Nơi nông dân xỏ tay túi quần ra đồng

Trong một buổi sáng mùa hè trời lộng gió, chị Trần Thị Hiền người làng Dâu, xã Châu Can (huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội), thơ thới đạp xe ra cánh đồng Lươn để xem mấy chiếc máy gặt chuẩn bị cắt lúa. Trước đây chị cấy Bắc Thơm 7, giống chất lượng nhưng cây hay bị sâu bệnh buộc phải phun thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) mà năng suất cũng chỉ được 1,7 - 1,8 tạ lúa khô/sào (360m2).

Vụ xuân này chị chuyển toàn bộ hơn 1 mẫu đất sang cấy Đài Thơm 8, giống có sức chống chịu tốt hơn nên không phải phun thuốc BVTV lần nào mà năng suất vẫn ước đạt 2,5 tạ lúa khô/sào.

Anh Đặng Hữu Chỉnh - Giám đốc HTX Nông nghiệp Phú Nghĩa, xã Châu Can, nơi đang có 450 ha đất lúa cho biết: “Đây là vụ thứ ba chúng tôi làm mô hình với Trung tâm Khuyến nông Hà Nội (trước đây là Trung tâm Phát triển Nông nghiệp Hà Nội), năm 2024 triển khai 40 ha ở cả hai vụ, năm nay vụ xuân cấy 50 ha Đài Thơm 8, vụ mùa sẽ cấy tiếp 85 ha.

Cơ giới hóa ở khâu làm đất được 100%, cấy máy được 80%, phun thuốc ốc bằng drone được 100%, gặt máy được 100%. Vụ này chúng tôi không phải xử lý thuốc sâu, bệnh mà chỉ có thuốc ốc bươu vàng trước khi cấy.

Mỗi năm chúng tôi tổ chức họp dân hai lần trước thời vụ, tuyên truyền chỉ sản xuất một giống lúa trên một cánh đồng. Như cánh đồng Lươn rộng gần 30 ha này gồm sáu xứ đồng nhưng chỉ có một giống Đài Thơm 8 và cấy máy 100%.

Năm 2021 Châu Can được quy hoạch là vùng sản xuất lúa giống cho các công ty. Lúc đầu cũng rất khó vận động nông dân cùng sản xuất một giống trên một cánh đồng bởi tập quán sản xuất trước đây họ cứ cấy tràn, không xử lý lẫn nhưng cấy lúa giống thì phải xử lý lẫn và cỏ lồng vực. Giờ thì dân đã làm quen rồi, cả cánh đồng không có một cây cỏ lồng vực, một cây lúa khác giống.

Chúng tôi liên kết với Công ty cổ phần Tập đoàn giống cây trồng Việt Nam để sản xuất và tiêu thụ giống Đài Thơm 8 và Thiên ưu 8; với Công ty Nam Dương để sản xuất và tiêu thụ giống Nam Dương 502 và DK6, tất cả đều dưới dạng lúa tươi.

Hôm qua HTX cân thóc, có những hộ đạt trên 3 tạ/sào, với giá 7.800 đồng/kg sẽ thu được 2,3 triệu đồng/sào trong đó lãi được 1,1 - 1,2 triệu đồng mà gần như chỉ xỏ tay túi quần không phải làm gì vì thuê hết như ông Hoàng Văn Chiến này chẳng hạn”.

Vừa nói anh vừa chỉ tay về phía một người đàn ông cao lớn, mặc áo phông, quần soóc như đang đi dạo. Ông Chiến cho biết dù vợ chồng mình đã hơn 60 tuổi nhưng vụ này vẫn cấy hơn 1 ha lúa nhờ mọi công đoạn đều đã có dịch vụ cơ giới hết. Với năng suất gần 3 tạ lúa tươi/sào, họ ước tính lãi được hơn 30 triệu đồng.

Ông Nguyễn Mạnh Phương - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội thông tin: Vụ xuân năm 2025 toàn thành phố cấy hơn 70.000 ha lúa, cây sinh trưởng tốt, sâu bệnh ít, năng suất ước đạt hơn 64 tạ/ha, cao nhất so với nhiều năm. Để có được kết quả ấy, đầu vụ Sở đã làm việc với các UBND huyện và các Phòng Kinh tế phối hợp triển khai sản xuất trong đó bố trí cơ cấu 80% giống chất lượng cao đồng thời tập huấn cho nông dân các kỹ thuật IPM, ISPM, ba giảm ba tăng…

Về cơ giới hoá trong sản xuất lúa, toàn thành phố hiện có 5.676 máy làm đất, 990 máy phun thuốc BVTV, 877 máy gặt đập liên hợp... Đến nay, tỷ lệ cơ giới hóa trong khâu làm đất của Hà Nội đạt 100%; khâu thu hoạch đạt trên 90%; khâu gieo cấy đạt 15% (trước năm 2024, khi chưa có Nghị quyết 08 thì tỷ lệ cơ giới hóa khâu gieo cấy chỉ đạt xung quanh 2 - 3%)…

Vụ xuân năm 2025 Trung tâm Khuyến nông Hà Nội đã hỗ trợ xây dựng mô hình sản xuất lúa chất lượng cao và ứng dụng mạ khay, cấy máy gắn với tiêu thụ trên tổng diện tích 335 ha. Tham gia mô hình nông dân được hỗ trợ 50% giống, 50% vật tư phân bón và 50% thuốc BVTV sinh học. Qua hoạch toán cho thấy hiệu quả kinh tế của mô hình vượt trội so với kiểu cấy tay bên ngoài:

- Giảm chi phí sản xuất từ 3,5 - 4,0 triệu đồng/ha nhờ giảm giống; giảm lượng thuốc BVTV do cấy nông, thưa nên lúa đẻ nhánh sớm, khỏe, ruộng lúa thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và giảm công lao động.

- Giải phóng sức lao động trong nông nghiệp (nhất là lao động nữ). Số lao động dôi ra làm công việc khác để tạo ra nhiều sản phẩm cho xã hội.

- Năng suất tăng từ 11 - 15% so với lúa cấy truyền thống. Lợi nhuận bình quân của lúa cấy bằng máy cao hơn lúa cấy truyền thống 9,476 triệu đồng/ ha/vụ.

Mặt khác, mô hình còn thay đổi được nhận thức cho cả nông dân và cán bộ cơ sở về việc cần thiết của sản xuất tập trung, liên kết theo chuỗi; thúc đẩy dồn điền đổi thửa là điều kiện để tăng tỷ lệ cơ giới hóa đồng bộ, hình thành vùng lúa hàng hóa lớn.