Nhân rộng mô hình tưới tiết kiệm
Xã Hòa Hội (tỉnh Gia Lai), trước đây là 2 xã Cát Hiệp và Cát Hanh (huyện Phù Cát, Bình Định cũ) là vùng đất cát, do không có nước tưới nên chỉ có thể trồng mì nhưng năng suất rất kém. Thế nhưng từ khi có tuyến kênh của hệ thống thủy lợi Văn Phong đi ngang qua, hàng trăm hộ nông dân ở đây bắt đầu “đổi đời” nhờ trồng đậu phộng.
Thời gian đầu, bà con chưa biết tưới tiết kiệm, còn bơm nước tưới tràn cho cây đậu phộng nên vừa phung phí tài nguyên nước, năng suất vừa cho kém vì ruộng đậu phộng chỗ thì thiếu nước, chỗ thì thừa nên phát triển không đồng đều. Nhưng khi bà con áp dụng tưới tiết kiệm bằng béc phun thì đất đai không bị xói mòn, rửa trôi, tạo điều kiện cho cây đậu phộng phát triển tốt, năng suất tăng lên.
Theo ông Huỳnh Việt Hùng, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Gia Lai, đậu phộng là một trong những cây trồng chủ lực của nông dân Đông Gia Lai. Trong năm 2024, diện tích đậu phộng trên địa bàn phía Đông tỉnh Gia Lai đạt 11.817 ha, năng suất bình quân đạt 40,8 tạ/ha, sản lượng đạt 48.168 tấn.
Tưới đậu phộng bằng béc phun tiết kiệm được 33% lượng nước so với tưới tràn như trước đây. Ảnh: V.Đ.T.
Để sản xuất đậu phộng đi theo hướng bền vững, đạt hiệu quả cao, từng bước xây dựng các vùng sản xuất đậu phộng tập trung, tạo vùng nguyên liệu phục vụ các cơ sở chế biến dầu phộng gắn với phát triển sản phẩm OCOP giúp nông dân địa phương thoát nghèo; những năm qua, Trung tâm Khuyến nông Gia Lai đã xây dựng nhiều mô hình thâm canh đậu phộng ứng dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước gắn với chuỗi liên kết tại nhiều địa phương. Mới đây nhất, trong vụ đông xuân 2024-2025, Trung tâm đã xây dựng một mô hình tại thôn Hòa Đại (xã Hòa Hội) với diện tích 5 ha.
Nông dân tham gia mô hình được tập huấn kỹ thuật trồng thâm canh đậu phộng ứng dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước. Ruộng đậu phộng trong mô hình tại xã Hòa Hội có mật độ trung bình 26 cây/m2; số quả chắc/cây đạt 22 quả; khối lượng 100 quả khô là 160g. Với các yếu tố cấu thành năng suất khả quan như trên đã cho năng suất lý thuyết là 63,6 tạ/ha, năng suất thực thu 50,9 tạ/ha.
“Với chi phí đầu tư cho 1 ha đậu phộng trong mô hình là hơn 56,9 triệu đồng/ha, thấp hơn 1,3 triệu đồng/ha. Ruộng đậu phộng trong mô hình cho năng suất 50,9 tạ/ha, với giá bán tại thời điểm là 26.000đ/kg, nông dân đạt doanh thu hơn 132,3 triệu đồng/ha, cao hơn ruộng đậu phộng ngoài mô hình hơn 23,9 triệu đồng/ha; lợi nhuận gần 75,5 triệu đồng/ha, cao hơn ruộng đại trà trên 25,2 triệu đồng/ha. Hiệu quả kinh tế của mô hình tăng 67% so với đậu phộng ngoài mô hình”, ông Huỳnh Việt Hùng cho hay.
Lợi nhuận tăng 46%
Từ hiệu quả của mô hình khuyến nông, phương pháp tưới tiết kiệm bằng béc phun cho cây đậu phộng được nông dân xã Hòa Hội áp dụng đại trà.
Anh Nguyễn Đình Phi (50 tuổi) ở thôn Hội Vân (xã Hòa Hội), người có gần 30 gắn bó với cây đậu phộng, nhớ lại: Năm 2000, điện lưới quốc gia về đến xã Hòa Hội, khi ấy bà con rủ nhau đóng giếng kéo ống tưới cho những ruộng đậu phộng. Tưới tràn kiểu này vừa hao nước, vừa tốn công, 1 sào đậu phộng (500m2/sào) nông dân phải lặn lội ngoài ruộng tưới 1 tiếng đồng hồ mới đủ nước. Bây giờ, 98% hộ sản xuất đậu phộng ở đây đã chuyển sang tưới phun sương bằng béc cố định, vừa đỡ hao nước vừa đỡ tốn công.
“Đầu tư lắp đặt hệ thống tưới bằng béc phun tự động cho 1 sào đậu phộng tiêu tốn khoảng 5 triệu đồng, thời gian sử dụng 5 năm. Có hệ thống tưới bằng béc phun rồi nông dân không cần phải ra ruộng nữa, cứ ở nhà làm việc khác, đúng giờ bật cầu dao mở nước tưới cho ruộng đậu phộng, cho béc quay khoảng 1 tiếng đồng hồ là đủ nước cho 1 sào đậu phộng”, anh Phi cho hay.
Thực hiện tưới tiết kiệm bằng béc phun năng suất đậu phộng tăng lên 20-29%, lợi nhuận tăng 46% so với trước đây. Ảnh: V.Đ.T.
Theo TS Hồ Huy Cường, Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ, thời vụ canh tác cây đậu phộng ở vùng Đông Gia Lai tập trung vào mùa nắng, nên nông dân phải khai thác nước ngầm để phục vụ sản xuất. Nông dân cứ thấy ruộng đậu phộng khô nước là nông dân bơm nước tưới tràn. Cách tưới này vừa làm phung phí tài nguyên nước, vừa khiến đậu phộng mất năng suất.
Cách đây khoảng gần 15 năm, vùng phía Đông tỉnh Gia Lai đã triển khai dự án “Quản lý tổng hợp nguồn nước, đất và dinh dưỡng cho các hệ thống nông nghiệp” do Úc tài trợ. Từ đó, cây đậu phộng ở đây không còn tưới tràn mà dần được chuyển sang tưới bằng béc phun tự động.
“Tưới đậu phộng bằng béc phun tiết kiệm được 33% lượng nước so với tưới tràn trước đây, nhờ đó mỗi năm vùng Đông Gia Lai tiết kiệm được 10,5 triệu m3 nước. Ngoài ra, thực hiện tưới tiết kiệm bằng béc phun năng suất đậu tăng lên 20-29%, lợi nhuận tăng 46% so với trước đây”, TS Hồ Huy Cường cho biết.
Ông Huỳnh Việt Hùng, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Gia Lai, cho biết thêm: Bên cạnh việc hướng dẫn nông dân quy trình thâm canh đậu phộng ứng dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước và phòng trừ sâu bệnh hại, Trung tâm Khuyến nông Gia Lai còn khuyến cáo bà con cần chú trọng đến việc xử lý, cải tạo đất trồng đậu phộng bằng cách bón lót vôi kết hợp cày đất sớm để nâng cao độ pH, tiêu diệt mầm bệnh đồng thời sử dụng phân hữu cơ ủ hoai kết hợp chế phẩm Trichderma nhằm cải thiện môi trường đất, bón phân cân đối giúp cây đậu phộng sinh trưởng phát triển tốt, hạn chế bệnh hại như chết ẻo, lở cổ rễ.
“Nông dân trồng đậu phộng ở vùng Đông Gia Lai bây giờ đã biết sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý, giảm ô nhiễm môi trường, giảm tồn dư hóa chất trong nông sản và gần 100% nông dân hiện đã áp dụng hệ thống tưới bằng béc phun tự động nhằm giúp tiết kiệm nguồn nước tưới, giảm công chăm sóc, giảm chi phí sản xuất, lợi nhuận cao. Nhờ cây đậu phộng mà nông dân Hòa Hội thoát nghèo, vươn lên làm giàu”, ông Huỳnh Việt Hùng khẳng định.
