Kinh tế tuần hoàn giúp Điền Quang tạo sinh kế bền vững

Từ người buôn mía đến người dẫn dắt mô hình nông nghiệp sạch

Hành trình lập nghiệp của bà Ngô Thị Hương ở xã miền núi Điền Quang, tỉnh Thanh Hóa bắt đầu bằng công việc thu mua mía cho bà con trong vùng. Nhiều năm gắn bó với ruộng nương và đồng bào, cộng với thời gian làm việc tại nông lâm trường cũ và đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội Phụ nữ làm vườn của xã, bà Hương hiểu sâu sắc giá trị của từng gốc mía, buồng chuối hay rừng luồng mà người dân gây dựng.

Gia đình bà có 7,7 ha đất canh tác, đồng thời liên kết thu mua nông sản của hàng chục hộ lân cận. Trung bình mỗi tháng, bà tiêu thụ khoảng 150 tấn mía - tương đương 150 triệu đồng nguyên liệu. Nhờ uy tín lâu năm, mía do bà thu mua luôn được thương lái tin tưởng. Tuy nhiên, không ít mùa, thương lái vắng bóng, mía chất thành đống chờ bán, người dân rơi vào cảnh lao đao. “Thấy mía bị bỏ lại giữa đồng mà xót ruột lắm. Bà con vất vả cả năm, không thể để công sức bị lãng phí,” bà Hương chia sẻ.

Sự trăn trở này thúc bà bước sang một hướng đi mới: tự đầu tư nồi nấu, máy ép để chế biến mật mía ngay tại địa phương. Những ngày đầu, mật làm ra không bán được, hàng chục can tồn lại trong kho khiến bà lo lắng tưởng phải bỏ cuộc. Không chấp nhận thất bại, bà tập livestream, tự quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội. Sự mộc mạc, chân thật cùng quy trình nấu mật thủ công đã thu hút sự quan tâm lớn. Khách hàng từ Nghệ An, Hà Tĩnh, đặc biệt là các cơ sở bánh cu đơ, bắt đầu đặt mua đều đặn.

Năm 2023, HTX Tư vấn Dịch vụ Nông nghiệp Điền Quang được thành lập. Bà Ngô Thị Hương trở thành Giám đốc HTX. Khi đó, thị trường đã mở rộng, nghề nấu mật nhanh chóng trở thành nguồn thu chủ lực của HTX. Doanh thu đạt khoảng 1 tỷ đồng mỗi năm sau khi trừ chi phí. Không chỉ tạo đầu ra ổn định cho vùng mía, nghề nấu mật còn khởi nguồn cho mô hình kinh tế tuần hoàn mà bà Hương theo đuổi: bọt mật làm thức ăn chăn nuôi, nước mật thải để ủ phân, bã mía tái sử dụng làm chất đốt và men vi sinh. Mọi phụ phẩm đều được tận dụng tối đa.

HTX phát triển mô hình tuần hoàn: Chuối thành đặc sản, phụ phẩm thành tài nguyên

Khi công việc chế biến mật đã ổn định, bà Hương tiếp tục tìm cách giải bài toán đầu ra cho cây chuối - loại nông sản thường bị ép giá hoặc phải bỏ phí. Chuối chín rộ nhưng chỉ được thương lái thu mua với giá 5.000 đồng/nải, khiến người dân gần như không có lãi. “Không thể để nông sản quê mình mãi rẻ như vậy,” bà Hương quyết tâm.

Bà nghiên cứu công nghệ sấy, thử nghiệm nhiều công thức để cho ra ba dòng sản phẩm chủ lực: chuối sấy giòn, chuối sấy dẻo lăn vừng và bột chuối xanh dành cho trẻ nhỏ, người ăn kiêng hoặc cơ sở chế biến thực phẩm. HTX hỗ trợ bà con bằng cách thu mua nguyên liệu với giá cao hơn thị trường 7.000 đồng/nải nhằm bảo đảm vùng nguyên liệu ổn định và giúp người dân có thu nhập tốt hơn.

Mọi khâu sản xuất đều được kiểm soát chặt chẽ: chọn quả, sơ chế, sấy, đóng gói… mà không dùng chất bảo quản hay phụ gia. Nhờ chất lượng ổn định và hương vị tự nhiên, các sản phẩm chuối sấy Điền Quang nhanh chóng được người tiêu dùng đón nhận.

Hoạt động chế biến đã mở ra việc làm cho 20 lao động, trong đó có 7 lao động thường xuyên - phần lớn là người nghèo, phụ nữ yếu thế hoặc đồng bào dân tộc thiểu số. Thu nhập 6-12 triệu đồng/tháng giúp họ có cuộc sống ổn định hơn. Với lao động ở xa, HTX hỗ trợ bữa trưa và chỗ ở. “Làm HTX, điều quan trọng với tôi là bà con có việc làm, có thu nhập. Có như vậy mới giữ được lao động ở lại quê hương”, bà Hương tâm sự.

Không chỉ tạo sinh kế, HTX còn chú trọng bảo vệ môi trường thông qua mô hình sản xuất tuần hoàn. Vỏ chuối được ủ vi sinh thành phân bón hữu cơ; thân cây chuối băm nhỏ làm thức ăn cho trâu bò; bã mía phơi khô dùng làm nhiên liệu cho lò nấu mật, tro sinh ra tiếp tục bón lại cho đất. Quy trình hoàn toàn khép kín, không phát sinh rác thải, phù hợp định hướng nông nghiệp xanh.

Vùng nguyên liệu liên kết của HTX hiện đạt khoảng 15 ha, gồm chuối, sim, mía, luồng, trà là… Với định hướng phát triển du lịch sinh thái trong tương lai, bà Hương đang mở rộng diện tích trồng sim để tạo cảnh quan và xây dựng các hoạt động trải nghiệm như ép mía, nấu mật, sấy chuối. “Làm du lịch phải có sản phẩm sạch, có bản sắc để du khách nhớ đến,” bà chia sẻ.

Chính quyền địa phương đánh giá cao mô hình của bà. Bà Lê Thị Thúy - Phó Chủ tịch UBND xã Điền Quang khẳng định: “HTX của bà Hương góp phần giải quyết đầu ra cho nông sản, tạo việc làm ổn định cho nhiều hộ nghèo, đặc biệt là đồng bào dân tộc. Đây là mô hình phù hợp để nhân rộng và hướng tới sản phẩm OCOP trong thời gian tới”. Bằng tư duy đổi mới và nỗ lực không ngừng, HTX Điền Quang đã chứng minh rằng từ những nông sản tưởng chừng bình thường, hoàn toàn có thể xây dựng thành mô hình kinh tế tuần hoàn bền vững, tạo sinh kế ổn định và góp phần thay đổi diện mạo vùng miền núi.