Khó xử phạt các tàu cá tự ý tháo lắp thiết bị VMS

Vừa qua, UBND tỉnh Quảng Ninh tổ chức họp kiểm điểm tiến độ thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU) và đợt cao điểm giải quyết các khuyến nghị cảnh báo "thẻ vàng" của EC trên địa bàn.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ninh, tính đến ngày 3/6/2025, toàn tỉnh có 6.187 tàu cá. Trong đó, từ đầu năm 2025 đến nay, không có tàu cá của tỉnh vượt ranh giới trên biển bị nước ngoài bắt giữ. Số tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 6m trở lên đã thực hiện cập nhật căn cước công dân chủ tàu là 4.138/4.289 tàu, đạt 96,5%. Đã thực hiện khai báo điện tử cho 753 lượt tàu, gồm 233 tàu tham gia khai báo eCDT. Sản lượng thủy sản khai thác khai báo điện tử đạt 1.267 tấn.

Ông Phan Thanh Nghị - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh - cho biết, trong quá trình thực hiện khắc phục các lỗi về IUU, đến nay, toàn tỉnh vẫn còn 357 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Trong tổng số 3.539 tàu có chiều dài từ 6m đến dưới 12m hiện còn 151 tàu chưa có thông tin căn cước công dân để cập nhật lên Hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia Việt Nam (VnFishbase).

"Tỷ lệ tàu cá mất kết nối giám sát hành trình (VMS), tàu cá có dấu hiệu hoạt động sai vùng còn cao do chưa có hướng dẫn cụ thể về xử phạt các tàu hoạt động sai vùng thông qua hệ thống giám sát tàu cá...", ông Phan Thanh Nghị nói.

Để ngăn ngừa tình trạng tàu cá mất kết nối VMS khi đang hoạt động trên biển, thời gian qua, Chi cục Biển, Hải đảo và Thủy sản, Kiểm ngư tỉnh Quảng Ninh cùng đơn vị chức năng tổ chức trực ban 24/24 giờ để theo dõi, giám sát hoạt động tàu cá trên biển qua hệ thống giám sát tàu cá. Qua đó, thường xuyên cập nhật thông tin danh sách tàu cá mất kết nối trên biển, danh sách tàu cá có nguy cơ cao vi phạm IUU, tàu vượt ranh giới trên biển để gửi tới các địa phương, lực lượng chấp pháp trên biển phối hợp kiểm tra, xử lý kịp thời theo quy định.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ninh, việc xác minh, xử lý trường hợp tàu cá mất kết nối VMS gặp nhiều khó khăn với nhiều lý do như: Lỗi mạng vệ tinh; Lỗi do nhà cung cấp thiết bị không cập nhật chính xác; Mất nguồn do bình ắc quy hết điện; Thiết bị giám sát chất lượng kém hay hỏng, hoạt động không ổn định; máy tàu bị sự cố... Công tác xác minh, xử lý tốn nhiều thời gian do tàu cá thường xuyên hoạt động trên biển và neo đậu tại các tỉnh, thành phố khác nên chủ tàu, thuyền trưởng ít khi có mặt tại địa phương.

Ngoài ra, việc sử dụng phần mềm GSTC, thiết bị VMS để làm căn cứ lập biên bản vi phạm hành chính và ra quyết định xử phạt tàu cá mất kết nối VMS, tàu vượt ranh giới chưa được hướng dẫn cụ thể về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, hồ sơ xử phạt nên các cơ quan chức năng còn lúng túng chưa dám triển khai thực hiện quyết liệt.

Ông Đỗ Đình Minh - Chi cục trưởng Chi cục Biển, Hải đảo và Thủy sản, Kiểm ngư tỉnh Quảng Ninh - băn khoăn: Trước đây, chưa có Nghị định 38, các địa phương có thể xử lý những tàu mất kết nối VMS thông qua các thiết bị kỹ thuật. Tuy nhiên, đến nay Bộ Nông nghiệp và Môi trường chưa có hướng dẫn chi tiết, cụ thể hóa nghị định này, do đó các địa phương lúng túng, e ngại khi xử lý vì chưa có cơ sở để "phạt nguội" và theo quy định phải lập biên bản trong 3 ngày, rất khó vì tàu cá đang hoạt động trên biển.

"Việc mất kết nối VMS do chất lượng thiết bị và đường truyền vệ tinh không ổn định chiếm đến 50%. Vì thế, yêu cầu chủ tàu báo cáo về trung tâm giám sát 4 lần/ngày là không khả thi, do phần lớn tàu cá hoạt động ở vùng khơi không có mạng, vì thế rất khó khăn trong việc thông tin cho chủ tàu/thuyền trưởng khi tàu mất kết nối, cũng như việc thuyền trưởng gửi vị trí khi xảy ra trường hợp mất kết nối.

Khó khăn nữa là số lượng tàu cá mất kết nối hàng ngày đa phần lỗi không phải do chủ tàu, thuyền trưởng mà do thiết bị (tuy nhiên các đơn vị cung cấp dịch vụ VMS chưa quan tâm thông tin, cảnh báo cho các chủ tàu có nguy cơ mất kết nối hoặc chuẩn bị mất kết nối), vì vậy hầu hết các trường hợp mất kết nối chủ tàu không biết, cho đến khi được cán bộ Chi cục Biển, Hải đảo và Thủy sản, Kiểm ngư thông tin nên mới biết, chính vì vậy việc xử phạt rất khó khăn", ông Minh thẳng thắn chỉ rõ.

Kết luận cuộc họp, ông Nghiêm Xuân Cường - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh - nêu rõ, việc chậm khắc phục xử lý những hạn chế, trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ của một số địa phương và ngành, đơn vị liên quan dẫn đến kết quả thực hiện chưa đạt yêu cầu, còn lúng túng trước một số tình huống thực tiễn.

Ông Nghiêm Xuân Cường giao Sở Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương liên quan phải đánh giá, cập nhật số liệu chuẩn và xác định lại đối với 266 tàu cá chưa được cấp phép khai thác thủy sản; 132 tàu cá chưa đăng kiểm; 7 tàu cá chưa đăng ký để làm sạch danh sách. Đồng thời, lấy ý kiến các ngành để thành lập tổ xác minh từ nay đến ngày 30/6; tăng cường khâu kiểm tra, phát hiện, xử phạt nghiêm những tàu cá vi phạm; nắm chắc 3 tàu mất kết nối dài ngày để làm rõ, báo cáo giải trình.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh yêu cầu Ban quản lý Dự án các công trình giao thông nông nghiệp tỉnh khẩn trương hoàn tất thủ tục bàn giao tài sản tại Cảng cá Cái Rồng. Đối với khó khăn về thủ tục đăng kiểm hiện nay, tiếp tục báo cáo cấp có thẩm quyền tháo gỡ.

"UBND tỉnh sẽ giám sát chặt chẽ đối với các đầu mối trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU, nếu có dấu hiệu vi phạm sẽ xem xét, xử lý", ông Cường nhấn mạnh.