Gỡ ‘nút thắt’ thủ tục khai thác đối với 5 mỏ cát ở Đà Nẵng

Vướng quy định quan trắc

Trong tháng 6 vừa qua, các địa phương như Đại Lộc, Điện Bàn, Duy Xuyên, Quế Sơn của tỉnh Quảng Nam (cũ) tổ chức đấu giá gần 10 điểm mỏ cát, sỏi để sớm có nguồn vật liệu xây dựng cung cấp cho thị trường. Kết quả, có 5 mỏ cát được đấu giá thành công. Trong đó, có 3 mỏ trúng đấu giá gấp hàng trăm lần so với giá khởi điểm.

Cụ thể, điểm mỏ ĐL12B1 (tại thôn Trường An và thôn Phú Hương, xã Đại Quang) nay là xã Hà Nha, trữ lượng 166.401 m3, giá khởi điểm hơn 1,23 tỷ đồng, Công ty CP Trường Lợi trúng đấu giá với mức hơn 129,6 tỷ đồng. Điểm mỏ ĐL11 (tại thôn Hà Nha và Vĩnh Phước, xã Đại Đồng) nay là xã Hà Nha có trữ lượng cát là 360.000 m3, giá khởi điểm hơn 3,4 tỷ đồng, Công ty CP Tập đoàn Khoáng sản Công nghiệp 6666 trúng đấu giá với mức giá tương ứng 319,9 tỷ đồng. Đặc biệt, tại điểm mỏ ĐL2 (thôn Giảng Hòa, xã Đại Thắng) nay là xã Phú Thuận trữ lượng 790.000 m3, giá khởi điểm hơn 7,5 tỷ đồng, Công ty TNHH Hoàng Châu Sa trúng đấu giá với mức tương ứng 491,7 tỷ đồng (hệ số R = 323,25%), quy đổi theo trữ lượng tương ứng khoảng 622.429 đồng/m3, chưa bao gồm các loại thuế, phí, ký quỹ, chi phí đầu tư hạ tầng, nhân công và thiết bị khai thác

Để sớm đưa các mỏ cát trúng đấu giá đi vào hoạt động, lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Nam cũ, và sau đó là lãnh đạo TP Đà Nẵng đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương, đơn vị liên quan tích cực phối hợp, đảm bảo rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính liên quan đến khoáng sản.

Tuy nhiên, Thông tư số 40/2025/TT-BNNMT quy định về phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản; phương pháp, khối lượng công tác thăm dò khoáng sản đối với từng loại khoáng sản; mẫu, nội dung đề án và báo cáo kết quả thăm dò khoáng sản, có nội dung nghiên cứu, dự báo các tác động tới lòng, bờ, bãi sông.

Cụ thể, theo quy định tại mục 10.4 Phụ lục III Thông tư số 40/2025/TT-BNNMT, đối với các Đề án thăm dò cát, sỏi lòng sông phải thực hiện lắp trạm quan trắc hoặc thu thập số liệu về thủy - thạch động lực chế độ thủy văn đặc trưng theo mùa, dữ liệu hiện trạng tốc độ lắng đọng trầm tích đáy; khảo sát hiện trạng hoặc thu thập số liệu về tai biến địa chất, trong đó có các hiện tượng xói lở, sụt lún, xói mòn, sạt lở bờ sông, lòng sông và thiết lập mô hình tính toán để mô phỏng các quá trình thủy động lực (mực nước, dòng chảy), vận chuyển bùn cát và biến động hình thái sông (xói lở, bồi tụ) và lan truyền vật chất rắn do hoạt động khai thác gây ra để xác định khối lượng cát, sỏi bồi lắng dự kiến và khoảng cách, độ sâu, công suất khai thác hợp lý.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng, doanh nghiệp trúng đấu giá các mỏ cát, sỏi lòng sông nhiều lần phản ánh lên thành phố về khó khăn, vướng mắc, bất cập trong việc lập trạm quan trắc.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng Nguyễn Hồng An cho rằng, hiện thành phố có 5 chủ mỏ đang lập hồ sơ, thủ tục thăm dò, phê duyệt trữ lượng khoáng sản cát, sỏi lòng sông gặp vướng mắc với yêu cầu lập trạm quan trắc sau khi đã trúng đấu giá quyền khai thác mỏ. Nhất là đối với trường hợp thăm dò cát ở khu vực trung du, vì sông, suối nhỏ, ngắn, dốc, mực nước, dòng chảy thay đổi nhanh, trong khi đó thời gian thi công thăm dò ngắn (khoảng một vài tháng), không có các trạm quan trắc của Nhà nước.

Thành phố đã gửi văn bản đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn tháo gỡ vướng mắc này và mong được tháo gỡ để sớm đưa 5 mỏ cát này vào khai thác vì nhu cầu sử dụng cát làm vật liệu xây dựng trên địa bàn thành phố đang rất lớn, các chủ công trình, dự án đang rất trông chờ 5 mỏ cát này đi vào hoạt động.

Tháo gỡ từ chính sách

Ông Phạm Việt Huy, đại diện Phòng Pháp chế và kiểm soát hoạt động địa chất, khoáng sản thuộc Cục Địa chất và khoáng sản (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhìn nhận, thời gian qua, không chỉ riêng Đà Nẵng mà nhiều địa phương khác cũng gặp vướng mắc tương tự trong việc lắp đặt trạm quan trắc phục vụ thăm dò cát, sỏi lòng sông.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 40/2025/TT-BNNMT ngày 2/7/2025, điều chỉnh một số nội dung của Thông tư số 02/2024/TT-BTNMT. Theo đó, việc thu thập dữ liệu thủy - thạch động lực, chế độ thủy văn đặc trưng theo mùa, hiện trạng lắng đọng trầm tích đáy có thể được thực hiện thông qua các nguồn dữ liệu hiện có và mô hình tính toán, thay vì bắt buộc phải lập trạm quan trắc trong mọi trường hợp.

Thực tế, tại một số địa phương, các đơn vị tư vấn đã xây dựng đề án thăm dò cát, sỏi lòng sông trên cơ sở thu thập số liệu từ các trạm khí tượng thủy văn hiện hữu, kết hợp mô hình hóa để đánh giá tác động. Việc lắp đặt trạm quan trắc chỉ áp dụng đối với những đoạn sông lớn, có độ dốc cao, tiềm ẩn nguy cơ bồi lắng, xói lở mạnh hoặc biến động hình thái phức tạp.

Trên tinh thần đó, Trưởng Chi cục Địa chất và Khoáng sản miền Trung Đặng Quốc Tiến cho biết, đơn vị sẽ tham mưu văn bản trình Cục Địa chất và Khoáng sản hướng dẫn TP Đà Nẵng triển khai theo hướng thu thập dữ liệu để thiết lập mô hình tính toán. Mô hình này cho phép mô phỏng các quá trình thủy động lực như mực nước, dòng chảy; vận chuyển bùn cát; biến động hình thái sông (xói lở, bồi tụ); cũng như sự lan truyền vật chất lơ lửng do hoạt động khai thác gây ra. Với phương án này, chỉ trong khoảng 1–2 tháng có thể hoàn thành mô hình mô phỏng, từ đó đủ cơ sở hoàn thiện đề án thăm dò cát, sỏi lòng sông.

Trong bối cảnh nhiều dự án hạ tầng trọng điểm đang được đẩy nhanh tiến độ, nguồn cung vật liệu xây dựng thiếu ổn định không chỉ đẩy chi phí lên cao mà còn kéo theo nguy cơ chậm tiến độ trên diện rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu giải ngân và hiệu quả đầu tư công. Việc sớm tháo gỡ vướng mắc trong thủ tục thăm dò, cấp phép khai thác cho các mỏ cát vì thế không chỉ là yêu cầu trước mắt của doanh nghiệp, mà còn là bài toán cấp thiết đối với quản lý nhà nước và phát triển kinh tế, xã hội của Đà Nẵng trong giai đoạn hiện nay.