Ô nhiễm nước mặt đe dọa vùng nuôi cá lóc trọng điểm

Quay cuồng với dịch bệnh

Từ đầu năm đến nay, giá cá lóc ở Vĩnh Long giữ mức cao, trên 35.000 đồng/kg, vượt giá thành sản xuất. Tuy nhiên, người nuôi vẫn thấp thỏm vì dịch bệnh có thể bùng phát, dẫn đến nguy cơ thiệt hại, thậm chí mất trắng bất cứ lúc nào.

Ông Trần Văn Tuấn, người nuôi cá lóc nhiều năm ở xã Lục Sỹ Thành, cho hay: “Tôi vừa thu hoạch 7 ao, tổng sản lượng trên 100 tấn, giá bán đạt 41.000 đồng/kg. Có lãi nhưng chi phí phòng bệnh ngày càng cao, lên 100 triệu đồng cho thuốc phòng bệnh trong một vụ. Nếu trước đây tiền thuốc chỉ chiếm khoảng 10% tổng chi phí, nay đã tăng gấp đôi”.

Theo ông, tình trạng bệnh trên cá lóc hiện rất phức tạp, như bệnh lở loét, xuất huyết bao tử khiến cá phun máu. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, dịch lan rộng và gây mất trắng cả ao. Vụ trước, vì bận công việc, ông giao nhân công chăm sóc nên phát hiện muộn, thiệt hại khoảng 10 tấn cá, tương đương khoảng 400 triệu đồng.

Để hạn chế bệnh, ông Tuấn thay nước thường xuyên và theo dõi cá trong lúc cho ăn. Những ao có cá bơi yếu hoặc vạt vào bờ sẽ bị ngưng cho ăn 2–3 ngày, sau đó dùng thuốc điều trị từ từ để giúp cá hồi phục.

Chung nỗi lo với ông Tuấn, ông Trần Thanh Hải (ngụ cùng xã), cho biết, với 7 ao nuôi cá lóc mỗi ngày ông phải chi từ 30 - 50 triệu đồng cho thức ăn, tùy theo giai đoạn sinh trưởng. Không đêm nào ông ngủ yên, vì đổ tiền tỷ vào ao nhưng nguy cơ mất trắng luôn thường trực.

“Hễ thấy cá có dấu hiệu lạ là tôi phải túc trực cả ngày lẫn đêm để xử lý, chậm là thiệt hại ngay. Vậy mà năm nào cũng hao ít nhất 20% sản lượng, chưa năm nào trọn vẹn. Có năm cá chết nhiều quá, tôi phải vớt lên chôn để tránh lây lan sang ao nhà kế bên”, ông Hải chia sẻ.

Ông khẳng định, nguyên nhân chính khiến cá chết không chỉ do kỹ thuật hay con giống, mà là do nguồn nước bị ô nhiễm.

Cá bệnh vì nước bẩn

Trong kết quả quan trắc nước mặt được thực hiện tại 63 vị trí trong toàn tỉnh của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long cho thấy: chất lượng nước mặt tại các tuyến sông, rạch chính như Long Hồ, Cổ Chiên, sông Tiền, sông Trà Ôn... đang ở mức đáng báo động.

Các chỉ số E.Coli, sắt và amoni đều vượt ngưỡng cho phép từ 1,65 đến gần 5,7 lần so với QCVN 08:2023/BTNMT. Đáng lo ngại, đây lại là nguồn cấp nước chính cho các ao nuôi thủy sản trong vùng.

Theo các chuyên gia thú y, nồng độ E.Coli cao cho thấy tình trạng ô nhiễm từ phân người và động vật, làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột, gây lở loét và hoại tử vây, mang cá.

Sắt vượt ngưỡng khiến nước có màu vàng nâu, gây tắc mang, giảm khả năng hô hấp, khiến cá stress, bỏ ăn và giảm sức đề kháng, đặc biệt vào mùa nắng nóng. Trong khi đó, amoni phát sinh từ phân cá, thức ăn dư thừa và nước thải sinh hoạt tồn tại ở nồng độ cao gây tổn thương mang, viêm da, làm giảm tăng trưởng và gây chết cá. 

Ông Trần Văn Huyện (xã Trà Cú), người có hơn 20 năm gắn bó với nghề nuôi cá lóc, chia sẻ: “Trước đây chỉ khi giao mùa cá mới yếu. Giờ thì quanh năm lo chống dịch. Nước sông ngày càng đục, hôi. Dùng thuốc xử lý mà không ăn thua”.

Ông Huyện cho biết, nhiều hộ dân phải liên tục dùng thuốc thú y thủy sản, men vi sinh, kháng sinh… Tuy nhiên, nếu không sử dụng đúng liều, đúng bệnh thì cá dễ bị nhờn thuốc, chi phí tăng mà hiệu quả không bao nhiêu.

Ông Huỳnh Văn Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Lục Sỹ Thành khuyến cáo, người nuôi nên thả cá với mật độ vừa phải để giảm ô nhiễm, đồng thời đầu tư ao lắng, chia nhỏ thời vụ để hạn chế rủi ro. 

Bà con cần giám sát chặt chẽ nguồn nước, đặc biệt vào mùa nắng nóng và thời điểm giao mùa. Việc sử dụng chế phẩm sinh học xử lý đáy ao, tránh cho cá ăn dư thừa và hạn chế lấy nước trực tiếp từ sông rạch ô nhiễm khi chưa qua xử lý.

Bổ sung men tiêu hóa và vitamin C vào khẩu phần ăn giúp tăng sức đề kháng cho cá. Trong điều kiện thời tiết cực đoan, thay nước từng phần và theo dõi biểu hiện cá như nổi đầu, bỏ ăn để xử lý sớm.

Theo ông, ngành thú y địa phương cũng thường xuyên tổ chức tập huấn kỹ thuật, giúp bà con nâng cao nhận thức và kỹ năng xử lý dịch bệnh.

Vĩnh Long là vùng nuôi cá lóc trọng điểm ở ĐBSCL, tập trung gần 450 ha tại xã Trà Cú với hơn 1.200 hộ và sản lượng 40.000–46.000 tấn mỗi năm. Tuy nhiên, giá giảm và dịch bệnh khiến số hộ nuôi giảm nhiều trong những năm gần đây.