phẩm. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tìm hướng đi mới. Một số công ty thực phẩm tại Nhật Bản, Hàn Quốc và cả Việt Nam đang nghiên cứu sử dụng phụ gia từ rong biển, bột gạo hay khoáng chất tự nhiên nhằm thay thế titanium dioxide.
