Bài 1: Vụ thu hoạch hàu đầu tiên sau bão Yagi, may chăng thì hòa vốn!

Chưa khi nào giá thấp như năm nay

Ông Trần Văn Đắc 62 tuổi, có thâm niên 25 năm nuôi cá, 11 năm nuôi hàu ở vùng biển Vân Đồn, Quảng Ninh. Trận bão Yagi (tháng 9/2024), gia đình ông Đắc thiệt hại vừa cá lẫn hàu trên 10 tỷ đồng. Sau bão, ông tái đầu tư 130 dây hàu, mỗi dây dài chừng 300m, ông ước tính các loại chi phí từ phao, cước, con giống, nhân công,… hết khoảng 30 triệu đồng một dây hàu.

Ông Đắc bảo, làm nghề khai thác thủy sản không bền, phải nuôi trồng. Cơ mà 6, 7 năm nuôi mà dính một trận như bão Yagi năm ngoái thì coi như lại về mo.

Từ đầu tháng 8/2025, sau gần một năm thì đến lúc hàu nhà ông cùng các hộ nuôi khác thu hoạch. 2 giờ chiều, ông Đắc gọi người làm thuê chuẩn bị đồ đạc tập trung ở bến Cát, gần cảng Cái Rồng. Khi đã đủ quân số, ông lái tàu chở theo 8 người thợ ra biển, đi chừng 10 phút thì đến khu nuôi trồng.

Tại đây, có sẵn một chiếc bông tông - loại phương tiện làm bằng gỗ, có mái che bên trên, dùng cho việc thu hoạch hàu.

Hai thanh niên khỏe mạnh được giao việc đứng ở đầu bông tông cắt dây hàu dưới nước, sau đó hất ra đằng sau để người khác tách hàu ra khỏi cước. Người cắt, người cào, người đập rồi bỏ hàu vào lồng, thoăn thoắt như một dây chuyền trong nhà máy. Lồng nào đầy thì được khiêng ra cuối bông tông rửa sạch. Mỗi lồng hàu nặng khoảng từ 40kg cho đến 45kg. Việc thu hoạch diễn ra đến đêm, khi nào các lồng hàu chất đầy bông tông mới đưa về bến.

Đợt này, nhà ông Đắc thu hoạch 130 dây hàu, dự kiến kéo dài từ tháng 8 cho đến Tết. Khi xuống giống, mỗi dây hàu ông thả 1,1 vạn con, nhưng tỷ lệ chết khá cao. Ông Đắc áng chừng phải tầm 5 vạn con, nguyên nhân có thể do con giống không chuẩn.

Với 130 dây hàu, mỗi dây chi phí tầm 30 triệu, vị chi ông Đắc đầu tư hết gần 4 tỷ đồng. Ông nhẩm tính, mỗi dây hàu thu được khoảng trên 3 tấn, 130 dây là 400 tấn hàu mà nhân với giá bình quân 5 nghìn đồng/kg hoặc hơn tý, thu về 2 tỷ đồng cho lứa đầu tiên. Nhưng khoan, đấy mới là tổng thu, chưa tính chi.

"Một lồng tôi thả 1,1 vạn giống, hết khoảng 8,2 triệu đồng tiền giống. Cộng thêm 1 triệu tiền dây cước, 2 triệu tiền công nhân xâu, buộc ra giàn, công người thu hoạch hàu và dầu mỡ đi lại sẽ hết tầm 15, 16 triệu đồng/dây hàu. Trong khi đó một dây hàu thu hoạch được 3 tấn, giá bán thời điểm này trung bình 5 nghìn đến 5 nghìn rưỡi một cân, tính ra một dây hàu thu về trên 15 triệu đồng, vừa đủ", ông Đắc bóc tách rồi chốt lại "anh nào may mắn thì năm đầu hòa vân. Nếu năm sau mưa thận gió hòa, chất lượng hàu tốt hơn và được giá thì có lãi. Còn không may mắn lại phải chờ đến năm thứ 3. Nói chung làm nghề này phải trường kỳ chứ không ăn xổi".

Mật độ nuôi dày, quá sức tải của biển

Những năm trước bão Yagi, giá hàu sữa Vân Đồn trung bình từ 6 đến 8 nghìn đồng/kg. Đợt sau bão vài tháng, do các hộ nuôi trồng thủy sản trên biển bị thiệt hại nặng nề, thị trường khan hiếm nên hàu được giá, có lúc lên đến 15 nghìn đồng/kg bán buôn nhưng khổ nỗi có mấy ai còn hầu đâu mà bán.

Thời điểm này, đúng đợt ngư dân thu hoạch rầm rộ, mật độ hàu nuôi quá dày khiến hàu bị gầy rồi thì hàu Trung Quốc to béo tràn vào làm giá hàu Vân Đồn xuống thấp. Ông Đắc bán 5 nghìn, 5 nghìn rưỡi, so với mặt bằng chung là còn được giá vì hàu nhà ông chất lượng tương đối ổn, nhiều hộ khác giá thấp hơn, có khi 3 nghìn rưỡi đến 4 nghìn đồng/kg.

Theo ông Đắc, hàu năm nay gầy do người dân mới được giao mặt biển và nộp phí theo diện tích; các hộ tiếc của, nghĩ đằng nào cũng mất tiền nên nuôi dày cho bõ thành thử phù du của biển không đủ thức ăn cho hàu.

Trao đổi với Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, bà Phạm Thị Thu Hiền - Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại thủy sản Quảng Ninh (Bavabi), đồng thời là Chi hội trưởng Chi hội nuôi biển Vân Đồn, cho biết Hội đã có kiến nghị với tỉnh Quảng Ninh cần phải đánh giá lại sức tải của biển. Bà Hiền khẳng định đã đi nhiều nước trên thế giới, họ cũng nuôi hàu như mình nhưng không nước nào nuôi với mật độ dày đặc như ở Quảng Ninh.

"Mật độ nuôi hàu quá dày sẽ làm giảm lượng thức ăn, tăng cạnh tranh giữa các con hàu, làm chậm quá trình sinh trưởng, giảm chất lượng thịt hàu và tăng nguy cơ mắc bệnh. Khi chất lượng hàu không đảm bảo, các đơn vị thu mua để lấy ruột hàu chế biến sẽ trả giá thấp, thiệt hại không chỉ người nuôi mà ngay cả các nhà máy thu mua cũng không mặn mà. Hàu đạt chất lượng thì 1 tấn hàu tách lấy ruột phải được tối thiểu 100 kg ruột hàu. Nếu ruột hàu bé, tỷ lệ thu hồi thấp thì chỉ dùng làm thức ăn cho tôm hùm, bà con bán sẽ không được giá" bà Hiền khuyến nghị.

Còn về việc hàu Trung Quốc tràn vào Việt Nam, bà Hiền cho biết chủ yếu là loại hàu vàng Sơn Đông, vào nước ta theo đường tiểu ngạch. Hàu này size từ 4 đến 8 con/kg. Đây là loại hàu chất lượng ở Trung Quốc, nhập về Việt Nam cũng đang ở mức giá 30 nghìn đồng/kg. Những giống hàu size to như vậy Việt Nam nhập của rất nhiều nước trên thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Pháp,..

Một vấn đề nữa mà trưởng Chi hội nuôi biển Vân Đồn muốn nhấn mạnh đó là việc giá hàu tăng, giảm là quy luật cung cầu của thị trường và hàu không phải là thực phẩm thiết yếu. Sau bão Yagi năm 2024, Quảng Ninh gần như một năm không có hàu để bán, điều này dẫn đến nhiều đại lý bỏ bán mặt hàng hàu, người ăn bỏ thói quen ăn hàu và thay thế bằng loại hải sản khác; hoặc các nhà buôn đã tìm kiếm được nguồn cung ở địa phương khác.

"Khi quay lại mùa thu hoạch thì gần như mất hết thị trường. Trước bão Yagi Quảng Ninh có 53 xưởng bổ hàu, sau bão có lúc chỉ còn 10 xưởng. Thị trường thu hẹp, nguồn cung nhiều và chất lượng kém thì đương nhiên giá hàu sẽ thấp", bà Huyền nhận định và quả quyết rằng muốn nâng cao giá trị hàu Vân Đồn, người dân không được nuôi dày, quy hoạch các khu vực nuôi biển của tỉnh Quảng Ninh cũng cần tính lại. Hàu béo, chất lượng tốt thì đương nhiên giá bán sẽ cao hơn, lên tầm 8 nghìn đồng/kg đã là thắng lớn.