Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch Hội làng nghề dệt lụa Vạn Phúc, để lắng nghe những chia sẻ tâm huyết về hành trình bảo tồn và phát triển làng nghề trong thời đại mới.
Ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch Hội làng nghề dệt lụa Vạn Phúc. Ảnh: Thủy Nhi.
Giá trị cốt lõi và bài toán bảo tồn...
- Thưa ông, làng lụa Vạn Phúc từ lâu đã được biết đến là cái nôi của nghề dệt lụa truyền thống lâu đời bậc nhất Việt Nam. Trong dòng chảy hơn 1.000 năm, lụa Vạn Phúc vượt qua không ít thăng trầm. Theo ông, đâu là giá trị cốt lõi giúp làng nghề giữ vững bản sắc đến hôm nay và điều gì cần được ưu tiên bảo tồn trong giai đoạn hiện nay?
Xưa kia, làng Vạn Phúc có tên gọi là Trang Vạn Bảo, xã Thượng Thanh Oai, tổng Thượng Thanh Oai, trấn Nam Sơn. Cuối thế kỷ XIX, do kiêng húy tên vua Thành Thái (1889-1906) là Bảo Lân nên mới đổi tên gọi thành Vạn Phúc.
Tương truyền, nghề dệt lụa ở Vạn Phúc có từ hơn 1.000 năm trước, do bà Ả Lã Thị Nương - người Cao Bằng, giỏi nghề dệt truyền dạy. Từ đó, lụa Vạn Phúc đã trở thành một mặt hàng được ưa chuộng bởi sự khéo léo, tinh tế của người thợ.
Dưới triều nhà Nguyễn sản phẩm lụa Vạn Phúc (Hà Đông) đã được chọn để may quốc phục cho hoàng triều. Năm 1931, lần đầu tiên lụa Vạn Phúc được quảng bá, giới thiệu ra thị trường quốc tế tại Hội chợ Marseille và được người Pháp ca ngợi là “Đệ nhất tinh xảo của Đông Dương”.
Từ 1958 đến 1988, sản phẩm lụa Vạn Phúc chủ yếu xuất sang các nước Đông Âu; từ 1990 xuất khẩu ra nhiều quốc gia. Trải qua bao biến thiên, thăng trầm của lịch sử, nghề dệt lụa Vạn Phúc vẫn trụ vững trong suốt 10 thế kỷ.
Giá trị cốt lõi của lụa Vạn Phúc nằm ở tinh hoa của nghề dệt thủ công truyền thống và sự kế thừa qua nhiều thế hệ. Người thợ vẫn duy trì các kỹ thuật dệt tinh xảo, từ khâu chọn nguyên liệu, xe tơ, mắc dọc, nhuộm màu, đến hoàn thiện sản phẩm. Thương hiệu lụa Hà Đông với chất lượng Đệ nhất tinh xảo đã đi vào thơ ca, nhạc họa.
Trong bối cảnh hiện nay, điều cần ưu tiên bảo tồn nhất chính là giá trị thương hiệu lụa Hà Đông và quy hoạch, phát triển làng nghề. Chúng ta cần có một chiến lược rõ ràng để bảo vệ chỉ dẫn địa lý và các giá trị văn hóa sản xuất, để lụa Vạn Phúc mãi giữ được hồn cốt của mình.
- Việc thay đổi địa danh hành chính hiện nay liệu có gây khó khăn gì trong định vị thương hiệu và nhận diện nguồn gốc địa lý của sản phẩm?
Thực sự, việc thay đổi này ban đầu có thể gây một chút khó khăn, nhưng tôi tin rằng tác động không lớn bởi, thương hiệu lụa Vạn Phúc đã đi sâu vào tiềm thức người tiêu dùng trong và ngoài nước. Hơn nữa, với định hướng phát triển du lịch làng nghề, Vạn Phúc đã trở thành một điểm đến quen thuộc của Hà Nội.
Để khắc phục, chúng tôi đang tích cực đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý mới và đẩy mạnh truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, khẳng định rằng dù địa danh hành chính có thay đổi, thì chất lượng và nguồn gốc của lụa Vạn Phúc vẫn không hề thay đổi.
OCOP - Động lực mới cho làng nghề
- Hiện nay, lụa Vạn Phúc đang có bao nhiêu sản phẩm được công nhận trong Chương trình OCOP? Việc đưa sản phẩm làng nghề truyền thống vào OCOP đã mang lại những thay đổi hay động lực phát triển nào cho làng nghề thưa ông?
Tính đến thời điểm hiện tại, làng lụa Vạn Phúc đã có 4 sản phẩm được công nhận trong Chương trình OCOP với xếp hạng 4 sao và 5 sao. Việc tham gia OCOP đã mang lại nhiều thay đổi tích cực.
Ngoài vải lụa, làng nghề còn sản xuất các sản phẩm như áo dài lụa, khăn lụa, túi xách, ví, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Ảnh: Thủy Nhi.
Trước hết, nó giúp lụa Vạn Phúc nâng cao chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc gia, được người tiêu dùng tin tưởng hơn. Nhờ đó, sản lượng tiêu thụ tăng lên, giá trị sản phẩm cũng được nâng cao, mang lại thu nhập ổn định hơn cho bà con làng nghề. Đây chính là động lực lớn để chúng tôi tiếp tục nỗ lực, sáng tạo và phát triển.
- Vậy theo ông, để lụa Vạn Phúc không chỉ đẹp ở chợ quê mà còn sáng ở thị trường quốc tế, đâu là chiến lược cần thiết trong việc xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại và chuyển đổi số cho làng nghề?
Để lụa Vạn Phúc vươn tầm quốc tế, theo tôi, cần thực hiện một chiến lược toàn diện mà trước hết là nâng cao giá trị và chất lượng sản phẩm, không chỉ về mẫu mã mà còn về tính ứng dụng, phù hợp với thị hiếu toàn cầu.
Tiếp đó là đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ quốc tế, mở rộng kênh phân phối trực tuyến và ngoại tuyến.
Thương hiệu lụa Hà Đông với chất lượng Đệ nhất tinh xảo đã đi vào thơ ca, nhạc họa. Ảnh: Thủy Nhi.
Đặc biệt, chuyển đổi số là chìa khóa phát triển cho tương lai, do đó, cần xây dựng website thương mại điện tử chuyên nghiệp, sử dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm và kể câu chuyện về làng nghề.
Cuối cùng, kết nối du lịch là một chiến lược hiệu quả với việc đưa du khách đến thăm làng nghề, trực tiếp trải nghiệm quy trình sản xuất, không chỉ giúp tăng doanh thu mà còn lan tỏa giá trị văn hóa và tình yêu đối với lụa Vạn Phúc. Đó là cách chúng tôi tạo dựng niềm tự hào và động lực phát triển bền vững cho thế hệ tương lai.
- Trân trọng cảm ơn ông!
