Thực trạng báo động trong giới trẻ
Những năm gần đây, thuốc lá điện tử đã trở thành “mốt” mới của một bộ phận thanh thiếu niên Việt Nam. Với thiết kế bắt mắt, hương liệu đa dạng, sản phẩm này nhanh chóng len lỏi vào học đường và đời sống xã hội. Điều đáng lo là nhiều em học sinh còn coi đó là “đồ chơi thời thượng” và lén lút mang vào trường học.
Nhiều học sinh ngang nhiên hút thuốc lá điện tử nơi công cộng. Ảnh: Minh Hoàng.
Bác sĩ, ThS. Vũ Văn Hoài (Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết: “Chúng tôi từng tiếp nhận một bệnh nhân chỉ mới 13 tuổi nhưng đã sử dụng thuốc lá điện tử suốt hai năm, thậm chí em thừa nhận từng dùng cần sa. Điều này chứng tỏ thuốc lá điện tử là cửa ngõ nguy hiểm dẫn đến nhiều loại ma túy khác”.
Lê Thị Thu Hà (Trưởng phòng Sử dụng chất và Y học hành vi, Viện Sức khỏe Tâm thần) cũng cảnh báo: “Ở độ tuổi 13 - 14, não bộ của trẻ chưa hoàn thiện. Khi tiếp xúc với nicotine, trẻ dễ bị tổn thương vùng kiểm soát cảm xúc, dẫn đến khó cưỡng lại cám dỗ của các chất gây nghiện mạnh hơn”.
Một phụ huynh ở quận Hoàng Mai (Hà Nội), chị Nguyễn Thu Trang chia sẻ: “Con trai tôi lớp 9 từng bị bạn rủ rê thử thuốc lá điện tử. Ban đầu cháu bảo nó thơm và ‘ít hại hơn thuốc lá thường’. Nhưng chỉ vài tháng sau, cháu trở nên bứt rứt, khó tập trung học tập. Gia đình buộc phải đưa đi khám thì mới biết cháu đã lệ thuộc vào chất nicotine”.
Thiết kế bắt mắt, bao bì hấp dẫn cùng hàng trăm hương liệu đa dạng khiến thuốc lá điện tửtrở thành món "đồ chơi nguy hiểm" thu hút giới trẻ. Ảnh: Minh Hoàng.
Theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng nhanh chóng: từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Đặc biệt, nhóm 13 – 15 tuổi tăng gấp đôi chỉ trong vòng một năm, từ 3,5% (2022) lên 8% (2023). Đây là xu hướng đáng báo động, phản ánh sự hấp dẫn chết người của loại sản phẩm này.
Không chỉ dừng ở nicotine, nhiều loại thuốc lá điện tử bị trộn thêm ma túy tổng hợp. Bộ Công an cảnh báo, trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm mang nhãn hiệu Ampire, Wukong, Bestas, ngụy trang tinh vi và rao bán công khai trên mạng xã hội. Chúng gây ra nhiều ca ngộ độc nặng, thậm chí tử vong.
Nâng mức xử phạt để thay đổi hành vi
Trước thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử ngày càng phổ biến, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó quy định cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, chứa chấp và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng như các loại khí, chất gây nghiện kể từ ngày 1/1/2025. Tuy nhiên, để nghị quyết thực sự đi vào đời sống, cần có các chế tài cụ thể, rõ ràng và đủ sức răn đe.
Chính vì vậy, Bộ Y tế đang gấp rút hoàn thiện dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính liên quan thuốc lá điện tử, dự kiến mức phạt từ 3 - 5 triệu đồng đối với người dùng; với người biết nhưng không ngăn cản hành vi sử dụng tại nơi mình quản lý sẽ bị phạt từ 5 - 10 triệu đồng.
Các chuyên gia phân tích rằng, chế tài này sẽ tạo ra nhiều tác động tích cực. Trước hết, mức phạt trực tiếp vào người sử dụng sẽ khiến họ cân nhắc kỹ trước khi bỏ tiền mua, từ đó làm giảm cầu tiêu thụ. Tiếp đến, hành vi hút thuốc lá điện tử trở thành vi phạm pháp luật sẽ tạo áp lực xã hội mạnh mẽ, khiến cộng đồng có thái độ kiên quyết hơn và không còn dung túng. Cuối cùng, khi nhu cầu giảm, thị trường tiêu thụ sẽ bị thu hẹp, dẫn tới việc các đường dây buôn bán khó tồn tại và phát triển.
Theo ông Trần Văn Lực, chủ một quán cà phê tại phường Cầu Giấy (Hà Nội): “Nhiều bạn trẻ hút thuốc lá điện tử trong quán, mùi hương lan khắp nơi khiến khách khác khó chịu. Nếu có quy định phạt tới 5 triệu đồng, chúng tôi có cơ sở cứng rắn yêu cầu khách dừng ngay”. Ý kiến này phản ánh mong muốn của người dân về một khung pháp lý cụ thể, giúp chủ cơ sở dịch vụ có công cụ hợp pháp để bảo vệ không gian chung.
Tăng mức xử phạt hành vi liên quan đến thuốc lá điện tử để thay đổi hành vi hút thuốc trong giới trẻ. Ảnh: Minh Hoàng.
Không chỉ giới chuyên môn, nhiều người dân cũng bày tỏ sự đồng tình. Ông Lê Văn Dũng, chủ một quán nước gần cổng công viên Thống Nhất, cho biết: “Ngày nào tôi cũng thấy các cháu học sinh đứng túm tụm, chuyền tay nhau thuốc lá điện tử. Có hôm, các cháu còn mặc nguyên đồng phục học sinh. Tôi nhắc thì các cháu cười rồi lảng đi chỗ khác. Tôi tin rằng, nếu có mức xử phạt nghiêm khắc, các cháu sẽ dè chừng hơn và các bậc phụ huynh cũng sẽ quan tâm, quản lý con em mình chặt chẽ hơn”.
Đồng quan điểm, thầy giáo Lê Quang Hòa, hiện công tác tại một trường THPT ở Hà Nội, nhấn mạnh: “Khi có những quy định cụ thể và chế tài rõ ràng, học sinh chắc chắn sẽ thận trọng hơn trong hành vi của mình. Đồng thời, nhà trường cũng có cơ sở pháp lý để xử lý kịp thời, góp phần xây dựng một môi trường giáo dục trong lành, lành mạnh”.
Như vậy, việc quy định xử phạt từ 3 – 5 triệu đồng đối với người sử dụng thuốc lá điện tử và từ 5 – 10 triệu đồng đối với người quản lý không ngăn chặn không chỉ là bước đi mạnh mẽ thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, mà còn là thông điệp xã hội rõ ràng: thuốc lá điện tử không phải “xu hướng hiện đại”, mà thực chất là một hiểm họa sức khỏe, đe dọa trực tiếp tới tương lai của thế hệ trẻ. Với chế tài mạnh tay, sự đồng thuận của cộng đồng cùng nỗ lực giáo dục từ gia đình và nhà trường chính là “lá chắn” hiệu quả để đẩy lùi vấn nạn thuốc lá điện tử, bảo vệ thế hệ trẻ khỏi một cơn nghiện mới đang lan rộng.
