Hiệu quả thiết thực
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, giai đoạn 2021–2025 (khu vực Trà Vinh cũ) có 125 hộ dân thuộc hai vùng thiên tai được bố trí tái định cư, tổng kinh phí 42,75 tỷ đồng.
Trong đó, dự án di dân khẩn cấp xã Định An, huyện Trà Cú cũ (nay là xã Đại An, tỉnh Vĩnh Long) có 69 hộ, kinh phí 24,07 tỷ đồng. Dự án di dân khẩn cấp khu vực cồn Nhàn (ấp Đông Thành và ấp Hồ Thùng) xã Đông Hải, huyện Duyên Hải cũ (nay là xã Đông Hải, tỉnh Vĩnh Long) có 56 hộ, kinh phí 18,68 tỷ đồng.
Đến nay, 120 hộ đã được giao đất, chỉ còn 5 hộ ở xã Đông Hải đang được rà soát để bố trí. Việc di dời giúp hàng trăm người dân thoát khỏi nguy cơ mất nhà cửa, tính mạng trước sạt lở bờ biển, bờ sông.
Khu tái định cư cồn Nhàn ở ấp Hồ Thùng, xã Đông Hải, tỉnh Vĩnh Long bố trí cho các hộ dân bị ảnh hưởng do sạt lở ở ấp Hồ Thùng và ấp Đông Thành. Ảnh: Minh Đảm.
Khảo sát của Sở Nông nghiệp và Môi trường về thực trạng đời sống, sản xuất của các hộ dân sau khi được bố trí tái định cư cho thấy: “Tại xã Định An, diện tích đất ở bình quân 110 m²/hộ. Thu nhập bình quân hộ đạt 190,48 triệu đồng/năm; không còn hộ nghèo. 100% hộ có điện, nước sạch; trẻ em đều được đến trường. Tuy nhiên, chưa có lao động nào được đào tạo nghề, chuyển đổi sinh kế.
Ở cồn Nhàn, xã Đông Hải, thu nhập bình quân hộ mới đạt 82 triệu đồng/năm, chủ yếu từ lao động thuê mướn. Dù 100% hộ có nhà kiên cố, nước sạch, trẻ em được đến trường, nhưng đời sống kinh tế vẫn rất khó khăn vì không có đất sản xuất, không có nghề ổn định.
Nhìn từ các góc độ, chương trình đã mang lại nhiều hiệu quả thiết thực. Về kinh tế, dự án giúp hoàn thiện hạ tầng, tạo điều kiện phát triển sản xuất, tăng thu nhập. Ở góc độ xã hội, đảm bảo chỗ ở an toàn, gắn kết cộng đồng, giữ gìn nếp sống văn hóa. Đối với quốc phòng – an ninh, dự án giúp ổn định dân cư, củng cố an ninh vùng ven biển. Còn ở góc độ lĩnh vực môi trường, dự án giúp giảm áp lực thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu, cải thiện cảnh quan nông thôn.
Tỉa đậu phộng ở ấp Hồ Thùng giúp người dân có thu nhập từ 160-190 ngàn đồng/ngày. Ảnh: Minh Đảm.
Sinh kế - nỗi lo thường trực của người chạy lở ở Đông Hải
Dù an cư đã có, nhưng “lạc nghiệp” vẫn là nỗi trăn trở. Sau khi bố trí dân cư, huyện Duyên Hải trước đây đã chỉ đạo UBND xã Đông Hải kết hợp cơ quan chuyên môn tổ chức 7 cuộc lồng ghép các cuộc họp nội dung tuyên truyền hướng dẫn đăng ký chuyển đổi nghề nghiệp, hướng dẫn, giới thiệu việc làm cho 343 người dân tham dự. Tuy nhiên, do khu vực bố trí dân cư trên địa bàn xã Đông Hải, các hộ gia đình, cá nhân không có đất sản xuất nên đa số không có sinh kế ổn định, đời sống gặp rất nhiều khó khăn. Họ sống chủ yếu nhờ việc làm thuê hoặc hỗ trợ từ chính quyền, nhà hảo tâm.
Ông Nguyễn Đình Hạnh (70 tuổi) trước đây có 6 công đất ở ấp Đông Thành, từ năm 2019 xảy ra sạt lở, đến giờ chỉ còn 2 công. Được hỗ trợ vào khu tái định cư ở ấp Hồ Thùng, ông chia sẻ: “Chúng tôi được cấp nền, hỗ trợ 30 triệu đồng, vay thêm 50 triệu để cất nhà. Hai vợ chồng tôi hết tuổi lao động, sống nhờ vào con cái và mạnh thường quân. Vợ chồng tôi làm chuối sấy, hành sấy, bỏ mối các tiệm tạp hóa, quán hủ tiếu… kiếm được trăm ngàn đồng đắp đổi qua ngày. Nói thiệt, nhờ nhà hảo tâm cho gạo mới cầm cự nổi”.
Tương tự, bà Nguyễn Thị Sánh có 4 công đất rẫy, nay cũng vì sạt lở mà phải rơi vào hoàn cảnh bấp bênh: “Tôi mới vô khu tái định cư mới 5–6 tháng nay. Nhờ Nhà nước hỗ trợ 30 triệu và cho vay thêm 50 triệu, vợ chồng tôi cất nhà tiền chế ở tạm. Hàng ngày, tôi đi làm mướn tỉa đậu, nhổ hành được 160-180 ngàn đồng. Giờ việc làm không ổn định, nếu vay vốn nhiều quá sợ trả không nổi”.
Ngành thủy sản ở xã Đông Hải cũng tạo việc làm thường xuyên cho người lao động ở khu tái định cư. Ảnh: Minh Đảm.
Lồng ghép tái định cư và tái cơ cấu nông nghiệp
Để giải quyết bài toán sinh kế, Hội đồng nhân dân tỉnh Trà Vinh trước đây đã ban hành Nghị quyết 10/2024/NQ-HĐND quy định cơ chế, chính sách hỗ trợ bố trí dân cư đến năm 2025, định hướng 2030. Trong đó, các giải pháp trọng tâm gồm hỗ trợ đất đai, hạ tầng, vốn vay ưu đãi để người dân ổn định chỗ ở; xây dựng chính sách đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm; lồng ghép chương trình tái định cư với tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp.
Thực tế, tại xã Đông Hải, thủy sản là lĩnh vực có thế mạnh của xã. Kết quả sản xuất 9 tháng qua, toàn xã thu hoạch trên 23 nghìn tấn tôm, cua, cá…, tăng 490 tấn. Giá trị sản xuất lĩnh vực thủy sản đạt 1.230 tỷ đồng, chiếm 90% giá trị sản xuất khu vực nông lâm ngư nghiệp và gần 50% giá trị sản xuất các lĩnh vực của địa phương.
Với định hướng phát triển bền vững, địa phương khuyến khích hộ dân chuyển đổi sang mô hình canh tác bền vững. Đến nay, UBND xã tiếp nhận 43 hồ sơ đăng ký hỗ trợ chính sách tái cơ cấu ngành nông nghiệp, trong đó có 12 hộ đề nghị hỗ trợ mua máy móc, thiết bị nuôi thủy sản. Qua đó, kết quả có 40 ha chuyển đổi nuôi tôm quảng canh sang thâm canh, 13,7 ha từ thâm canh sang thâm canh mật độ cao, bước đầu các mô hình được đánh giá mang lại hiệu quả cao.
Thông qua, tái cơ cấu nông nghiệp phát triển sản xuất đã tạo việc làm cho lao động địa phương, nhất là hàng chục hộ dân bị ảnh hưởng do sạt lở ở cồn Nhàn. Chẳng hạn như bà Trương Thị Khích đã giải quyết việc làm cho 10-20 lao động thời vụ (lương ngày) và cố định (lương tháng) ở khu tái định cư, giúp họ có thêm thu nhập từ 180-270 nghìn đồng/ngày.
Tái định cư giúp dân thoát khỏi sạt lở, nhưng “lạc nghiệp” vẫn là nỗi lo thường trực. Vì vậy, chương trình bố trí dân cư cần gắn liền với các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp, hỗ trợ việc làm, chuyển đổi nghề nghiệp để tạo sinh kế ổn định cho người dân.
Dù đạt được nhiều kết quả nhưng chương trình vẫn còn một số tồn tại, nhất là tiến độ xây dựng nhà chậm do phong tục, tập quán; thiếu vốn xây dựng; đời sống phụ thuộc hỗ trợ tạm thời; sinh kế chưa ổn định vì người dân mất đất sản xuất.
