Trong thời gian qua, nhiều địa phương trên cả nước gặp phải tình trạng khan hiếm nguồn vật liệu để thi công các dự án hạ tầng, đặc biệt là các dự án giao thông. Các vướng mắc này đã dần được tháo gỡ qua sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự vào cuộc của các Bộ, ngành, địa phương. Bên cạnh đó Luật Địa chất và Khoáng sản có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 đã góp phần tháo gỡ “nút thắt” này. Phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Trần Phương - Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam xung quanh vấn đề này.
Ông Trần Phương - Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cho biết, các quy định mới đã tháo gỡ nhiều “nút thắt” trong thủ tục cấp phép. Ảnh: Lan Chi.
Thưa ông, giải quyết tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng là một trong những yếu tố quan trọng nhằm đẩy nhanh các dự án, đặc biệt là các công trình hạ tầng, giao thông trọng điểm. Tình trạng này đã dần được giải quyết ra sao, thưa ông?
Trong thời gian qua, tình trạng thiếu hụt nguồn vật liệu, đặc biệt là cát, đá cho các công trình hạ tầng, giao thông đã gây nhiều khó khăn. Đây cũng là vấn đề được cử tri, đại biểu Quốc hội và các đoàn giám sát quan tâm.
Để giải quyết bài toán này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 1/3/2025 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải ngân vốn đầu tư công, trong đó yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tháo gỡ dứt điểm khó khăn về cung ứng vật liệu thi công. Đây là chỉ đạo then chốt để đảm bảo tiến độ các dự án trọng điểm quốc gia.
Qua rà soát, có thể thấy một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khan hiếm như: Quy hoạch khai thác, sử dụng khoáng sản tại nhiều tỉnh còn triển khai chậm, chưa phát huy hiệu quả; nguồn tài nguyên cát phân bố không đồng đều, nhiều địa phương phải vận chuyển từ xa, làm tăng chi phí và hạn chế khả năng cung ứng.
Đồng thời, thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác đối với các mỏ nhỏ lẻ còn phức tạp, trong khi trữ lượng ở các sông, suối miền núi thường ít và mang tính mùa vụ.
Bên cạnh đó, phương thức đấu giá khai thác chưa hợp lý, khiến giá bị đẩy lên cao. Một số nhà đầu tư sau khi trúng đấu giá lại bỏ cọc, không đưa mỏ vào khai thác.
Hơn nữa, không ít mỏ đã cấp phép nhưng chưa hoạt động hoặc bị đình chỉ do vướng về đăng kiểm phương tiện khai thác, thủ tục đất đai, đánh giá tác động môi trường, hoặc doanh nghiệp vi phạm pháp luật.
Ngoài ra, các dự án trọng điểm, đặc biệt là đường cao tốc, có nhu cầu rất lớn về cát, đá. Dù đã có cơ chế đặc thù, song nhiều nhà thầu vẫn chọn mua vật liệu từ mỏ thương mại thay vì chủ động xin khai thác, dẫn đến thiếu hụt nguồn cung.
Những nguyên nhân này cộng hưởng đã khiến giá vật liệu tăng cao, ảnh hưởng đến tiến độ thi công và đời sống dân sinh.
Từ ngày 1/7/2025, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 có hiệu lực, đồng thời nhiều văn bản hướng dẫn được ban hành. Những quy định mới đã có những thay đổi ra sao để giải quyết các vướng mắc trên, thưa ông?
Các quy định mới đã tháo gỡ nhiều “nút thắt” trong thủ tục cấp phép. Luật Địa chất và Khoáng sản số 54/2024/QH15, Luật Đất đai số 31/2024/QH15 và Nghị định số 193/2025/NĐ-CP đã mang lại những thay đổi quan trọng. Trong đó phải kể đến thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản nhóm IV (như cát, sỏi lòng sông) được đơn giản hóa, phù hợp với thực tiễn.
Khai thác đất ở Thanh Hóa. Ảnh: Nguyễn Dũng.
Cùng với đó, khu vực khoáng sản phục vụ dự án quan trọng quốc gia tiếp tục được đưa vào diện không phải đấu giá. Mức tiền đặt trước trong đấu giá quyền khai thác đã được điều chỉnh tăng, giảm tình trạng bỏ cọc sau khi trúng thầu. Nhờ vậy, quá trình khai thác và cung ứng vật liệu sẽ minh bạch, nhanh gọn và thực chất hơn.
Để khắc phục tận gốc tình trạng thiếu vật liệu, cần triển khai thêm những giải pháp nào, xin ông cho biết?
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp cùng các bộ, ngành và địa phương xây dựng dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, nhằm bổ sung cơ chế đặc thù trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản. Chúng tôi đề xuất 4 nhóm giải pháp lớn. Thứ nhất, mở rộng đối tượng không đấu giá quyền khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, áp dụng cho các dự án quan trọng quốc gia, công trình khẩn cấp, dự án PPP. Giấy phép có thể cấp thẳng cho nhà thầu thi công dự án lớn, hoặc cho đơn vị đủ năng lực khai thác để cung ứng cho nhiều công trình nhỏ.
Thứ hai, cho phép tăng công suất khai thác mỏ vật liệu xây dựng thông thường với thủ tục đơn giản khi phục vụ dự án trọng điểm.
Thứ ba, kiến nghị sửa đổi các quy định liên quan đến thủ tục đầu tư, đánh giá tác động môi trường, cấp phép môi trường và kế hoạch sử dụng đất, bảo đảm phù hợp thực tiễn và đáp ứng kịp thời nhu cầu vật liệu.
Thứ tư, miễn thủ tục thăm dò, khai thác trong tình huống khẩn cấp về thiên tai, dịch bệnh, an ninh – quốc phòng để đảm bảo cung ứng vật liệu kịp thời.
Chúng tôi rất mong các cơ quan báo chí đồng hành, truyền tải kịp thời chính sách mới, đồng thời phản ánh những vấn đề thực tiễn từ cơ sở để Bộ có cơ sở tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hành. Mục tiêu cuối cùng là bảo đảm đủ vật liệu cho các công trình trọng điểm, đáp ứng nhu cầu dân sinh, hạn chế tình trạng khan hiếm và bình ổn giá.
Trân trọng cảm ơn ông!
