Nhiều con đập “già nua”, xuống cấp
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, toàn tỉnh này hiện nay ngoài 283 hồ chứa nước lớn nhỏ, trong hệ thống thủy lợi còn có 293 đập dâng lớn nhỏ; trong đó, có 2 đập lớn, 1 đập vừa và 290 đập nhỏ và khoảng 6.000 km kênh mương các loại.
Trong đó, Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi (KTCTTL) Bình Định quản lý, khai thác 46 đập dâng; trong đó, có 2 đập lớn, 1 đập vừa và 43 đập nhỏ cùng 1.417 km kênh chính và kênh cấp I. Các địa phương đang quản lý 247 đập dâng đều là đập loại nhỏ với khoảng 4.600 km kênh mương cấp II, cấp III và kênh mương nội đồng.
“Hầu hết các công trình thủy lợi do địa phương quản lý hiện nay tạm thời giao cho UBND làm chủ sở hữu, Phòng Kinh tế - Hạ tầng - Đô thị cấp xã quản lý, các HTX Nông nghiệp hoặc Ban quản lý cấp xã là chủ thể khai thác”, ông Vũ Ngọc An - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho biết.
Ở vùng Đông Gia Lai hiện còn nhiều con đập đóng mở cửa đập thủ công bằng ván phai. Ảnh: V.Đ.T.
Cũng theo ông An, hiện Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai đang rà soát lại danh mục các công trình, để tham mưu UBND tỉnh ban hành quyết định phân cấp các công trình thủy lợi; trước mắt, các công trình thủy lợi trước đây do cấp huyện quản lý giờ chuyển cho cấp xã quản lý.
Qua kiểm tra, đánh giá hiện trạng các đập dâng trên địa bàn Đông Gia Lai, cho thấy hầu hết công trình được xây dựng đã lâu theo phương châm “nhà nước và nhân dân cùng làm”, hoặc “nhân dân làm nhà nước hỗ trợ” từ những ngày đầu giải phóng, lúc kinh tế đất nước còn khó khăn nên đầu tư không đồng bộ, công trình xây dựng không kiên cố, công nghệ thi công lạc hậu, lại qua thời gian dài vận hành nên hiện đã xuống cấp trầm trọng...
“Tình hình mưa lũ ngày càng diễn biến phức tạp, dị thường với tần suất và cường độ ngày càng cao, trong khi các công trình thủy lợi hầu hết đều nằm ngoài trời, quanh năm dầm mưa dãi nắng, qua nhiều năm vận hành nên hiện đã bị hư hỏng, xuống cấp. Thêm vào đó, ngành chức năng và các địa phương thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa công trình thường xuyên nên nhiều công trình ngày càng xuống cấp nghiêm trọng”, ông Vũ Ngọc An cho hay.
Năng lực quản lý cấp cơ sở còn yếu
Thực trạng hồ đập xuống cấp, hư hỏng là vậy mà năng lực quản lý của cán bộ cấp cơ sở còn yếu nên càng làm tăng nguy cơ mất an toàn. Trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ngày 19/6/2025, UBND tỉnh Bình Định cũ (nay là vùng Đông Gia Lai) đã ban hành văn bản số 5382/UBND-KT điều chuyển các công trình thủy lợi trước đây do UBND huyện quản lý về cho cấp xã quản lý. Đối với các hồ chứa nhỏ trước đây do UBND huyện quản lý tạm thời giao cho UBND xã làm chủ sở hữu, Phòng Kinh tế cấp xã quản lý, các HTX Nông nghiệp, Ban quản lý là chủ thể khai thác.
Hiện nay, có một thực trạng hiện hữu là công tác quản lý, khai thác công trình thủy lợi cấp cơ sở chưa được chú trọng. Mặt khác, năng lực quản lý công trình của các đơn vị khai thác chưa đáp ứng về số lượng và chuyên môn theo quy định, dẫn đến hiệu quả quản lý, khai thác các công trình thủy lợi chưa cao.
Để đảm bảo an toàn cho công trình thủy lợi trong mùa mưa bão và nâng cao năng lực khai thác phục vụ sản xuất, theo ông Vũ Ngọc An, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, tỉnh này đã đề nghị Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ban hành khung chương trình, tài liệu đào tạo, tập huấn về công tác quản lý, khai thác công trình thủy lợi, an toàn hồ đập để địa phương tổ chức thực hiện, nhằm nâng cao năng lực cho các tổ chức, cá nhân trong hoạt động quản lý, khai thác công trình thủy lợi.
Những tấm ván phai nằm ngâm trong nước, phơi mình ngoài nắng dài ngày đã nứt nẻ, xuống cấp. Ảnh:V.Đ.T.
“Chúng tôi cũng đề nghị Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi ban hành sổ tay kỹ thuật quản lý, khai thác công trình thủy lợi dành cho cấp xã để cán bộ cấp xã thực hiện đúng quy định”, ông Vũ Ngọc An cho hay.
“Vùng Đông Gia Lai hiện mới chỉ có 14 hồ đã lập phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp đã được UBND tỉnh phê duyệt; còn các hồ do cấp xã quản lý hiện đang được UBND cấp xã xây dựng phương án, nhưng do chi phí xây dựng bản đồ ngập lụt cao quá nên các xã chưa làm được, dẫn tới phương án chưa đầy đủ”, ông Vũ Ngọc An, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai chia sẻ.
