Thay đổi để... phù hợp
Tại Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 77/2013/NĐ-CP ngày 17/7/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về một số biện pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá và Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế (sau đây gọi tắt là Dự thảo), vấn đề cai nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác sẽ được Bộ Y tế “luật hóa”.
Cụ thể, tại khoản 2, Điều 1 của Dự thảo, Bộ Y tế sẽ thay thế cụm từ “cai nghiện thuốc lá” thành cụm từ “cai nghiện thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác”.
Theo Bộ Y tế, điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 (PGATS) cho thấy: Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng 18 lần (từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020), trong đó tỷ lệ sử dụng cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 với tỉ lệ là 7,3%, sau đó là các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%), 45 - 64 tuổi (1,4%).
Thuốc lá điện tử vẫn được rao bán tràn lan trên mạng xã hội. Ảnh: Phạm Văn.
Đây là vấn đề đáng báo động vì các sản phẩm này ngoài tính chất độc hại gây bệnh, còn gây nghiện nicotine và nghiện ma túy do tình trạng “núp bóng” thuốc lá điện tử trộn ma túy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất và tinh thần của cả một thế hệ tương lai đất nước. Trong năm 2023, Bộ Công an đã khởi tố 86 vụ/155 đối tượng liên quan tới thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có ma túy. Tính đến hết quý II/2024, Bộ Công an đã khởi tố 35 vụ/83 đối tượng, cho thấy sự gia tăng nhanh chóng, báo động các vi phạm này.
Bên cạnh đó, thực tế cũng xuất hiện sản phẩm lai giữa thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, còn gọi là thuốc lá thế hệ mới khác, cho thấy xu hướng phát triển ngày càng nhanh, đa dạng, phức tạp và tinh vi của các sản phẩm gây hại, gây nghiện này. Vì thế, Bộ Y tế cho rằng cần bổ sung khái niệm “cai nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác” để các cơ sở cai nghiện thuốc lá được phép tiếp nhận các bệnh nhân nghiện “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác”.
Chị Nguyễn Thanh Mai (phường Hà Đông, TP Hà Nội) cho biết: “Tôi nghĩ rằng thuốc lá truyền thống hay thuốc lá điện tử đều gây nghiện dù cơ chế có thể khác nhau. Vì thế khi Nhà nước xác định thuốc lá điện tử có chất gây nghiện và ban hành quy định cấm thì cũng phải cần tạo hành lang pháp lý cai nghiện thuốc lá điện tử để cơ quan chuyên môn xây dựng phác đồ và hướng điều trị. Việc này là phù hợp với thực tiễn cuộc sống”.
“Luật hóa” là cấp thiết
Hiện Dự thảo này đang trong quá trình thẩm định dựa trên các ý kiến đóng góp của các bộ, ngành liên quan. Cụ thể, Bộ Tư pháp cho rằng điều kiện thành lập và tổ chức hoạt động cai nghiện, tư vấn cai nghiện thuốc lá hiện nay đều được xây dựng trên cơ sở khái niệm “thuốc lá” theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện hành mà chưa bao gồm “thuốc lá điện tử” và “thuốc lá nung nóng”.
Việc "luật hóa" vấn đề cai nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là cần thiết. Ảnh: AI.
Tiếp đến, xét về bản chất thì thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có cơ chế tác động, mức độ gây nghiện và yêu cầu đối với hoạt động cai nghiện khác với thuốc lá thông thường. Do đó, mặc dù chỉ bổ sung về mặt kỹ thuật các cụm từ “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” vào Dự thảo nhưng Bộ Tư pháp cho rằng điều này có thể dẫn đến thay đổi bản chất pháp lý của các quy định hiện hành, tác động lớn đến phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Việc sửa đổi này có thể ảnh hưởng đến tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, cần được nghiên cứu toàn diện và thực hiện đồng bộ.
Bộ Y tế sau đó đã giải trình và cho rằng việc bổ sung cụm từ “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác” vào Dự thảo không làm thay đổi bản chất pháp lý của các quy định hiện hành, không tác động đến phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Việc sửa đổi này không ảnh hưởng đến tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành.
Bộ Y tế cũng lưu ý việc bổ sung chức năng cai nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác tại các tổ chức hoạt động cai nghiện, tư vấn cai nghiện thuốc lá không làm thay đổi bản chất của các tổ chức này. Về chuyên môn, người hướng dẫn cai nghiện vẫn thực hiện các công việc như hiện hành.
Liên quan tới vấn đề trên, Luật sư Nguyễn Văn Nghi (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội) cũng bày tỏ quan điểm đồng tình khi Bộ Y tế sớm “luật hóa” vấn đề cai nghiện thuốc lá điện tử. Luật sư Nghi chia sẻ: “Việc bổ sung vấn đề cai nghiện thuốc lá điện tử không chỉ hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, thông suốt mà còn tạo hành lang để các cơ sở cai nghiện thuốc lá sau này tiếp nhận, điều trị cho các bệnh nhân nghiện thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác".
