Cà phê trồng mới ồ ạt, lo chất lượng giống

Trồng mới sôi động, giống chưa kiểm soát

Thời điểm này, các địa phương tại Đắk Nông như TP Gia Nghĩa, huyện Tuy Đức, Đắk R’lấp… đang vào cao điểm trồng mới và trồng dặm cà phê. Giá cà phê nhân tăng mạnh trong năm qua, lên tới hơn 110.000 đồng/kg là động lực khiến nhiều hộ dân mạnh dạn đầu tư trồng mới, mở rộng diện tích với kỳ vọng nâng cao thu nhập trong những năm tới.

Không khí xuống giống rộn ràng, tuy nhiên một vấn đề lớn đang đặt ra là chất lượng giống không đồng đều, nhiều hộ dân lựa chọn giống chỉ dựa vào kinh nghiệm hoặc sự quen biết thay vì dựa trên cơ sở khoa học hay chứng nhận nguồn gốc.

Ông Nguyễn Đăng Doanh, một nông dân trồng cà phê lâu năm tại phường Nghĩa Thành (TP Gia Nghĩa) chia sẻ: “Tôi vẫn mua giống ở vườn ươm quen, thấy cây khỏe là chọn thôi. Còn chất lượng thật sự thì rất khó biết, chỉ khi cây lớn, cho trái mới biết năng suất, kháng bệnh ra sao”.

Khảo sát thực tế cho thấy, hiện có rất nhiều vườn ươm nhỏ lẻ, tự phát mọc lên ở nhiều địa phương trong tỉnh. Nhiều cơ sở không có chứng nhận hoặc kỹ thuật ươm giống bài bản thu gom hạt từ các vườn cà phê có năng suất trung bình rồi ươm thực sinh hoặc ghép chồi thủ công. Giá cây thực sinh dao động từ 6.000 – 7.000 đồng/cây, còn cây ghép có giá từ 15.000 – 20.000 đồng/cây. Mức giá này phù hợp với khả năng chi trả của nông dân, nhưng đổi lại, chất lượng giống lại không thể kiểm chứng rõ ràng.

Chủ một vựa giống tại TP Gia Nghĩa cho biết: “Chúng tôi chọn hạt từ các vườn cà phê của dân rồi đem về ươm và chăm sóc. Người mua chủ yếu dựa vào hình thức cây giống, thấy khỏe là lấy. Về chất lượng thì không ai dám đảm bảo 100%”.

Chính quyền địa phương lo lắng

Ông Nguyễn Quốc Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đắk Mil cho biết: “Giá cà phê tăng đã kích thích người dân mở rộng diện tích trồng mới khá mạnh. Tuy nhiên, đặc thù cây cà phê là từ khi trồng đến khi cho thu hoạch mất ít nhất 3 năm nên nếu chọn giống không đảm bảo, người dân sẽ gặp nhiều rủi ro sau này”.

Ông Dũng cho biết thêm, công tác kiểm soát giống rất khó khăn do phần lớn các vườn ươm nhỏ lẻ không đăng ký chính thức, lại phân bố rải rác. Chính quyền huyện đã chỉ đạo Phòng Nông nghiệp và Môi trường tăng cường kiểm tra, rà soát các cơ sở ươm giống, đồng thời tuyên truyền người dân cần mua giống có nguồn gốc, chứng nhận rõ ràng để tránh thiệt hại lâu dài.

“Chúng tôi đặc biệt lưu ý bà con không nên vì ham rẻ mà mua giống trôi nổi, dễ mắc sai lầm. Nếu trồng sai giống hoặc giống kém chất lượng, chi phí đầu tư coi như mất trắng, lại ảnh hưởng đến sản lượng toàn vùng”, ông Dũng nhấn mạnh.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Nông, trong bối cảnh thị trường giống biến động, người dân cần tỉnh táo, không nên chọn giống theo cảm tính. Sở đã nhiều lần khuyến cáo nông dân chỉ chọn mua các giống cà phê đã được công nhận chính thức như TRS1, TR4, TR11 hoặc giống cà phê dây Thuận An, đây là các giống đã qua kiểm nghiệm thực tế, cho năng suất cao, khả năng kháng bệnh tốt và phù hợp điều kiện khí hậu, đất đai Tây Nguyên.

Ngoài ra, người dân cần tuân thủ nghiêm túc quy hoạch sản xuất, không mở rộng diện tích ngoài vùng được quy hoạch, đặc biệt là các khu vực thiếu nước tưới hoặc không phù hợp thổ nhưỡng. Việc trồng ồ ạt, tự phát có thể gây mất cân đối sản lượng trong tương lai và ảnh hưởng đến chất lượng vùng nguyên liệu cà phê của tỉnh.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Nông đang phối hợp với các địa phương tăng cường quản lý thị trường giống, tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật cho người dân, hướng dẫn quy trình chọn giống, trồng và chăm sóc cây đúng kỹ thuật. Về lâu dài, chúng tôi hướng đến xây dựng hệ thống cung ứng giống cà phê chất lượng cao và truy xuất nguồn gốc rõ ràng trên toàn tỉnh.

Thạc sĩ Đinh Thị Tú Oanh, Trưởng bộ môn Cây công nghiệp (Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên) cũng nhấn mạnh vai trò then chốt của việc chọn giống chuẩn: “Chọn đúng giống là bước khởi đầu quyết định thành công. Giống tốt giúp nâng cao năng suất, giảm rủi ro sâu bệnh và ổn định chất lượng hạt cà phê. Bà con nên tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật để nắm vững quy trình canh tác giống mới.

Để nâng cao giá trị hạt cà phê, Đắk Nông đang đẩy mạnh phát triển cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ theo hướng bền vững. Nhưng để làm được điều đó, yếu tố đầu tiên vẫn là giống phải chuẩn, đó không chỉ là cơ sở khoa học, mà còn là niềm tin bền vững của nông dân vào hạt cà phê quê mình". 

Tính đến năm 2024, toàn tỉnh Đắk Nông có khoảng 143.000 ha cà phê, trong đó trên 131.000 ha đang cho thu hoạch. Cà phê là cây trồng chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn trong thu nhập của nông dân và kinh tế nông nghiệp địa phương. Tuy nhiên, hơn 30% diện tích cà phê hiện nay đã già cỗi, năng suất thấp, rất cần được tái canh bằng giống mới chất lượng cao.