Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ngày 25/4/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 07/2022/NĐ-CP. Nghị định số 35 đã góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực lâm nghiệp.
Việt Nam hiện có hơn 14,7 triệu ha đất có rừng, tỷ lệ che phủ đạt 42,02%, thuộc nhóm các quốc gia có tài nguyên rừng lớn trong khu vực. Ảnh: Đình Tiệp.
Qua 6 năm tổ chức triển khai thực hiện Nghị định số 35/2019/NĐ-CP, lực lượng kiểm lâm toàn quốc đã phát hiện, phối hợp xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp với tổng số vụ vi phạm là 53.447 vụ (bình quân 8.907 vụ/năm). Có thể thấy, số vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp được phát hiện hằng năm có xu hướng giảm dần, các hành vi vi phạm phổ biến: Phá rừng trái pháp luật 18.877 vụ; khai thác rừng trái pháp luật 5.419 vụ; vi phạm về phòng cháy chữa cháy rừng 1.452 vụ; vận chuyển, mua, bán lâm sản trái pháp luật 12.322 vụ; vi phạm quy định về cất giữ, chế biến gỗ và lâm sản 5.469 vụ; vi phạm khác về các quy định chung 8.027 vụ. Số vụ đã xử lý là 48.134 vụ, trong đó: xử lý hình sự: 2.150 vụ; xử phạt hành chính: 45.985 vụ. Lâm sản tịch thu 43.633 m3, trong đó: gỗ tròn: 38.010 m3, gỗ xẻ: 5.623 m3.
Tuy nhiên, thực tiễn quá trình triển khai thực hiện cũng bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc, bất cập và một số quy định chưa phù hợp với tình hình thực tế, chưa bao quát hết các hành vi vi phạm mới phát sinh; một số hành vi vi phạm mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả chưa đủ tính răn đe...
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức tổng kết, đánh giá quá trình thi hành Nghị định số 35/2019/NĐ-CP và chỉ ra các nhóm vấn đề cần được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung để bảo đảm Nghị định đáp ứng tốt hơn yêu cầu quản lý nhà nước trong giai đoạn mới, cụ thể như: quy định xử lý đối với diện tích chưa thành rừng nhưng có cây tái sinh chưa đầy đủ; mức xử phạt một số hành vi còn thấp, chưa đủ răn đe; phân định thẩm quyền xử phạt giữa các lực lượng còn chồng chéo; công tác niêm phong, tạm giữ, định giá tang vật lâm sản gặp nhiều khó khăn; chưa có hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp...
Dự thảo Nghị định mới thay thế Nghị định 35/2019 gồm 4 Chương và 40 điều bổ sung và làm rõ các hành vi vi phạm, đặc biệt với phá rừng, khai thác trái phép, lấn chiếm đất rừng; Nâng mức xử phạt để tương xứng mức độ thiệt hại tài nguyên rừng, nhất là rừng tự nhiên; Tăng cường biện pháp khắc phục hậu quả, buộc trồng lại rừng bằng cây bản địa, chi trả dịch vụ môi trường rừng; Phân định rõ thẩm quyền, tạo thuận lợi và thống nhất trong quá trình thực thi…
Trong đó, về nâng mức xử phạt, dự thảo Nghị định điều chỉnh tăng mức phạt đối với nhiều hành vi vi phạm để tăng cường tính răn đe, phòng ngừa. Cụ thể, hành vi lấn, chiếm rừng, vi phạm các quy định của pháp luật về phòng cháy và chữa cháy rừng gây cháy rừng thuộc sở hữu toàn dân và phá rừng theo nguyên tắc hành vi vi phạm áp dụng đối với rừng trồng, trường hợp vi phạm trên diện tích rừng tự nhiên mức phạt gấp 2 lần, nhưng tối đa không quá 500.000.000 đồng.
Những đề xuất sửa đổi Nghị định 35 nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật, góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững. Ảnh: Đình Tiệp.
Đáng chú ý, Dự thảo quy định các biện pháp khắc phục hậu quả nhằm đảm bảo xử lý vi phạm gắn liền với khôi phục tài nguyên rừng, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, chủ rừng, đồng thời tăng cường tính răn đe, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong quản lý, sử dụng rừng.
Các biện pháp này bao gồm: buộc trồng lại rừng; buộc chi trả dịch vụ môi trường rừng (kể cả tiền lãi do chậm chi trả); thu hồi giấy chứng nhận, chứng chỉ vi phạm; và các biện pháp khác phù hợp với tính chất, mức độ vi phạm. Trong đó, quy định bắt buộc đối với hành vi phá rừng tự nhiên: tổ chức, cá nhân vi phạm phải trồng lại rừng bằng loài cây bản địa phù hợp với quy hoạch của địa phương, nhằm khôi phục hệ sinh thái, bảo đảm đa dạng sinh học, duy trì đúng chức năng rừng…
