Những ngôi làng khốn khổ, phải di dời vì các trận 'đại hồng thủy' bất ngờ

Khốn đốn vì "đại hồng thủy"

Làng Đại Mỹ, xã Đại Hưng nằm bên con sông Kôn, cách đó không xa phía thượng nguồn nhiều nhà máy được xây dựng. Năm 2009 và 2013, ngôi làng này gánh chịu những trận “đại hồng thủy” ập xuống. Nhiều ngôi nhà của người dân bị nước lũ cuốn, sập. Không những thế, lũ cát, đất bùn, rác thải bồi vào lấp đi nhiều nhà cửa. Lòng sông ăn sâu cách làng vài chục mét.

Người dân làng Đại Mỹ dọn lũ bùn trong trận “đại hồng thủy” tháng 9/2013
 

Cụ Nguyễn Văn Tùng, năm nay hơn 70 tuổi cho hay, cuộc đời cụ chưa lần nào chứng kiến trận lũ lịch sử như năm 2009. Nước đổ về ầm ầm như thác dội xuống trong đêm tối, dân làng tháo chạy. Người bồng con, người vơ tài sản  để chạy lên núi lánh nạn. Do đó không thiệt hại về người nhưng 250 ngôi nhà thì bị nước nhấn chìm hoàn toàn, nhiều ngôi nhà bị cuốn trôi.

Theo cụ Tùng, trước đây lũ lụt hàng năm xuất hiện ở Đại Mỹ nhưng nước chỉ lên từ từ. Do đó, người dân có thời gian để thu dọn đồ đạc và đi trú tránh. Còn cơn lũ năm 2009 khác hoàn toàn, vừa lên nhanh, vừa quét mạnh.

“Trận lũ đi qua, nhiều ngôi nhà phía ngoài làng bị cuốn trôi đã đành, giữa làng cát vùi lấp có nơi 5m. Phải mất cả tháng trời mới dọn xong bãi chiến trường do lũ gây ra”, cụ Tùng nhớ lại.

Sau mỗi trận lũ, nhà cửa, nương vườn người dân làng Đại Mỹ bị cát vùi lấp
 

Vào tháng 9/2013, làng Đại Mỹ, tiếp tục bị lũ dữ tàn phá một lần nữa. Từ nhà ra ngõ, đất bùn vùi lấp có nơi sâu đến 2m. Theo người dân, từ chiều ngày 18/9 trời mưa còn nhỏ nên bà con chủ quan chưa dọn dẹp đồ đạc lên cao. Nhưng đến tầm 7 giờ tối, không biết nước ở đâu ập về một cách điên cuồng, tấn công vào làng khiến người dân không kịp trở tay.

“Có 80 nhà trong thôn ngập sâu trên 3m nước. Người dân bỏ của chạy lấy người nên bao nhiêu tài sản, lợn, gà… bị nước lũ cuốn trôi sạch”, cụ Tùng nhớ lại.

Theo người dân làng Đại Mỹ, trước đây chưa có các thủy điện ở thượng nguồn, khu vực này không có lũ lớn và bất ngờ như vậy. Còn các ngành chức năng đánh giá, 2 trận lũ kinh hoàng trên là do mưa lớn, kết hợp thủy điện xả lũ gây nên. Thiệt hại của thủy điện gây ra là thế, thế nhưng từ đó đến nay, những thủy điện có liên quan không có hành động gì để hỗ trợ cho người dân bị ảnh hưởng.

Một ngôi nhà làng Đại Mỹ bị trận lũ năm 2009 cuốn còn sót lại bước tường
 

“Sau những trận lũ kinh hoàng trên, bên thủy điện có về kiểm kê mức độ thiệt hại của từng hộ dân, thế nhưng từ đó đến nay, nhà tôi cũng như mấy nhà lân cận không được hỗ trợ khoản kinh phí nào để sửa chữa, di dời nhà”, ông Hứa Nguyên ở làng Đại Mỹ cho biết.
 

Dời làng

Hứng chịu những trận “đại hồng thủy” xóa sổ làng hai lần, mỗi khi nghe dự báo thời tiết mưa lớn xuất hiện, loa truyền thanh thông báo xả lũ. Trong khi nước sông Kôn chưa lên cao, người dân Đại Mỹ nháo nhào chạy vào các điểm cao để trú ẩn. Cả già trẻ, trai gái dắt theo trâu bò sơ tán như thời chiến tranh.

Họ sống nơi đây không còn yên ổn, phải đến vùng đất mới để sinh sống. Trước nhu cầu bức thiết đó, UBND xã Đại Hưng đã đầu tư xây dựng khu tái định cư Gò Dinh trên địa bàn xã nhằm di dời 83 hộ dân làng Đại Mỹ nằm trong diện sạt lở, bồi lấp nặng do lũ cát, bùn.

Dự án có quy mô 5,9ha với tổng vốn đầu tư gần 10 tỷ đồng từ nguồn ngân sách của địa phương. Qua hơn 4 năm đầu tư xây dựng, đến nay khu tái định cư đã bắt đầu đón những hộ vào làm nhà để ổn định cuộc sống lâu dài.

Đang tháo dỡ những tấm tôn về nơi ở mới tái định cư Gò Dinh, anh Nguyễn Tấn Quang buồn bã: “Bao đời nay, người dân dựng nhà gần sông Kôn sinh sống nhưng nay không thể bám trụ nổi rồi. Ở đây chúng tôi bị nước lũ cuốn trôi lúc nào không hay nên chấp nhận dời nhà đi để lại một đống nợ”.

Anh Nguyễn Tấn Quang dọn dẹp tôn đưa đến nơi ở mới
 

Theo anh Quang, về nơi ở mới, mỗi gia đình được hỗ trợ 20 triệu đồng, trong khi xây dựng căn nhà cấp 4 hết trên 200 triệu đồng. Số tiền được hỗ trợ chưa đủ làm cái móng, do đó phải đi vay mượn. Như nhà anh Quang giờ dời đi, anh ôm đống trợ trên 150 triệu đồng. Còn đất, nhà cửa ở Đại Mỹ giờ cho người ta chẳng lấy làm gì, huống hồ là bán.

“Cứ mỗi mùa mưa lũ đến, hàng loạt thủy điện như A Vương, Sông Kôn đua nhau xả lũ, cả làng chìm trong biển nước và cát, bùn. Từ 2009 đến nay có hàng chục ngôi nhà bị nước cuốn trôi, mồ mả người thân ven sông nước lũ không buông tha. Dù khó khăn đến mấy, dân Đại Mỹ chúng tôi chấp nhận dời làng để yên tâm làm ăn”, anh Quang nghẹn ngào.

Căn nhà của anh Nguyễn Tấn Quang đã phá dỡ di dời đến nơi ở mới
 

Những đôi vợ chồng trẻ là thế, họ còn sức lực để xây nhà chạy lũ, trong khi đó những người già, neo đơn ở làng Đại Mỹ này phó mặc cho số phận. Nhà cụ Võ Thị Minh bên cạnh nhà anh Quang. Con cháu cụ đi làm ăn xa, ngôi nhà chỉ có mình cụ Minh ở. Ở cái tuổi gần đất xa trời, cụ Minh cũng muốn có chỗ để an dưỡng tuổi già, thế nhưng đối với cụ, việc xây nhà mới để ở quá tầm tay.

“Tôi già rồi, chừ lấy tiền đâu mà xây nhà nữa. Chừ chỉ biết ở đây thôi, trời có mưa lũ thì vào xóm trong ở nhờ chứ biết sao chừ”, cụ Minh ngậm ngùi nói.

Bên kia sông Kôn, tuy không thuộc diện di dời nhưng những hộ dân của thôn Thái Sơn (xã Đại Hưng) vẫn không khỏi lo lắng: “Tui sống ở đây từ thời khai thiên lập địa, chiến tranh đạn lạc tôi không sợ. Nhưng gần đây lũ dữ thường xuyên ập về tôi thấy bất an quá. Hồi xưa cũng có lụt nhưng đâu hung dữ như ri. Bờ sông cứ lở dần thế này không biết sau ni con cháu lấy đất đâu canh tác”, cụ Trần Thị Quán (74 tuổi) nói.

Một ngôi nhà làng Đại Mỹ đã được di dời
 

Nhiều ngôi nhà ở làng Đại Mỹ treo bảng bán nhà