Ở những vùng địa hình phức tạp, khí hậu cực đoan và chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu, dữ liệu địa chất trở thành công cụ giúp chính quyền và người dân chủ động hơn trong sử dụng đất, quản lý tài nguyên và phòng tránh rủi ro.
Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ thực hiện tổ hợp phương pháp thi công đo suất liều gamma kết hợp với đo khí phóng xạ môi trường. Ảnh: LĐĐCTTB.
Khoa học là nền tảng của thông tin tin cậy
Trong bối cảnh yêu cầu quản lý tài nguyên ngày càng cao, điều tra địa chất được triển khai với sự kết hợp của đo vẽ bản đồ, địa vật lý - địa hoá và phân tích mẫu tại phòng thí nghiệm. Những phương pháp này giúp xác định cấu trúc địa chất, đặc điểm đất - đá, khoáng vật, chất lượng nước và các yếu tố môi trường khác, tạo nguồn dữ liệu khoa học phục vụ quy hoạch.
Ông Dương Ngọc Tình - Liên đoàn trưởng Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ (Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam) cho biết: “Dữ liệu địa chất là nền tảng để hoạch định khai thác, đầu tư và sử dụng đất. Chỉ có phương pháp điều tra chuẩn xác mới giúp Nhà nước quản lý hiệu quả tài nguyên, đồng thời giúp địa phương tránh khai thác tràn lan, lãng phí”.
Tại khu vực Trung Trung Bộ, việc đo vẽ bản đồ địa chất và đánh giá khoáng sản đã chỉ ra sự phân bố của titan-zircon, thiếc - volfram, cát trắng công nghiệp và một số khoáng sản kim loại khác. Trong khi đó, các tuyến điều tra ở Quảng Ngãi, Kon Tum, Gia Lai hay Đắk Lắk giúp xác định các dị thường địa chất, từ đó cảnh báo nguy cơ tai biến như trượt lở, sụt lún hay ô nhiễm phóng xạ tự nhiên.
Liên đoàn tiến hành công tác khảo sát môi trường phóng xạ trong khu dân cư. Ảnh: LĐĐCTTB.
Ông Nguyễn Mạnh Hải - Quyền Trưởng phòng Kỹ thuật của Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ nhận định: “Vùng Trung Trung Bộ đang sở hữu trữ lượng titan-zircon lên tới hơn 600 triệu tấn khoáng vật nặng, trong đó riêng dải cát đỏ Ninh Thuận - Bình Thuận - Bà Rịa - Vũng Tàu có hơn 550 triệu tấn khoáng vật nặng, tỷ lệ zircon cao 15-20%. Bauxit cũng đạt 9,2 tỷ tấn quặng nguyên khai, còn mỏ liti La Vi (Quảng Ngãi trước đây) là mỏ liti đầu tiên được điều tra bài bản. Bên cạnh đó, vùng còn giàu cát trắng chất lượng cao với trữ lượng 8-10 tỷ tấn phục vụ công nghiệp vật liệu mới”.
Dữ liệu địa chất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội
Những dữ liệu về tiềm năng khoáng sản chỉ là một phần trong bức tranh lớn mà điều tra địa chất mang lại. Quan trọng hơn, toàn bộ hệ thống thông tin này đang từng bước được đưa vào phục vụ đời sống kinh tế – xã hội của các địa phương. Công tác điều tra địa chất khoáng sản, địa chất công trình, địa chất môi trường, địa chất đô thị cung cấp các dữ liệu địa chất tin cậy cho các dự án đầu tư quy mô lớn, từ xây dựng cơ sở hạ tầng (cảng biển, đường cao tốc) đến quy hoạch công nghiệp khai khoáng.
Đồng thời, giúp Chính phủ và các tỉnh/thành phố có cái nhìn tổng thể về tài nguyên khoáng sản, tiềm năng địa chất vị thế, cũng như các điều kiện địa chất khác làm cơ sở định hướng quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội vùng, địa phương một cách đồng bộ.
Lấy dẫn chứng ở Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ, ngoài khoáng sản, đơn vị đã và đang thực hiện các Dự án điều tra, nghiên cứu về địa chất môi trường, góp phần cảnh báo và giảm thiểu rủi ro cho cộng đồng.
“Trong các năm 2024 và 2025, Liên đoàn triển khai thi công các dự án điều tra, đánh giá hiện trạng môi trường phóng xạ trên các vùng có dị thường phóng xạ khu vực Tây Nguyên. Đây là cơ sở đề xuất giải pháp, biện pháp giảm thiểu ảnh hưởng ô nhiễm môi trường phóng xạ và bảo vệ môi trường trên các địa bàn điều tra, là cơ sở quan trọng bảo đảm phát triển bền vững”, ông Phan Quang Trung - Chủ nhiệm thành phần Dự án chia sẻ.
Hướng tới quản lý bền vững tài nguyên không tái tạo
Những kết quả điều tra về môi trường phóng xạ cho thấy yếu tố môi trường cần được xem xét song hành với đánh giá tài nguyên. Vì vậy, đối với các đơn vị chuyên môn, trong đó có Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ, việc lồng ghép các yếu tố môi trường trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ là hết sức quan trọng. Việc đánh giá trữ lượng khoáng sản luôn đi kèm với khuyến nghị về công nghệ khai thác thân thiện môi trường và phục hồi môi trường sau khai thác.
Hơn nữa, định hướng phát triển bền vững còn bao gồm: Tìm kiếm vật liệu mới, nghiên cứu và đánh giá tiềm năng các loại vật liệu có tính ứng dụng cao, giúp giảm áp lực khai thác lên các khoáng sản truyền thống.
Đồng thời, điều tra năng lượng tái tạo. Trong thời gian tới, Liên đoàn sẽ phát triển hướng điều tra cơ bản về tài nguyên điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới trên lãnh thổ Việt Nam, trong đó tập trung các vùng tiềm năng miền Trung và Tây nguyên.
Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ trao tiền ủng hộ đồng bào khắc phục hậu quả do mưa lũ qua Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Gia Lai ngày 24/11 vừa qua. Ảnh: Mai Đan.
Bên cạnh đó, điều tra địa chất - không gian ngầm là cơ sở dữ liệu phục vụ quy hoạch phát triển các đô thị lớn, giải quyết các vấn đề còn tồn tại về điều kiện đảm bảo an toàn cho các công trình xây dựng, bảo vệ môi trường, cung cấp nước, xử lý nước thải và phát triển không gian ngầm.
Những hướng tiếp cận này cho thấy điều tra địa chất không chỉ phục vụ ngành khai khoáng, mà còn đóng góp trực tiếp vào chiến lược phát triển bền vững của các địa phương.
Bên cạnh hoạt động chuyên môn, Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ còn thể hiện tinh thần gắn bó với địa phương nơi thực hiện nhiệm vụ. Trong đợt mưa lũ vừa qua, Liên đoàn đã trao số tiền 150 triệu đồng ủng hộ đồng bào khắc phục hậu quả do mưa lũ gây ra ở Gia Lai và chuyển 100 triệu đồng tới đồng bào bị ảnh hưởng bởi bão lụt tỉnh Đắk Lắk. Sự đóng góp này là tấm lòng của toàn thể cán bộ, viên chức và người lao động Liên đoàn, thể hiện tinh thần đoàn kết và chia sẻ với cộng đồng.
