Tại hội nghị “Thúc đẩy phối hợp liên ngành y tế - báo chí - cộng đồng truyền thông về HIV/AIDS khoa học và không kỳ thị” diễn ra trong hai ngày 13-14/9, câu chuyện của chị Đinh Hoàng Châu Bảo (ngụ Bến Tre) đã để lại nhiều cảm xúc với những người có mặt.
Chị Đinh Hoàng Châu Bảo chia sẻ về hành trình sống chung với HIV. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Công khai việc nhiễm HIV
Kể về hành trình sống chung với HIV, chị Đinh Hoàng Châu Bảo cho biết, nguồn lây bệnh đến từ chính chồng - mối tình đầu, người từng sử dụng ma túy. Dù gia đình, địa phương can ngăn, nhưng chị vẫn lựa chọn ở lại, chấp nhận rủi ro để đến với anh. Không chỉ bên cạnh chồng, chị Châu Bảo còn giúp anh và nhiều người khác cai nghiện, đồng thời học cách chăm sóc sức khỏe để tự mình chống chọi với HIV.
Chị kể, những ngày đầu, thuốc điều trị vừa khan hiếm vừa đắt đỏ. Có giai đoạn, mỗi tháng chị phải chi gần một cây vàng cho việc mua thuốc, chưa kể tác dụng phụ nặng nề. Có lúc buộc phải ngừng điều trị, chị tự duy trì sức khỏe bằng chế độ ăn uống và niềm tin.
Đau đớn nhất là khi chị mang thai. Bệnh viện địa phương từ chối mổ vì lo ngại chị mang HIV. Trong tuyệt vọng, chị đến Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) và may mắn được các bác sĩ tận tâm hỗ trợ để sinh con an toàn.
Khác với nhiều người chọn giấu bệnh, chị Châu Bảo quyết định công khai: “Ai hỏi, tôi đều nói thật. Người ta biết rồi, cũng để mình sống thôi”. Chính sự thẳng thắn giúp chị thấy nhẹ nhõm, tiếp tục làm việc, nuôi con và dần trở thành người chia sẻ kinh nghiệm cho những người cùng cảnh ngộ.
Tuy nhiên, kỳ thị chưa bao giờ biến mất. Con gái chị dù âm tính vẫn từng bị hàng xóm và thậm chí cả nhân viên y tế nghi ngờ. Để bảo vệ con, chị phải in hàng chục bản kết quả xét nghiệm âm tính phát cho mọi người. Ngay cả khi đối diện tin đồn ác ý, chị vẫn chọn cách điềm tĩnh, ứng xử bằng sự tử tế và tha thứ.
Chị Đinh Hoàng Châu Bảo thành lập doanh nghiệp xã hội, tạo việc làm cho chính những thành viên trong cộng đồng. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Từ năm 2009, chị sáng lập Câu lạc bộ, sau đó mở rộng thành Liên minh Nhân Ái Bến Tre, kết nối các nhóm cộng đồng: người sử dụng ma túy, người có HIV, nhóm LGBT, phụ nữ làm việc trong ngành nhạy cảm…
Không dừng lại ở đó, chị còn gây dựng doanh nghiệp xã hội, tạo việc làm cho chính những thành viên trong cộng đồng. “Điều tôi mong mỏi là kéo gần khoảng cách giữa cộng đồng và người có HIV, để mọi người được sống thoải mái, bình đẳng và có ích cho xã hội", chị Châu Bảo nói.
Truyền thông tốt để không kỳ thị HIV
Bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Phòng chống HIV/AIDS TP.HCM cho biết, HIV là bệnh mạn tính, dễ phòng ngừa, khó lây hơn nhiều người nghĩ. Nhưng rào cản lớn nhất vẫn là sự kỳ thị và nỗi sợ bị lộ danh tính. Điều này khiến nhiều người e ngại xét nghiệm, bỏ lỡ cơ hội điều trị sớm.
Bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Phòng chống HIV/AIDS TP.HCM Ảnh: Nguyễn Thủy.
“Khi nỗi sợ và sự kỳ thị chưa được giải tỏa, thì mọi biện pháp phòng ngừa đều khó đạt hiệu quả", bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ nhấn mạnh và cho biết thêm, mỗi năm, Việt Nam vẫn có khoảng 200 trẻ sinh ra bị lây HIV từ mẹ. Đây là “nỗi đau” của ngành y tế, và cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm chung tay của toàn xã hội. Việt Nam hiện may mắn được tiếp cận và thử nghiệm những loại thuốc mới, song để đạt mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030, cần nhiều hơn sự vào cuộc đồng bộ, khoa học và không kỳ thị.
Cũng theo bác sĩ Thủ, HIV tại Việt Nam hiện vẫn chủ yếu xuất hiện trong các nhóm nguy cơ cao như nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), phụ nữ chuyển giới, người hành nghề mại dâm, người tiêm chích ma túy và bạn tình của họ.
Số ca lây nhiễm HIV ngày càng trẻ hóa. Khoảng 70% ca nhiễm HIV mới mỗi năm thuộc nhóm tuổi 16-40. Đáng chú ý, đường lây chính đã chuyển từ tiêm chích ma túy sang quan hệ tình dục không an toàn. Lý do là nhiều bạn trẻ chưa kiểm soát tốt hành vi, ít sử dụng bao cao su, có xu hướng quan hệ với nhiều bạn tình hoặc dùng chất kích thích. Thậm chí, đã ghi nhận ca nhiễm ở độ tuổi 15-16.
"2-3 năm gần đây, ngành y tế mở rộng truyền thông, giáo dục HIV cho học sinh cấp 2, cấp 3 thay vì chỉ ở bậc đại học như trước. Tuy nhiên, chương trình tại trường học vẫn còn nặng lý thuyết, chưa đi sâu vào hành vi", bác sĩ Thú nói và cho rằng, cần tích hợp giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản và phòng bệnh ngay từ học đường, với sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và ngành y tế.
Ông Tống Văn Nam, Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Kết Nối Trẻ cho biết, từ năm 2011 đến nay, đơn vị đã đồng hành cùng hàng nghìn người sống với HIV, góp phần giảm kỳ thị và cải thiện chất lượng sống. Đồng thời, cam kết tiếp tục là cầu nối bền chặt giữa y tế - báo chí - cộng đồng, góp phần xây dựng môi trường truyền thông khoa học, nhân văn và không kỳ thị.
Tính đến tháng 6/2025, Việt Nam có 267.455 người nhiễm HIV, trong đó 250.496 người còn sống và 116.721 người đã tử vong. Riêng năm 2024, hơn 13.000 ca nhiễm mới được ghi nhận, giảm 56% so với năm 2010. Xét theo độ tuổi, nhóm 16–29 chiếm 37,7% và nhóm 30–39 chiếm 31,5%.
