Nửa thế kỷ quản lý, bảo vệ, phát triển bền vững nguồn nước
Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung, tiền thân là Liên đoàn Địa chất Thủy văn miền Nam được thành lập ngày 22/11/1975, trong bối cảnh đất nước vừa thống nhất, nhu cầu tìm kiếm, đánh giá và khai thác nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trở nên cấp thiết.
Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung, tiền thân là Liên đoàn Địa chất Thủy văn miền Nam được thành lập ngày 22/11/1975. Ảnh: Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung.
Từ những ngày đầu với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn về phương tiện và nhân lực, các thế hệ cán bộ, kỹ sư của Liên đoàn đã kiên cường bám địa bàn, băng rừng, vượt suối, bám từng điểm đo, từng mạch nước ngầm, để “đi tìm nguồn sống” cho người dân miền Trung - Tây Nguyên. Từng dòng số liệu, từng bản đồ địa chất thủy văn được hình thành trong gian khó ấy đã đặt nền móng cho sự phát triển của ngành tài nguyên nước khu vực.
Trải qua 50 năm xây dựng và trưởng thành, Liên đoàn đã không ngừng lớn mạnh, trở thành đơn vị khoa học - kỹ thuật chủ lực của Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đảm nhiệm trọng trách điều tra cơ bản, quan trắc và quy hoạch tài nguyên nước cho toàn khu vực miền Trung - Tây Nguyên.
Mỗi công trình nghiên cứu, mỗi dự án điều tra đều là kết tinh của trí tuệ và tâm huyết, gắn với một dấu ấn khoa học và một câu chuyện của sự cống hiến. Từ đồng bằng ven biển đến những cao nguyên rộng lớn, hàng trăm đề án điều tra, đánh giá và quy hoạch tài nguyên nước đã được Liên đoàn triển khai, góp phần quan trọng vào việc bảo đảm an ninh nguồn nước, phục vụ phát triển bền vững cho các địa phương và cả khu vực.
Thực hiện Dự án điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất để cung cấp nước sinh hoạt ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước, Liên đoàn đã triển khai xây dựng Trạm cung cấp nước sạch cho nhân dân vùng khan hiếm nước. Ảnh: Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung.
Những bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1/200.000, 1/100.000 cùng các quy hoạch lưu vực sông như Sêrêpốk, Ba, Vu Gia - Thu Bồn, Côn - Hà Thanh không chỉ là thành quả khoa học mà còn là “tấm bản đồ chiến lược” giúp các địa phương khai thác, phân bổ và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia.
Cùng với đó, Liên đoàn đã tiên phong trong xây dựng và vận hành hệ thống quan trắc, giám sát tài nguyên nước khu vực, từng bước hình thành mạng lưới quan trắc tự động, truyền dữ liệu thời gian thực, phục vụ công tác dự báo, cảnh báo hạn hán, xâm nhập mặn và suy thoái nguồn nước.
Xây dựng nền tảng khoa học công nghệ vững chắc
Đáng chú ý, từ những năm 2000, khi khái niệm chuyển đổi số còn xa lạ, Liên đoàn đã bắt đầu ứng dụng GIS, mô hình thủy văn - thủy lực, ảnh viễn thám và UAV trong công tác điều tra, quy hoạch. Cùng với tiến trình phát triển của công nghệ toàn cầu, đơn vị tiếp tục mạnh dạn ứng dụng IoT, Big Data và trí tuệ nhân tạo (AI) để mô hình hóa, phân tích và dự báo biến động nguồn nước. Các dữ liệu thu thập được đã được số hóa, tích hợp vào Cơ sở dữ liệu tài nguyên nước quốc gia, tạo nên nền tảng quan trọng cho quản lý và ra quyết định dựa trên dữ liệu - một trong những bước đi cụ thể hóa định hướng chuyển đổi số ngành tài nguyên nước Việt Nam.
Từ đồng bằng ven biển đến cao nguyên, Liên đoàn đã triển khai hàng trăm đề án điều tra, đánh giá và quy hoạch nước, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững cho khu vực. Ảnh: Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung.
Nếu công nghệ là công cụ, thì con người chính là linh hồn của hành trình phát triển. Liên đoàn hiện có hơn 150 cán bộ, viên chức và người lao động, trong đó nhiều người đã trở thành chuyên gia đầu ngành, trưởng thành từ thực tiễn, am hiểu sâu sắc địa hình - địa chất và quy luật vận động của nước dưới đất.
Qua thời gian, Liên đoàn đã hình thành đội ngũ có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, tâm huyết và gắn bó với nghề. Tinh thần đoàn kết, trách nhiệm và sáng tạo của họ chính là “nguồn năng lượng nội sinh” giúp Liên đoàn vượt qua nhiều giai đoạn khó khăn, khẳng định vị thế và uy tín của mình trong hệ thống ngành tài nguyên nước cả nước.
Làm chủ tri thức - Dẫn dắt công nghệ - Kiến tạo tương lai nguồn nước
Liên đoàn bước vào giai đoạn mới với nhiều thách thức lớn: biến đổi khí hậu khốc liệt, suy giảm nước ngầm, cạnh tranh sử dụng nước gay gắt và yêu cầu quản trị tài nguyên theo cách tiếp cận tổng hợp, bền vững. Trong bối cảnh nhân lực chất lượng cao còn thiếu và yêu cầu tự chủ ngày càng lớn, Liên đoàn xác định phải đổi mới tư duy, mô hình tổ chức và công nghệ, với tầm nhìn “Làm chủ tri thức - Dẫn dắt công nghệ - Kiến tạo tương lai nguồn nước Việt Nam”.
Hướng đến năm 2035, Liên đoàn phấn đấu trở thành đơn vị khoa học - kỹ thuật hàng đầu khu vực miền Trung - Tây Nguyên, có năng lực toàn diện về điều tra, quy hoạch, giám sát, cảnh báo và quản lý tổng hợp tài nguyên nước; đồng thời là trung tâm đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của ngành tài nguyên nước Việt Nam.
Hướng đến 2035, Liên đoàn phấn đấu trở thành đơn vị khoa học - kỹ thuật hàng đầu miền Trung - Tây Nguyên, toàn diện về điều tra, quy hoạch, giám sát, cảnh báo tài nguyên nước và trung tâm đổi mới, chuyển đổi số của ngành. Ảnh: Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Trung.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó, Liên đoàn triển khai 4 nhóm định hướng chiến lược trọng tâm:
Thứ nhất, trong điều tra và quy hoạch tài nguyên nước, Liên đoàn mở rộng phạm vi khảo sát, đánh giá tiềm năng nước mặt, nước dưới đất và nước mưa; chuẩn hóa sản phẩm theo quy định của Luật Tài nguyên nước 2023, đảm bảo dữ liệu thống nhất, phục vụ đa mục tiêu. Việc quy hoạch tài nguyên nước theo lưu vực sông được triển khai gắn với quy hoạch đất đai, nông nghiệp, đô thị và phát triển vùng, hướng tới quản lý theo hệ sinh thái và khai thác tiết kiệm, công bằng.
Thứ hai, Liên đoàn đẩy mạnh hiện đại hóa hệ thống quan trắc, giám sát và cảnh báo. Ứng dụng AI, IoT, ảnh viễn thám và mô hình Digital Twin sẽ giúp dự báo mực nước ngầm, chất lượng nước, nguy cơ xâm nhập mặn và sụt lún đất chính xác hơn. Giai đoạn 2025-2035, Liên đoàn sẽ xây dựng “Bản đồ động tài nguyên nước miền Trung - Tây Nguyên”, nền tảng trực quan thông minh phục vụ ra quyết định nhanh và minh bạch.
Thứ ba, Liên đoàn coi chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là hai động lực song hành. Chuyển đổi số nhằm số hóa toàn bộ hoạt động chuyên môn, xây dựng cơ sở dữ liệu mở, cổng thông tin kết nối quốc gia; còn chuyển đổi xanh hướng đến phục hồi hệ sinh thái, giảm phát thải, tái sử dụng nước và phát triển bền vững. Đây là hai trụ cột đưa Liên đoàn tiến tới hình mẫu “xanh - thông minh - bền vững”.
Thứ tư, hợp tác quốc tế và phát triển nhân lực được xác định là nền tảng lâu dài. Liên đoàn tăng cường hợp tác với WB, ADB, GIZ, JICA, KOICA, UNESCO, IAEA… để tiếp nhận công nghệ tiên tiến, đào tạo nhân lực, triển khai các dự án nghiên cứu và tư vấn kỹ thuật. Đồng thời mở rộng dịch vụ khoa học – kỹ thuật cho các địa phương, khu công nghiệp, khu kinh tế nhằm tăng nguồn thu và nâng cao tính tự chủ. Trọng tâm xuyên suốt là xây dựng “nhân lực số - nhân lực xanh”: tinh thông công nghệ, am hiểu chuyên môn và có tư duy quản lý hiện đại.
Song song đó, Liên đoàn đang tái cấu trúc bộ máy theo hướng tinh gọn và hiệu quả, hình thành các khối chức năng chuyên sâu, cùng hệ thống quản trị số nội bộ gồm eOffice, eProject và ERP, tạo môi trường làm việc minh bạch, khoa học.
Với tầm nhìn dài hạn, đến năm 2035, Liên đoàn hướng tới một tổ chức hiện đại, tinh gọn, hiệu lực; sở hữu hệ thống dữ liệu số, quan trắc thông minh và năng lực dự báo hiện đại; trở thành trung tâm khoa học - công nghệ tài nguyên nước hàng đầu khu vực, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển xanh bền vững cho Việt Nam.
