Trà sữa bò khai
Chiếc cốc màu cam xinh xắn, in hình cô gái người đồng bào dân tộc thiểu số cách điệu cùng 2 chữ “Khai Sơn” chính là sản phẩm mà trà sữa của Lành Bích Ngọc (sinh năm 1989, chủ thương hiệu Lab Nature) dành rất nhiều tâm huyết xây dựng.
Mang mùi thơm đặc trưng của thảo mộc, trà sữa Khai Sơn có vị ngậy và mát của rau bò khai mà không bị gắt như các đồ uống có nguồn gốc từ lá chè truyền thống.
Đây là kết quả 10 năm rong ruổi khắp các vùng trồng bò khai ở Lạng Sơn của Ngọc. Cô lấy mẫu, nghiên cứu, thử nghiệm, điều chỉnh, kiểm tra... lặp đi lặp lại những công đoạn này hàng chục lần cho đến khi ra được công thức cuối cùng như hiện nay.
Trà sữa Khai Sơn được làm từ rau bò khai và nhiều thành phần thảo dược. Ảnh: Tùng Đinh.
Kể về hành trình khởi nghiệp, Ngọc cho biết, sau khi tốt nghiệp Đại học Dược Hà Nội, cô nhận thấy tiềm năng từ cây bò khai vốn rất quen thuộc với bà con Lạng Sơn. Lâu nay, ngọn của loại rau này được chế biến thành các món ăn, nhưng phần thân, lá chưa được khai thác. Từ đó, cô quyết tâm tìm hướng đi, nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng bò khai từ tối ưu hóa giá trị của từng bộ phận của loại cây này.
Trải qua nhiều thử nghiệm, các sản phẩm từ rau bò khai của Ngọc mới thương mại hóa được hơn 1 năm trở lại đây. Đến nay, Ngọc đã cho ra đời được 4 sản phẩm gồm: Trà sữa Khai Sơn; Trà túi lọc làm quà tặng; Nước thảo dược đóng lon; Thạch thảo mộc Khai Sơn. Tất cả đều dựa trên nguyên liệu chính chiết xuất từ thân và lá rau bò khai.
“Các sản phẩm phải trải qua nhiều nghiên cứu, thử nghiệm. Thậm chí sau khi kiểm tra 21 chỉ tiêu chất lượng rồi nhưng hương vị chưa đúng với thị hiếu thì lại phải thay đổi công thức, rồi kiểm tra lại”, bà chủ của Lab Nature chia sẻ.
Các thành phần của Trà sữa Khai Sơn thảo mộc. Ảnh: Tùng Đinh.
Khai Sơn hiện đang được bán tại 13 cửa hàng tại Hà Nội và 2 homestay ở xã Hữu Liên, Lạng Sơn. Trong đó, sản phẩm bán tốt nhất là Trà sữa Khai Sơn. Theo Ngọc, giá bán phụ thuộc vào từng cơ sở, giao động từ 35.000 - 48.000 đồng/cốc. "Nguyên nhân là mỗi cửa hàng sau khi được nhượng quyền thương hiệu có thể phát triển sản phẩm từ công thức gốc theo những hướng khác nhau và các đồ dùng kèm (topping) khác nhau. Nếu truyền thông tốt, có cửa hàng ngày bán được đến 1.000 cốc", Ngọc nói.
Về quy mô, mỗi đợt sản xuất tiêu thụ khoảng 1 tấn nguyên liệu, là rau bò khai. Ưu điểm của rau bò khai là có thể thu hoạch quanh năm, ngọn dùng làm thực phẩm, thân và lá chiết xuất làm trà, thạch, nước uống… Điều này giúp người dân địa phương cải thiện thu nhập và phát triển kinh tế ổn định hơn.
Trăn trở vùng nguyên liệu
Các sản phẩm này của Lab Nature hiện được sản xuất tại nhà máy thuốc đạt chuẩn GMP do công ty thuê gia công. Cô gái Lạng Sơn chia sẻ, sau khi mở rộng vùng nguyên liệu đủ quy mô, cô sẽ mở xưởng sản xuất riêng. Nhưng đây cũng là mối lo ngại lớn nhất đối với Ngọc hiện nay.
Lành Bích Ngọc cho biết, trong những năm nghiên cứu, phát triển sản phẩm cô chủ yếu thu mua thân, lá cây bò khai của bà con khắp vùng Lạng Sơn. Nhưng 1 năm trở lại đây, sau khi thương mại hóa và thu được thành công nhất định, Ngọc bắt đầu lên kế hoạch xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, bền vững.
Bắt đầu từ quê nhà Văn Quan, cây bò khai được Ngọc phối hợp cùng bà con trồng theo quy mô lớn, đến nay đã đạt xấp xỉ 30 ha vùng nguyên liệu. "Sau khi thương mại hóa, em đã cung cấp giống, hướng dẫn chu trình kỹ thuật cho bà con để làm vùng nguyên liệu tập trung", Ngọc nói.
Rau bò khai là loài cây được trồng làm thực phẩm phổ biến ở Lạng Sơn. Ảnh: Tùng Đinh.
Cô gái sinh năm 1989 tâm sự, hiện nay khá yên tâm về mặt thị trường, truyền thông cho các sản phẩm, nhưng lại lo lắng, trăn trở về vùng nguyên liệu.
Đầu tiên là bài toán về diện tích, nếu không đủ lớn và tập trung, sẽ không thể phát triển quy mô hàng hóa hay đầu tư nhà xưởng được. Bên cạnh đó, đất canh tác cũng là trở ngại khi Ngọc chỉ chọn những vùng đất hoang, chưa sản xuất để đảm bảo nguồn đất "sạch", "tươi", không bị nhiễm dư lượng hóa chất. Ngọc cho biết, những diện tích trồng rau bò khai đảm bảo chất lượng mà doanh nghiệp hướng đến thường nằm ở chân những ngọn núi đá vôi, chưa từng canh tác.
Trong quá trình canh tác, Ngọc cũng hỗ trợ bà con đi theo hướng sản xuất hữu cơ, không sử dụng phân bón hóa học hay thuốc bảo vệ thực vật như sử dụng cành, lá bỏ đi để ủ mục, làm phân bón cho cây.
Mặc dù hướng dẫn cho bà con từ đầu, cùng với cung cấp giống và hỗ trợ kỹ thuật nhưng hạn chế về nhân lực trên diện tích lớn khiến Ngọc phải thừa nhận "vẫn còn nhiều rủi ro".
"Chỉ với hơn 10 nhân sự, cả trực tiếp và trực tuyến, trong đó tập trung vào truyền thông và làm thị trường nên việc quản lý chất lượng sản phẩm, chu trình canh tác đòi hỏi sự hợp tác hết sức chặt chẽ từ phía bà con", cô nói thêm.
Bộ quà tặng trà thảo dược được làm từ rau bò khai của Lành Bích Ngọc. Ảnh: Tùng Đinh.
Hiện nay, trên địa bàn xã Hữu Liên (mới) của tỉnh Lạng Sơn, Lab Nature đã triển khai được 2 vùng liên kết với số lượng khoảng vài ngàn gốc bò khai. Năm 2024, công ty thu mua trên 1 tấn nguyên liệu bò khai từ người dân trong và ngoài huyện với giá 20.000 đồng/kg tươi và từ 50.000 - 55.000 đồng/kg khô.
Với đặc điểm địa hình đa phần là núi đá vôi, những cây bò khai được trồng ở Hữu Liên không chỉ có hương vị đặc biệt hơn những nơi khác mà còn ít bị sâu bệnh. Do đó, mục tiêu ở Hữu Liên của Ngọc là phát triển vùng trồng lên diện tích 30 – 50 ha để đủ nguồn cung nhằm xây dựng nhà xưởng độc lập.
Trước kế hoạch này của doanh nghiệp, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Hữu Liên Nguyễn Quang Hòa hết sức ủng hộ: "Chúng tôi mong muốn doanh nghiệp có thể hỗ trợ bà con, phát huy lợi thế của địa phương để cùng phát triển kinh tế một cách hài hòa, bền vững".
Tuy nhiên, ông Hòa cũng mong muốn Lab Nature có thể hợp tác, tạo nên một thương hiệu thảo dược mang tên Hữu Liên, với nguyên liệu của Hữu Liên, do người dân Hữu Liên cùng liên kết. "Hy vọng, sau Khai Sơn, Hữu Liên sẽ là thương hiệu sản phẩm thảo mộc thành công tiếp theo của Lab Nature", Chủ tịch xã Nguyễn Quang Hòa chia sẻ thêm.
