Trận lũ quét lịch sử do ảnh hưởng của cơn bão số 10 năm 2025 không chỉ cuốn trôi nhà cửa, tài sản, hoa màu… của người dân xã Việt Hồng (tỉnh Lào Cai) mà còn tàn phá hệ thống thủy lợi làm hàng loạt công trình bị đứt gãy, bồi lấp. Giờ đây, khi vụ đông xuân đã cận kề, chính quyền, ngành chức năng và người dân nơi đây đang phải chạy đua với thời gian, nỗ lực vượt khó để khơi thông dòng nước, cứu vãn một vụ sản xuất thiếu nước nghiêm trọng.
Công trình thủy lợi Ngòi Vần, xã Việt Hồng bị hư hỏng nghiêm trọng do mưa lũ. Ảnh: Thanh Tiến.
Chúng tôi tìm đến thôn Gò Cấm, một trong những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề do thiên tai. Dẫn chúng tôi ra xem tuyến kênh mương Thác Quẽ thuộc công trình thủy lợi Ngòi Vần, anh Trần Đình Trung không giấu nổi vẻ lo lắng. Công trình thủy lợi vốn cung cấp nước tưới cho cả khu vực nay đã bị sạt lở, đứt gãy nghiêm trọng.
Anh Trung ngao ngán với nỗi lo vụ sản xuất tới nơi mà đồng ruộng khô khốc: “không có nước thì khó khăn lắm, trồng rau màu cũng không được. Mương máng sạt lở như thế, đến vụ tới mà không kịp sửa chữa thì không cày bừa, cấy hái được gì đâu, lại đói thôi".
Thiệt hại từ đợt lũ do hoàn lưu bão số 10 khiến gia đình anh Trung phải tạm bỏ không mấy ao nuôi cá, đến giờ vẫn chưa khắc phục được vì thiếu nước. Giờ đây, niềm hy vọng duy nhất của gia đình là gần 7 sào ruộng cấy lúa, trồng rau cũng chưa thể tái sản xuất ngay được.
Hàng chục ha đất nông nghiệp không thể gieo trồng cây màu vụ đông do kênh mương hư hỏng. Ảnh: Thanh Tiến.
Cùng chung nỗi trăn trở, ông Hoàng Ngọc Khoa, Bí thư Chi bộ thôn Gò Cấm, xã Việt Hồng cho biết, công trình thủy lợi Ngòi Vần dẫn nước từ đập Thác Quẽ là nguồn sống chính của cả thôn. Riêng trong thôn, công trình này phục vụ tưới tiêu cho 14ha đất 2 vụ lúa và gần 10ha nuôi trồng thủy sản. Nhưng cơn bão số 10 đã làm gãy sập, sạt lở mấy chục mét kênh mương ở đầu mối. Hiện không thể dẫn nước tưới về sản xuất cho bà con.
Theo ông Khoa, vụ đông này người dân dự định làm ngô, rau màu các loại, nhưng vì không có nước nên đa phần bỏ không đồng ruộng, chỉ lác đác một vài hộ trồng ngô đông. Nếu đất nông nghiệp mà không cấy được lúa, chúng tôi cũng phải đề nghị cấp trên xem xét chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Mong muốn lớn nhất bây giờ là Nhà nước tạo điều kiện sửa chữa nhanh để người dân kịp thời vụ gieo cấy lúa vụ đông xuân tới.
Các điểm thiệt hại nặng nằm ở vị trí hiểm trở, việc khắc phục rất khó khăn. Ảnh: Thanh Tiến.
Tình trạng thiếu nước sản xuất không chỉ diễn ra ở thôn Gò Cấm. Cơn lũ lịch sử đã khiến hệ thống thủy lợi của xã Việt Hồng bị tổn hại nghiêm trọng. Theo thống kê, có tới 15/25 công trình thủy lợi trên địa bàn xã bị hư hỏng ở nhiều mức độ khác nhau.
Trao đổi với chúng tôi, bà Bùi Thị Thanh Hà, Cụm trưởng phụ trách xã Việt Hồng (Công ty TNHH Tân Phú) cho biết, lượng mưa xối xả do hoàn lưu bão đã gây lũ quét, ngập úng, làm hư hỏng nhiều công trình. Điển hình là công trình thủy lợi Ngòi Vần, vốn cung cấp nước tưới cho hơn 110ha đất sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi thủy sản. Công trình nay đã bị sạt taluy dương, vỡ và bồi lấp kênh chính, sập gãy kênh cấp 1. Ngoài ra, một số công trình thủy lợi khác như Khe Thao, Đát Lỏng, Nhiêu Năm 1, Nhiêu Năm 2, Khe Rin, Ngòi Ác... cũng bị đất đá bồi lấp đầu mối, gãy hỏng kênh dẫn.
"Hiện trạng hư hỏng chủ yếu là do đất đá từ lòng suối, trên khe đồi chảy xuống làm bồi lấp công trình đầu mối, sạt taluy vùi lấp, gãy hỏng kênh. Hiện tại, các công trình này không thể dẫn được nước phục vụ sản xuất vụ đông", bà Hà cho biết.
Ngay sau lũ, Công ty TNHH Tân Phú đã huy động nhân lực thực hiện các giải pháp khắc phục tạm thời. Đơn vị đã tổ chức nạo vét công trình đầu mối, kênh dẫn bằng thủ công, lắp đặt các đường ống (ống thép, ống HDPE D200) thay thế các tuyến kênh bị vùi lấp, gãy hỏng để cố gắng cấp nước sớm nhất cho bà con.
Tuy nhiên, việc khắc phục gặp rất nhiều khó khăn do địa hình hiểm trở, khối lượng thiệt hại quá lớn. Về lâu dài, các đoạn kênh bê tông bị gãy hỏng, các điểm sạt lở lớn cần nhà nước đầu tư kinh phí để gia cố, xây dựng lại mới có thể đảm bảo an toàn.
Người dân mong mỏi hệ thống thủy lợi sớm được sửa chữa để gieo cấy lúa vụ đông xuân và khôi phục nuôi thủy sản. Ảnh: Thanh Tiến.
Ông Nguyễn Tiến Chiển, Chủ tịch UBND xã Việt Hồng cho biết thêm, giải pháp trước mắt đối với những đoạn mương bị đứt gãy thì sẽ tạm thời lắp hệ thống ống nhựa tạm thời để đảm bảo dẫn nước. Đây là giải pháp tình thế nhưng vô cùng quan trọng để cứu vụ đông xuân.
Về lâu dài, UBND xã Việt Hồng và Công ty TNHH Tân Phú tổng hợp toàn bộ thiệt hại, báo cáo tỉnh Lào Cai xem xét cấp kinh phí để xây dựng, nâng cấp, sửa chữa lại, đảm bảo phục vụ lâu dài cho bà con.
Nước chưa thể về ngay với những cánh đồng ở Việt Hồng, nhưng những nỗ lực vá mương, lắp ống tạm thời trong điều kiện địa hình hiểm trở, nguồn lực hạn chế đang thể hiện tinh thần vượt khó của địa phương và đơn vị quản lý. Để đảm bảo cấp nước sản xuất hiệu quả lâu bền, người dân đang mong mỏi được đầu tư kinh phí nối lại những huyết mạch thủy lợi nhanh nhất, không chỉ để cứu một vụ mùa, mà còn để ổn định sinh kế sau cơn lũ dữ.
