Lần đầu trao quyền cho cấp xã
Theo Thông tư do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành hôm 19/6, nhằm thực hiện phân cấp, phân quyền phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Chủ tịch UBND cấp xã lần đầu được giao quyền phê duyệt hoặc điều chỉnh phương án quản lý rừng bền vững đối với chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân, nhóm hộ hoặc tổ hợp tác có hoạt động du lịch sinh thái.
Kiểm tra, khảo sát hiện trạng rừng tại tỉnh Yên Bái. Ảnh: Việt Dũng.
Quy định này được nêu tại khoản 4 Điều 13 của Thông tư và được xem là bước tiến đáng kể về thể chế trong lĩnh vực lâm nghiệp. Trước đây, các phương án kỹ thuật lâm nghiệp, bao gồm cả các mô hình du lịch sinh thái rừng, đều phải trình lên cấp huyện hoặc tỉnh để xin ý kiến, khiến quy trình kéo dài và phát sinh chi phí không nhỏ cho người dân.
Với quyền phê duyệt được trao về cấp xã, các sáng kiến quản lý và khai thác rừng gắn với bảo tồn tại chỗ do cộng đồng làm chủ sẽ thuận lợi hơn trong việc hoàn tất thủ tục. Nội dung này được đánh giá có tính thực tiễn cao, phù hợp với đặc điểm địa bàn rừng sản xuất, vùng đệm và lõi rừng, nơi người dân địa phương là lực lượng trực tiếp tham gia quản lý tài nguyên.
Không chỉ dừng ở cấp xã, Thông tư cũng phân định rõ chức năng giữa các cấp hành chính để tránh chồng chéo. Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục giữ vai trò quản lý nhà nước cấp Trung ương, phụ trách các nội dung liên vùng, liên tỉnh như thành lập hoặc điều chỉnh khu rừng đặc dụng, quyết định đóng hoặc mở cửa rừng tự nhiên tại từ hai tỉnh trở lên.
UBND cấp tỉnh có trách nhiệm thẩm định hồ sơ chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, phê duyệt phương án quản lý rừng bền vững của tổ chức không thuộc bộ, ngành trung ương. UBND cấp xã được giao xét duyệt hồ sơ cho thuê rừng, thẩm định thiết kế kỹ thuật các công trình lâm sinh, đồng thời tổ chức giám sát hoạt động lâm nghiệp trên địa bàn.
Toàn bộ quy trình này được quy định cụ thể về hồ sơ, biểu mẫu và thời hạn xử lý (đến 15 ngày làm việc), tùy nội dung, nhằm nâng cao hiệu quả phối hợp, giảm thiểu thủ tục chồng lấn giữa các cấp.
Thời gian thực hiện mỗi phương án (du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng hoặc giải trí) tối đa 10 năm. Nội dung kèm theo phải bao gồm bản đồ hiện trạng rừng, bản đồ sử dụng đất và bản đồ quản lý theo tiêu chuẩn TCVN. Phương án cũng cần làm rõ các yếu tố kỹ thuật như trạng thái rừng, tiểu khu - khoảnh - lô, loài cây trồng và nguồn gốc hình thành rừng.
Bên cạnh đó, các chủ rừng được lựa chọn giữa hệ thống chứng chỉ quốc tế hoặc trong nước, nếu có nhu cầu chứng nhận rừng bền vững. Việc đánh giá căn cứ theo bộ khung gồm 7 nguyên tắc, 36 tiêu chí và 139 chỉ số kỹ thuật, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường cho gỗ hợp pháp và sản phẩm lâm nghiệp có nguồn gốc bền vững.
Việc đẩy mạnh phân quyền về địa phương giúp nâng cao năng lực ứng phó tại chỗ, bao gồm xử lý cháy rừng. Ảnh: N.T.H.
Nâng khả năng ứng phó cháy rừng tại chỗ
Thông tư 16 cũng quy định chi tiết về tổ chức lực lượng phòng cháy, chữa cháy rừng. Trong trường hợp khẩn cấp, nếu Chủ tịch UBND cấp xã chưa có mặt tại hiện trường, quyền chỉ huy có thể được trao tạm thời cho kiểm lâm địa bàn, trưởng thôn hoặc chính chủ rừng.
Đây là thay đổi nhằm nâng cao khả năng phản ứng nhanh với các sự cố, hạn chế tình trạng chờ chỉ đạo làm chậm xử lý. Đồng thời, địa phương phải bố trí lực lượng trực gác thường xuyên, tổ chức cảnh báo sớm, huấn luyện kỹ năng và chuẩn bị thiết bị đầy đủ theo danh mục cụ thể tại phụ lục Thông tư.
Trao quyền kỹ thuật cho cấp xã là một bước tiến thể hiện rõ tinh thần cải cách hành chính trong ngành lâm nghiệp, lấy người dân và chính quyền cơ sở làm trung tâm. Khi cộng đồng có thể chủ động lập phương án, chính quyền xã được giao quyền thẩm định, và quy trình được chuẩn hóa rõ ràng, mục tiêu quản lý rừng bền vững sẽ tiến gần hơn với thực tiễn.
Thông tư 16 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành nhằm cụ thể hóa phân quyền, phân cấp trong ngành lâm nghiệp theo mô hình chính quyền hai cấp. Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm có trách nhiệm chủ trì tham mưu, hướng dẫn kỹ thuật, kiểm tra, giám sát việc thực hiện; đồng thời thẩm định, trình Bộ trưởng các nội dung liên quan đến chuyển loại rừng, đóng mở rừng tự nhiên, cấp chứng chỉ rừng và tổ chức thực hiện kế hoạch quản lý rừng bền vững trên toàn quốc.
