Đổi mới tư duy từ địa danh đến chỉ dẫn văn hóa
Thay vì phụ thuộc vào tên địa danh quen thuộc, các sản phẩm OCOP được thúc đẩy để xây dựng thương hiệu dựa trên giá trị cốt lõi, văn hóa và câu chuyện riêng, từ đó mở rộng thị trường bền vững và sẵn sàng chinh phục thị trường quốc tế.
Sự thay đổi địa giới hành chính đã gây ra không ít lo ngại cho các hợp tác xã (HTX) và chủ thể sản xuất OCOP, đặc biệt là khi tên tuổi sản phẩm đã gắn liền với địa danh cũ.
Sản phẩm OCOP giữ nguyên hồn cốt địa phương dù địa giới hành chính thay đổi. Ảnh: Trúc Mai.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đây lại chính là động lực để các nhà sản xuất thoát khỏi "cái bóng" của tên hành chính và chuyển sang một phương thức định vị thương hiệu hiệu quả hơn. Thay vì chỉ đơn thuần là "Quýt hồng Lai Vung", sản phẩm có thể kể câu chuyện về "Quýt hồng Đồng Tháp - vị ngọt của phù sa sông Mekong."
Ông Lưu Văn Tín, Giám đốc HTX quýt hồng Lai Vung chia sẻ, người tiêu dùng thường nhớ đến quýt hồng qua Lai Vung (Đồng Tháp) hay mãng cầu qua núi Bà Đen (Tây Ninh). Sự phụ thuộc này đã tạo nên một thói quen nhưng cũng là một rủi ro khi thay đổi.
Đồng thời, việc sáp nhập là cơ hội để các HTX tập trung vào quảng bá sản phẩm bằng những câu chuyện, những giá trị văn hóa độc đáo. Phương thức tiếp cận này không chỉ giúp thương hiệu trở nên phong phú mà còn tạo ra sức hút cảm xúc mạnh mẽ với người tiêu dùng, từ đó xây dựng lòng tin bền vững hơn.
Sáp nhập hành chính mở ra không gian lớn hơn, nơi các sản phẩm OCOP phải cạnh tranh với một loạt các sản phẩm khác trong cùng một khu vực mới. Điều này đòi hỏi các chủ thể phải chuyên nghiệp hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm và năng lực quản trị.
Ông Đặng Tường Khanh, Giám đốc Công ty Ca cao Trọng Đức khẳng định, việc liên kết chuỗi giá trị là vô cùng cần thiết. Ngay từ đầu, công ty xác định không thể phát triển nếu không có chuỗi liên kết. Việc sở hữu vùng nguyên liệu lớn giúp các doanh nghiệp chủ động về sản lượng, nâng cao chất lượng và dễ dàng hơn trong việc xuất khẩu.
Bên cạnh đó, việc đầu tư vào công nghệ và chế biến sâu cũng là một yếu tố then chốt để gia tăng giá trị sản phẩm OCOP. Ông Nguyễn Văn Khôn, Giám đốc Công ty Dược liệu Tâm Tâm An là một ví dụ điển hình về việc sản xuất tích hợp, đầu tư chế biến sâu và truy xuất nguồn gốc để nâng tầm sản phẩm.
Tận dụng cơ hội xuất khẩu và phát triển du lịch
Việc sáp nhập không chỉ giúp các sản phẩm OCOP mở rộng thị trường nội địa mà còn đặt ra yêu cầu phải đạt tiêu chuẩn cao hơn để xuất khẩu. Tại các tỉnh mới với nguồn lực lớn hơn, sản phẩm OCOP có thể được liên kết chặt chẽ với ngành du lịch, văn hóa và xuất khẩu.
Sáp nhập địa giới mở ra cơ hội quảng bá thương hiệu OCOP rộng hơn. Ảnh: Trúc Mai.
Sản phẩm OCOP có thể trở thành một phần của du lịch trải nghiệm. Du khách đến với các vùng đất mới không chỉ mua sắm mà còn được tham quan các trang trại, nông trại sản xuất, hiểu thêm về quy trình và văn hóa làm ra sản phẩm. Điều này vừa quảng bá sản phẩm, vừa tạo thêm nguồn thu cho người dân.
Ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT Vinamit, nhấn mạnh, việc sáp nhập là động lực để các chủ thể OCOP làm thương hiệu một cách chuyên nghiệp hơn. Thay vì chỉ bán sản phẩm, chúng ta phải bán câu chuyện. Câu chuyện về vùng đất, về con người, về giá trị văn hóa sẽ là yếu tố quyết định sự khác biệt và giúp sản phẩm OCOP thoát khỏi rào cản địa lý. Đây chính là 'tấm hộ chiếu' giúp nông sản Việt vươn ra thế giới.
Còn theo bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao, sáp nhập không chỉ là cộng gộp mà còn là cơ hội để các chủ thể OCOP chuẩn hóa quy trình sản xuất. Các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, HACCP... không còn là lựa chọn mà phải là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm. Điều này không chỉ giúp sản phẩm vượt qua các rào cản kỹ thuật của thị trường quốc tế mà còn xây dựng được niềm tin bền vững với người tiêu dùng toàn cầu.
Ở cùng diễn biến liên quan, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), phân tích, việc sáp nhập tạo ra những chuỗi cung ứng mạnh mẽ hơn, với nguồn nguyên liệu dồi dào và ổn định. Các chủ thể OCOP cần liên kết để tạo ra sản lượng lớn, đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu. Thay vì làm thủ công, chúng ta phải chuyển sang sản xuất công nghiệp, sử dụng công nghệ chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm. Đây là con đường duy nhất để đưa nông sản Việt đi xa, tạo vị thế vững chắc trên bản đồ thương mại thế giới.
Đơn cử như Đồng Nai mới, với những sản phẩm OCOP 5 sao đã quen thuộc với tiêu chuẩn xuất khẩu, các chủ thể nhỏ khác sẽ phải đối mặt với áp lực nâng cấp quy mô và chất lượng.
Mặc dù cơ hội rộng mở, những thách thức cũng không hề nhỏ. Sau sáp nhập, một tỉnh như Lâm Đồng mới có thể có hơn 600 sản phẩm OCOP, tạo ra áp lực cạnh tranh lớn. Các chủ thể nhỏ lẻ phải đối mặt với những mô hình chuyên nghiệp, quy mô lớn hơn. Rào cản lớn nhất hiện nay chính là sự chênh lệch về trình độ sản xuất, năng lực quản trị và kinh nghiệm thị trường.
Theo các chuyên gia kinh tế, để gỡ vướng các rào cản này, các chủ thể cần tập trung vào các giải pháp có trọng tâm, trọng điểm. Cụ thể là các chủ thể OCOP cần được hỗ trợ để nâng cao năng lực thích ứng, học hỏi kinh nghiệm quản trị và marketing. Cùng với đó, hệ thống quản lý chương trình OCOP tại các tỉnh mới cần được cơ cấu lại, hình thành các vùng OCOP trọng điểm dựa trên lợi thế đặc thù của từng tỉnh cũ.
Đồng thời, việc sử dụng tem truy xuất nguồn gốc điện tử, đầu tư vào bao bì, thiết kế sản phẩm không chỉ đẹp mà còn phải kể được câu chuyện sản phẩm, làm nổi bật bản sắc văn hóa địa phương.
