Người thầy đi 'gieo mầm' tri thức nông nghiệp Việt Nam

Vinh danh quốc tế dành cho nhà khoa học từ những cánh đồng Việt

Ngày 6/11/2025 trở thành dấu mốc đặc biệt trong sự nghiệp hơn bốn thập kỷ của GS.TS. NGND Trần Đức Viên, khi ông được Hiệp hội Khoa học Nông nghiệp các nước Đông Nam Á trao tặng Giải thưởng ISSAAS Matsuda 2025 - giải thưởng cao quý nhất của tổ chức, ghi nhận những đóng góp nổi bật trong nghiên cứu và đào tạo nông nghiệp, phát triển nông thôn của khu vực.

ISSAAS Matsuda là giải thưởng danh giá nhất của Hiệp hội Khoa học Nông nghiệp Đông Nam Á, được trao hằng năm để tôn vinh duy nhất một cá nhân có đóng góp nổi bật cho khoa học, giáo dục và phát triển nông nghiệp - nông thôn trong khu vực. 

Trong thư chúc mừng gửi Giáo sư, TS. Hironobu Shiwachi, Tổng Thư ký ISSAAS nhấn mạnh, việc ông được bình chọn từ mạng lưới các nhà khoa học Đông Nam Á và được Hội đồng điều hành ISSAAS phê chuẩn, như một minh chứng cho tầm ảnh hưởng rộng lớn của ông đối với sự phát triển của khoa học nông nghiệp Việt Nam và khu vực.

Đây là lần thứ hai Việt Nam có nhà khoa học được nhận Giải thưởng Matsuda, càng khẳng định uy tín của đội ngũ khoa học nông nghiệp Việt Nam trên bản đồ trí thức khu vực.

Đón nhận niềm vinh dự này, Giáo sư Trần Đức Viên xúc động chia sẻ: “Tôi xem đây không chỉ là niềm vui và tự hào của riêng mình, mà còn là vinh dự chung của toàn thể các nhà khoa học nông nghiệp Việt Nam”.

Đối với ông, khoa học nông nghiệp không chỉ là những phát minh, sáng chế, công nghệ, tiến bộ kĩ thuật, bằng cấp hay công bố quốc tế, mà trước hết phải “thấu hiểu con người, đồng cảm với bà con nông dân, nhất là với người nghèo và tạo ra cho họ những giá trị thật”, như ông từng nhấn mạnh trong nhiều cuộc trò chuyện với đồng nghiệp và học trò.

Suốt chặng đường dài gắn bó với Học viện Nông nghiệp Việt Nam - nơi ông từng giữ cương vị Giám đốc và hiện là Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo - Giáo sư Viên đã để lại dấu ấn sâu sắc trong  đào tạo nhân lực, thúc đẩy nghiên cứu chuyển đổi từ mô hình nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp sinh thái, carbon thấp và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong suốt hơn 40 năm làm nghề, Giáo sư Trần Đức Viên vẫn luôn được đồng nghiệp và học trò gọi bằng cái tên gần gũi: “người thầy gieo mầm xanh”. Ông là người khởi xướng nhiều chương trình đổi mới đào tạo tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, kiên trì thúc đẩy tư duy “giáo dục gắn với đời sống”, khuyến khích sinh viên tiếp cận thực tiễn và nghiên cứu ứng dụng từ rất sớm.

Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường, Giáo sư từng tâm sự rằng đổi mới giáo dục đại học nông nghiệp không chỉ nằm ở việc cập nhật giáo trình: “Vai trò của nhà trường là truyền cảm hứng, tạo cơ hội để người trẻ tiếp cận khoa học hiện đại, vận dụng sáng tạo vào điều kiện thực tiễn của đất nước, nhưng đồng thời phải giữ được lòng nhân ái và sự dấn thân vì cộng đồng”.

Dấu ấn của ông thể hiện rõ trong giai đoạn Học viện chuyển mình mạnh mẽ: từ mở rộng liên kết quốc tế, hiện đại hóa chương trình đào tạo, quốc tế hóa đào tạo và nghiên cứu khoa học đến việc thúc đẩy phát triển công nghệ, công bố khoa học và nâng cao năng lực nghiên cứu của giảng viên trẻ.

Với vai trò Chủ tịch Hội đồng Giáo sư Liên ngành Nông - Lâm nghiệp, Giáo sư Viên luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho các nhà khoa học trẻ. Ông cho rằng thế hệ mới đã có tư duy hiện đại, nền tảng khoa học tốt, nhưng “cần một môi trường khuyến khích sáng tạo và hợp tác quốc tế mạnh mẽ hơn” để vươn lên tầm khu vực và toàn cầu.

Ông cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức: đòi hỏi của thực tiễn sản xuất và đời sống ngày càng lớn và đa dạng, áp lực công bố quốc tế, điều kiện thí nghiệm hạn chế hay thiếu liên kết giữa nghiên cứu và doanh nghiệp. Tuy vậy, trong ông chưa bao giờ thiếu niềm tin: “Tương lai của nền nông nghiệp Việt Nam sẽ được viết tiếp bởi thế hệ các nhà khoa học trẻ đầy nhiệt huyết và sáng tạo”.

Khát vọng về nền nông nghiệp xanh và lời nhắn gửi thế hệ trẻ

Không chỉ là nhà khoa học, Giáo sư Trần Đức Viên còn được biết đến là người đã có hàng chục năm hợp tác nghiên cứu tại Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đan Mạch, Hà Lan, Đức, Bỉ… - những quốc gia sở hữu nền nông nghiệp sinh thái hàng đầu thế giới. Ông cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể kế thừa kinh nghiệm quốc tế nếu kiên trì với con đường nông nghiệp sinh thái - carbon thấp - tăng trưởng xanh, đặt con người vào trung tâm của phát triển.

Ông cũng nhấn mạnh tinh thần mà khoa học nông nghiệp cần theo đuổi: “Mục đích của khoa học không phải chỉ để có thêm bằng cấp hay phát minh, mà là để nuôi dưỡng giá trị nhân văn, để ngày hôm nay có cuộc sống tốt đẹp hơn ngày hôm qua, ngày mai tốt đẹp hơn ngày hôm nay”.

Giáo sư cho rằng nông nghiệp Việt Nam có tiềm năng lớn nếu biết phát huy trí tuệ bản địa, kết hợp công nghệ hiện đại và tăng cường hợp tác khu vực, hợp tác quốc tế. Theo ông, mạng lưới ISSAAS sẽ tiếp tục đóng vai trò cầu nối cho tri thức, tình bạn và trách nhiệm chung vì một nền nông nghiệp xanh, nhân văn và thịnh vượng của khu vực và thế giới.

Giải thưởng ISSAAS Matsuda 2025 không chỉ tôn vinh cá nhân Giáo sư, mà còn lan tỏa niềm tự hào chung của cộng đồng khoa học nông nghiệp Việt Nam - những con người vẫn ngày ngày “gieo mầm” tri thức trên những cánh đồng rộng lớn của đất nước.

Đây là lần thứ ba GS.TS Trần Đức Viên được các tổ chức quốc tế và trường đại học danh tiếng trên thế giới trao tặng huân chương và giải thưởng cao quý. Trước đó, năm 2007, ông được Hiệp hội Quốc tế Khoa học Ngành Làm vườn (ISHS) trao Huân chương vì những nghiên cứu về tích hợp chuỗi cung ứng nhằm phát triển nghề làm vườn ở các quốc gia có nền kinh tế chuyển đổi. Năm 2012, Đại học Hohenheim (CHLB Đức) trao tặng ông Huân chương Danh dự (Medal of Honor) để ghi nhận những đóng góp xuất sắc của ông trong nghiên cứu khoa học.