“Chợ online" công khai
Theo quy định, từ ngày 1/1/2025, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, cùng các loại khí và chất gây nghiện bị cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng. Đây là bước đi mạnh mẽ của Nhà nước nhằm ngăn chặn tình trạng lan rộng của loại hình sản phẩm thuốc lá điện tử độc hại , gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Tuy nhiên, hoạt động buôn bán thuốc lá điện tử vẫn diễn ra trên các nền tảng mạng xã hội. Chỉ cần gõ từ khóa “vape”, “pod”, “thuốc lá điện tử”, “tinh dầu” trên Facebook, TikTok, ZaLo hàng loạt bài đăng rao bán sẽ hiện ra.
Hình ảnh sản phẩm, bảng giá, chính sách “ship tận nơi” được công khai như các mặt hàng tiêu dùng thông thường. Ảnh: Quán Dũng.
Không chỉ dừng ở những bài viết riêng lẻ, nhiều fanpage, hội nhóm còn được lập ra chuyên để trao đổi, mua bán. Có những nhóm lên tới hàng nghìn thành viên, nơi người bán thoải mái chào mời sản phẩm, còn người mua dễ dàng đặt hàng mà không gặp bất kỳ trở ngại nào. Hình ảnh sản phẩm, bảng giá, chính sách “ship tận nơi” được công khai như các mặt hàng tiêu dùng thông thường, thậm chí có nơi còn không yêu cầu đặt cọc trước.
Đáng chú ý, cách quảng bá sản phẩm cũng được thiết kế để đánh trúng tâm lý của giới trẻ. Với kiểu dáng bắt mắt, nhiều màu sắc, hương vị đa dạng từ trái cây, kẹo ngọt cho đến bạc hà, cà phê…, thuốc lá điện tử được giới thiệu như một món “thời trang”, một phụ kiện phong cách. Nhiều quảng cáo sử dụng những lời lẽ hấp dẫn như “ship hỏa tốc”, “giá rẻ nhất thị trường”, “bảo mật tuyệt đối”, khiến việc tiếp cận trở nên vô cùng dễ dàng và thuận tiện.
Trong vai một khách hàng có nhu cầu tìm mua, phóng viên dễ dàng được tư vấn nhiệt tình chỉ sau vài phút nhắn tin cho người bán. Không hề có bất kỳ bước xác minh nào về độ tuổi, sức khỏe hay mục đích sử dụng, các tài khoản bán hàng sẵn sàng gợi ý đủ loại mẫu mã, mức giá, thậm chí hướng dẫn cách sử dụng chi tiết.
Các loại tinh dầu với kiểu dáng bắt mắt, nhiều màu sắc, hương vị đa dạng từ trái cây, kẹo ngọt cho đến bạc hà, cà phê... Ảnh: Quán Dũng.
Thực tế này phản ánh rõ ràng giới trẻ đang là đối tượng bị nhắm đến nhiều nhất. Với sự tò mò, tâm lý thích thử cái mới và bị cuốn hút bởi cách quảng bá đầy màu sắc, nhiều thanh thiếu niên dễ dàng rơi vào “bẫy” của các nhà buôn. Từ những hơi thuốc đầu tiên tưởng như “vô hại”, người dùng dần trở nên phụ thuộc vào nicotine, dẫn đến nguy cơ nghiện thuốc lá.
Không chỉ dừng lại ở đó, thành phần tinh dầu có thể chứa nhiều hóa chất độc hại, kim loại nặng, thậm chí cả chất gây nghiện khác. Việc sử dụng lâu dài có thể gây ra các bệnh về hô hấp, tim mạch, thần kinh và ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên.
Lời kể của người trong cuộc
Anh Nguyễn Đức Việt, sinh viên năm cuối một trường đại học ở Hà Nội cho biết: "Đã sử dụng thuốc lá điện tử hơn hai năm. Lúc đầu chỉ tò mò theo bạn bè, sau quen dần, việc mua tinh dầu, mua pod cũng đơn giản lắm. Thời đại công nghệ 4.0 rồi, chỉ cần nhấp chuột là có shipper mang đến tận nhà. Giá cũng phù hợp túi tiền, khoảng 200–300 nghìn đồng là có một pod hút được 3000 - 5000 hơi. Nếu chơi loại cao cấp hơn thì có thể châm thêm tinh dầu”.
Từ những hơi thuốc đầu tiên tưởng như “vô hại”, người dùng dần trở nên phụ thuộc vào nicotine, dẫn đến nguy cơ nghiện thuốc lá lúc nào không biết. Ảnh: Quán Dũng.
Không chỉ sinh viên, nhiều học sinh THPT, thậm chí THCS cũng dễ dàng tiếp cận. Em Nguyễn Duy Sáng, sinh năm 2009, sống tại phường Yên Nghĩa, TP Hà Nội, chia sẻ: Ban đầu em muốn thử cho biết, một phần để giải tỏa cảm xúc, phần nữa để trông ngầu hơn trong mắt bạn bè. Hút pod cho cảm giác khói nhiều, không ám mùi, mùi lại thơm như kẹo hay trái cây. Lúc đó em thấy thú vị lắm.
Nhưng chỉ sau gần một năm sử dụng thường xuyên, Sáng tự nhận thấy sức khỏe giảm sút, cổ họng khô, ban đêm ho nhiều, hụt hơi khi nói. “Em thấy giọng mình không còn như trước. Gia đình em phát hiện, khuyên nhủ nhiều lần. Một phần vì chán khi đã thử hết mùi vị, một phần vì lo sức khỏe, em quyết định bỏ hẳn”, Sáng tâm sự thêm.
Trao đổi với phóng viên, Luật sư Nguyễn Thị Trâm (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho biết: Sau khi quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, đến nay việc kiểm tra, xử lý vẫn chưa được triển khai mạnh mẽ. Số vụ phát hiện, bắt giữ cơ sở kinh doanh hay người sử dụng loại hàng cấm này còn rất ít, dù pháp luật đã có đầy đủ chế tài. Chính sự lỏng lẻo này tạo điều kiện cho các đối tượng buôn bán vẫn ngang nhiên hoạt động.
Theo bà Trâm, phần lớn người dùng thuốc lá điện tử hiện nay là giới trẻ. Họ chủ yếu giao dịch qua mạng xã hội, khiến công tác phát hiện và xử lý gặp nhiều khó khăn. Đáng chú ý, một số nền tảng trực tuyến và đơn vị giao hàng có dấu hiệu “tiếp tay” cho hoạt động mua bán, vô tình biến môi trường mạng thành “chợ đen” công khai.
“Thực tế, không ít đối tượng đã trục lợi hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng từ việc kinh doanh thuốc lá điện tử. Trong khi chúng ta đã có quy định, có cơ chế giám sát và quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh online, thì việc để tình trạng này kéo dài là bất cập. Tôi kỳ vọng các cơ quan chức năng sẽ sớm xử lý nghiêm minh, đưa những người buôn bán hàng cấm ra trước pháp luật”, Luật sư Nguyễn Thị Trâm nhấn mạnh.
