Đà Nẵng: Hình thành hệ sinh thái OCOP sáng tạo, bền vững

Khẳng định vị thế nông sản

Từ những sản phẩm truyền thống kết tinh tri thức dân gian đến các sản vật thấm đẫm văn hóa địa phương; từ những sản vật mộc mạc mang hơi thở của biển, núi rừng đến những dòng sản phẩm thủ công in dấu mồ hôi và niềm tự hào quê nhà… tất cả hòa lại thành một hệ sinh thái OCOP mang đậm chất bản địa ở Đà Nẵng. Ở đó, mỗi sản phẩm như một mạch ngầm sinh ra từ đất, từ làng, được nâng niu bởi bàn tay người nông dân rồi mạnh mẽ vươn ra thị trường rộng lớn.

Giữa dòng chảy ấy, Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp xanh Duy Oanh (xã Duy Xuyên, TP Đà Nẵng) nổi lên như một điểm sáng trong nỗ lực làm mới nông sản quê hương. Thành lập tháng 4/2023, HTX kiên trì xây dựng vùng nguyên liệu sạch với các loại lúa, mè, đậu, sen… đồng thời chú trọng cải tạo đất, nguồn nước và hình thành chuỗi liên kết bền vững. Từ nền tảng ấy, những sản phẩm đậm vị quê đã ra đời: bột gạo lứt, trà gạo lứt, hạt sen tươi - sen khô, trà tâm sen Trà Lý, bột rau má - đậu xanh, táo đỏ kẹp sữa nhân hạt điều… Những sản phẩm mộc mạc ấy, qua bàn tay chế biến tinh tế, đã tạo dựng được niềm tin nơi người tiêu dùng.

Năm 2023 mở ra bước ngoặt khi “Bột ngũ cốc Duy Oanh” và “Thanh gạo lứt hạt và rong biển” được công nhận OCOP 4 sao và đạt danh hiệu sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh. Năm 2024, "Thanh gạo lứt hạt và rong biển” tiếp tục được vinh danh ở cấp khu vực miền Trung - Tây Nguyên, còn "Bột ngũ cốc Duy Oanh" được Liên minh HTX Việt Nam tôn vinh là sản phẩm tiêu biểu toàn quốc. Những danh hiệu ấy là minh chứng cho một hướng đi đúng đắn - nâng tầm nông sản bản địa bằng kết hợp sự tinh khiết của nguyên liệu quê với tư duy sáng tạo của người trẻ.

Song song sản xuất, hợp tác xã đầu tư mạnh mẽ cho bao bì, nhận diện thương hiệu và chuyển đổi số. Sản phẩm được quảng bá trên các sàn thương mại điện tử như OCOP, Voso, Shopee, Lazada, cũng như các nền tảng Facebook, Tiktok, Zalo. Nhờ đó, hàng hóa mang thương hiệu Duy Oanh đã có mặt ở nhiều tỉnh thành từ Hà Nội, Huế, Gia Lai đến TP. Hồ Chí Minh, Bình Định, Lai Châu…

Mới đây, “Thanh gạo lứt hạt và rong biển” của HTX Duy Oanh tiếp tục được Bộ Công Thương vinh danh là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia, mở thêm cánh cửa để nông sản Đà Nẵng bước ra thị trường rộng lớn hơn. “Đây là sự ghi nhận cho những nỗ lực của tập thể HTX trong giữ gìn và nâng tầm sản vật quê nhà. Chúng tôi sẽ tiếp tục đổi mới sáng tạo để mang đến những sản phẩm tốt nhất”, chị Phạm Thị Duy Mỹ, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc HTX Duy Oanh chia sẻ.

Cũng từ mạch nguồn gìn giữ giá trị bản địa ấy, Công ty CP Caromi (xã Quế Sơn, TP Đà Nẵng) kiên trì làm mới nghề phở sắn truyền thống là sản phẩm gắn liền với ký ức của bao thế hệ người dân nơi đây. Trước nguy cơ làng nghề mai một, năm 2018, chị Lê Thị Kim Ánh quyết tâm khởi nghiệp bằng chính nông sản quê mình. Từ chiếc nồi nấu bột và máy kéo phở thô sơ của gia đình, Caromi dần hoàn thiện quy trình chế biến, xây dựng nhà xưởng đạt chuẩn HACCP và đầu tư hệ thống máy móc hiện đại.

Đến nay, Caromi sở hữu những sản phẩm chủ lực như phở sắn, bánh tráng sắn, mì spaghetti, bánh tráng gạo lứt. Trong đó, phở sắn đạt OCOP 4 sao, bánh tráng sắn đạt OCOP 3 sao. Chứng nhận OCOP đã đưa sản phẩm của Caromi vào hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và nhận được sự tin dùng rộng rãi. Sản lượng tiêu thụ mỗi tháng hơn 4 tấn và các sản phẩm đã bước đầu xuất khẩu sang Thái Lan, Mỹ, Pháp và Philippines. “Chúng tôi vừa giữ trọn hương vị truyền thống, vừa áp dụng tiêu chuẩn HACCP để nâng chất sản phẩm và hướng tới xuất khẩu bền vững”, chị Ánh cho biết.

Chuyển sang số hóa và tích hợp giá trị đa ngành

Tại Đà Nẵng, OCOP đã thực sự trở thành “bệ phóng” để những sản vật quê nhà "khoác lên" mình diện mạo mới. Được triển khai theo hướng trọng tâm, trọng điểm, chương trình đã góp phần làm thay đổi cách làm nông nghiệp và mở rộng không gian kinh tế nông thôn, nơi mỗi sản phẩm đặc trưng của từng vùng quê được nâng tầm giá trị và bước ra thị trường rộng lớn. Tính đến tháng 8/2025, toàn thành phố đã có 552 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên; trong đó 2 sản phẩm đạt 5 sao, 95 sản phẩm 4 sao và 453 sản phẩm 3 sao. Có 381 chủ thể đang tham gia OCOP, gồm 55,9% là hộ sản xuất kinh doanh, 25,5% là hợp tác xã, tổ hợp tác và 18,6% là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Dẫu vậy, hành trình phát triển OCOP của Đà Nẵng vẫn còn nhiều khoảng trống cần được khai mở, nhất là sau khi toàn bộ địa giới hành chính của tỉnh Quảng Nam (cũ) được sáp nhập vào thành phố. Theo Sở NN-MT Đà Nẵng, chương trình OCOP của cả hai địa phương trước sáp nhập đã ghi nhận sự lớn mạnh về số lượng và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên ở quy mô mới, khi không gian sản xuất, nguồn nguyên liệu và hệ thống làng nghề được mở rộng, tiềm năng phát triển vẫn còn rất lớn. Không ít sản phẩm vẫn được làm theo quy mô hộ gia đình, thiếu sự bứt phá trong chế biến sâu; trong khi đổi mới sáng tạo vốn được kỳ vọng là động lực then chốt vẫn chưa thực sự tạo được sức bật.

Trước những đổi thay của thị trường, việc đưa OCOP bước vào không gian số trở thành yêu cầu tất yếu. Ông Phạm Nam Sơn, Giám đốc Sở NN-MT TP Đà Nẵng, cho biết thời gian tới địa phương sẽ đẩy mạnh chuyển đổi chương trình theo hướng số hóa và tích hợp đa giá trị. Nền tảng số quản lý OCOP sẽ được xây dựng, tích hợp mã QR, bản đồ số và công nghệ thực tế ảo (VR/AR) để giới thiệu sản phẩm sống động hơn. Cùng với đó, Đà Nẵng hướng đến mô hình “xã sáng tạo OCOP”, nơi sản phẩm không chỉ đơn thuần là hàng hóa mà còn gắn với du lịch, văn hóa và trải nghiệm cộng đồng.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, thương mại điện tử xuyên biên giới mở ra cánh cửa lớn cho nông sản bản địa. Thành phố chủ trương tận dụng mạnh mẽ các nền tảng thương mại điện tử để đưa sản phẩm OCOP tiếp cận thị trường quốc tế. Trọng tâm là nhóm sản phẩm 5 sao và tiềm năng 5 sao, gắn với ngành hàng chủ lực và định hướng phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn… các yếu tố giúp nông sản địa phương cải thiện khả năng cạnh tranh trong và ngoài nước.

“Để những mục tiêu ấy có thể đi vào thực tiễn, ngành nông nghiệp và môi trường đang chuẩn bị cho một bước chuyển quan trọng. Theo kế hoạch, thời gian tới sẽ tiến hành rà soát, điều chỉnh và khớp nối quy hoạch sản xuất giữa hai địa phương sau sáp nhập; tập trung vào các vùng sản xuất tập trung, vùng lúa chất lượng cao và khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Các chính sách hỗ trợ đồng bộ về tín dụng ưu đãi, đất đai, giống cây trồng, vật nuôi, hỗ trợ hợp tác xã và phát triển OCOP cũng được xem là nền tảng thúc đẩy nông nghiệp hữu cơ, sinh thái và tuần hoàn. Một nhiệm vụ trọng tâm khác là hình thành chuỗi liên kết từ sản xuất đến chế biến và tiêu thụ, xây dựng vùng nguyên liệu lớn và nhà máy chế biến đạt chuẩn quốc tế”, ông Sơn cho hay.

Song song đó, thành phố quan tâm đầu tư các khu bảo tồn như lim xanh, kiền kiền, pơmu nhằm bảo vệ đa dạng sinh học và khai thác hiệu quả nguồn dược liệu dưới tán rừng theo hướng bền vững. Đây sẽ là nền tảng để Đà Nẵng tạo dựng hệ sinh thái OCOP hiện đại, đa ngành, nhưng vẫn gìn giữ trọn vẹn giá trị bản địa của từng sản phẩm quê hương.