Nhiều tiêu chí khó thực hiện
Trong chương trình xây dựng nông thôn mới, tỉnh Gia Lai hiện có 3 đơn vị cấp huyện được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (NTM) gồm TP. Pleiku, thị xã Ayun Pa và thị xã An Khê. Trong đó, 91/182 xã và 118 thôn, làng được công nhận đạt chuẩn NTM.
Người dân tham gia làm đường giao thông nông thôn. Ảnh Tuấn Anh.
Bước sang giai đoạn 2021-2025, xây dựng NTM đang gặp phải rất nhiều thách thức khi một số tiêu chí trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM có sự thay đổi theo hướng nâng cao. Theo đó, các xã chưa đạt hoặc đã đạt chuẩn tiếp tục thực hiện xây dựng xã NTM nâng cao sẽ gặp nhiều khó khăn trong thực hiện.
Giai đoạn 2021-2025, tỉnh Gia Lai phấn đấu có 120 xã trở lên đạt chuẩn NTM, 22 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 5 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và 10 địa phương cấp huyện đạt chuẩn NTM.
Năm 2022, trong chương trình xây dựng nông thôn mới, tỉnh Gia Lai được phân bổ 90.770 triệu đồng gồm 74.930 triệu đồng vốn ngân sách Trung ương và 15.840 triệu đồng ngân sách tỉnh. Hiện nay, Sở Tài chính đang tham mưu UBND tỉnh trình Thường trực Tỉnh ủy, HĐND tỉnh xem xét, quyết định phân bổ vốn sự nghiệp cho các đơn vị và địa phương triển khai thực hiện.
Đối với cấp huyện, để được công nhận hoàn thành xây dựng NTM phải đảm bảo 100% số xã trên địa bàn được công nhận đạt chuẩn NTM. Trong đó, các xã được công nhận đạt chuẩn giai đoạn 2011-2020 phải rà soát lại theo bộ tiêu chí mới. Đặc biệt, phải có ít nhất 10% số xã đạt chuẩn NTM nâng cao, thị trấn đạt chuẩn đô thị văn minh và tỷ lệ hài lòng của người dân với kết quả xây dựng NTM phải đạt 90% trở lên.
Còn thị xã và thành phố hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM phải có 100% xã được công nhận đạt chuẩn, phường đạt chuẩn đô thị văn minh, có ít nhất 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao. Đồng thời, diện tích đất cây xanh công cộng trong đô thị phải đạt tối thiểu 5m2/người.
Trước những bộ tiêu chí mới này, Gia Lai cũng như các tỉnh Tây Nguyên sẽ gặp không ít thách thức về xây dựng NTM trong thời gian tới. Ghi nhận tại huyện Krông Pa, địa phương đang gặp rất nhiều khó khăn, hạn chế trong xây dựng nông thôn mới. Hiện chỉ có 3/13 xã của toàn huyện đạt chuẩn nông thôn mới, như vậy còn khá khiêm tốn so với các địa phương khác. Nguyên nhân do điểm xuất phát thấp, điều kiện khí hậu tự nhiên, thổ nhưỡng không bằng những địa phương khác.
Giai đoạn 2021-2025, huyện Krông Pa được dự báo còn gặp nhiều khó khăn khi một số tiêu chí có sự thay đổi theo hướng nâng cao. Ông Võ Ngọc Châu, Phó Trưởng phòng NN-PTNT huyện Krông Pa, so với bộ tiêu chí cũ, những tiêu chí mới sẽ rất khó áp dụng ở các địa phương. Chẳng hạn, với tiêu chí hỏa tảng, bản thân cấp tỉnh còn chưa có thì cấp xã làm sao mà đáp ứng được.
Bên cạnh đó, những tiêu chí mới về lĩnh vực nông nghiệp cũng rất khó thực hiện. Chẳng hạn, diện tích cây trồng phải có tưới chủ động đạt 80% trở lên. Trong khi đó, đặc thù của huyện Krông Pa là vùng quanh năm nắng nóng, hệ thống kênh mương thủy lợi còn khiêm tốn. Chưa kể, trong bộ tiêu chí mới yêu cầu các địa phương phải có mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc trên một số cây chủ lực. Về việc truy xuất nguồn gốc do Bộ NN-PTNT cấp mã số nên các địa phương sẽ gặp nhiều khó khăn.
Dưa hấu là cây trồng chủ lực của huyện Krông Pa, qua đó giúp người dân từng bước nâng cao thu nhập. Ảnh Tuấn Anh.
Ngoài ra, tiêu chí thu nhập phải đạt từ 44 triệu đồng trở lên/người và tăng theo từng năm, cùng với các tiêu chí môi trường, hộ nghèo đa chiều… sẽ là thách thức không nhỏ cho các địa phương, nơi phần lớn là người đồng bào dân tộc thiểu số.
“Bộ tiêu chí mới cơ bản đã được ấn định và giao cho các Bộ, ngành hướng dẫn trong thời gian tới. Trên cơ sở hướng dẫn đó, chúng tôi mới có những đánh giá cụ thể về các tiêu chí. Tuy nhiên, về cơ bản bộ tiêu chí mới sẽ rất khó thực hiện ở các tỉnh Tây Nguyên”, ông Châu cho biết.
Cần có cơ chế riêng
Nỗ lực trong xây dựng NTM trong những năm vừa qua, huyện Đăk Đoa hiện có 8/16 xã được công nhận đạt chuẩn NTM. Trong giai đoạn 2021-2025, huyện phấn đấu thêm 3 xã đạt chuẩn NTM theo kế hoạch đề ra.
Ông Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Đăk Đoa cho biết, với bộ tiêu chí mới, việc phấn đấu thêm 3 xã đạt chuẩn NTM là nhiệm vụ vô cùng khó khăn. Theo lý giải, hiện nay cho còn 3 tháng là hết năm 2022, nhưng một số Bộ vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể về các tiêu chí xây dựng NTM nên tỉnh Gia Lai cũng chưa có cơ sở để đánh giá. Hơn nữa, trong bộ tiêu chí mới bây giờ có nhiều chỉ tiêu không thể áp dụng vào thực tế với tỉnh Gia Lai.
Hạ tầng giao thông ngày càng được chú trọng trong xây dựng nông thôn mới ở Gia Lai. Ảnh Tuấn Anh.
Một vấn đề khó khăn nữa trong xây dựng NTM chính là việc phân bổ nguồn lực cho các địa phương còn hạn chế, trong khi nhu cầu ngày càng nhiều và đòi hỏi về chuẩn NTM ngày càng cao.
“Bộ tiêu chí xây dựng NTM không nên áp dụng chung cho cả nước mà có những cơ chế riêng cho từng vùng. Chẳng hạn, khu vực Tây Nguyên chủ yếu là người đồng bào dân tộc thiểu số nên phong tục tập quán, canh tác cũng khác. Ngoài ra, thu nhập của người đồng bào miền núi cũng rất thấp không thể bằng người dân khu vực đồng bằng. Chính vì vậy, nên có bộ tiêu chí áp dụng riêng cho khu vực Tây Nguyên nếu không sẽ rất khó khăn để hoàn thành xây dựng NTM như kế hoạch đề ra”, ông Anh chia sẻ.
Nhằm tháo gỡ những khó khăn, ông Vũ Ngọc An, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT cho biết, các bộ, ngành cần xây dựng cơ chế chính sách, văn bản hướng dẫn các địa phương thực hiện. Ngoài ra, cần có quy định cụ thể Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM các cấp đảm bảo phù hợp với thực tế của tỉnh.
Bên cạnh đó, Bộ NN-PTNT cần sớm ban hành kế hoạch triển khai thực hiện các chương trình chuyên đề do ngành nông nghiệp chủ trì thực hiện gồm: Chương trình mỗi xã một sản phẩm; phát triển du lịch nông thôn; khoa học và công nghệ; chuyển đổi số, tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn để địa phương triển khai thực hiện.
