Huế hướng đến Net Zero: [Bài 5] Xây dựng, phát triển thành phố xanh, bền vững

Xoay quanh nội dung trên, phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường có cuộc trao đổi với ông Hoàng Hải Minh - Phó Chủ tịch UBND TP Huế:

Thưa ông, TP Huế đã và đang hướng tới mục tiêu Net Zero, cùng Chính phủ giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 qua những hành động, cách làm cụ thể nào?

Thế giới đang phải đối mặt với biến đổi khí hậu phức tạp, khó lường, đe dọa cuộc sống của hàng triệu người. Trước tình hình đó, Net Zero - phát thải ròng bằng 0 trở thành một ưu tiên hàng đầu trên toàn cầu. Việt Nam đã khẳng định tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26) mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để hiện thực hóa cam kết này, mỗi địa phương phải có chiến lược cụ thể và hành động quyết liệt. Huế - một đô thị di sản, trung tâm văn hóa và du lịch của cả nước càng phải tiên phong trong chuyển đổi xanh, ứng phó biến đổi khí hậu (BĐKH), giảm phát thải khí nhà kính để vừa bảo tồn giá trị lịch sử vừa phát triển kinh tế bền vững. 

TP Huế đang đồng thời thúc đẩy giảm phát thải qua nhiều lĩnh vực, trong đó chú trọng 5 trụ cột là giao thông xanh, năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng, quản lý rác và kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp phát thải thấp và lâm nghiệp/bảo vệ rừng.

Cụ thể, thành phố đã ban hành Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, triển khai thực hiện Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050 phù hợp trên địa bàn thành phố, triển khai thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) cập nhật năm 2022… Đặc biệt, thành phố chú trọng triển khai các quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và thực hiện kiểm kê khí nhà kính trên các lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, xây dựng, chất thải… nhằm thực hiện Thỏa thuận Paris hướng tới mục tiêu Net Zero.

Huế hiện đã đưa vào vận hành 16 nhà máy điện (trong đó có điện mặt trời, điện rác) và hơn 500 hệ thống điện mặt trời mái nhà, với tổng công suất 601MW, sản lượng điện phát ra của các nhà máy thủy điện, điện mặt trời, điện rác trung bình năm khoảng 1.800 - 2.000 triệu kWh. Đặc biệt, nhà máy điện rác Phú Sơn khánh thành tháng 4/2024 có thể xử lý tới 600 tấn rác/ngày, công suất 12MW, tạo ra khoảng 93 triệu kWh mỗi năm, đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi năng lượng sạch.

Trong thời gian qua, ngành nông nghiệp và môi trường đã và đang thực hiện tái cơ cấu theo hướng nâng cao giá trị gia tăng phát triển xanh và bền vững, khắc phục dần tình trạng sản xuất gây ảnh hưởng ô nhiễm môi trường và phòng chống dịch bệnh, triển khai nhiều chương trình, kế hoạch như Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch triển khai Chiến lược phát triển trồng trọt đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ và kinh tế tuần hoàn theo chuỗi giá trị giai đoạn 2024 - 2030…

Đồng thời chú trọng đẩy mạnh áp dụng cơ giới hóa trong thu gom và vận chuyển rơm rạ để làm thức ăn chăn nuôi, nguyên liệu trồng nấm, ủ phân hữu cơ. Việc cơ giới hóa đã giúp hạn chế tình trạng đốt rơm rạ trên đồng ruộng, góp phần giảm phát thải khí CO2 và khí độc hại, đồng thời cải thiện độ phì nhiêu của đất và ổn định môi trường sinh thái nông nghiệp. Triển khai nhiều mô hình khuyến nông phù hợp với điều kiện sản xuất, nguyện vọng của các địa phương như lúa 3 giảm 3 tăng, nuôi xen sinh thái trong rừng ngập mặn, chăn nuôi sử dụng các phụ phẩm nông nghiệp…

Lâm nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược Net Zero. Thành phố duy trì tỷ lệ che phủ rừng trên 57%, phục hồi rừng đầu nguồn và ven biển, đồng thời thí điểm cơ chế tín chỉ các-bon rừng trong giai đoạn 2027 - 2030, gắn với quản lý rừng bền vững và sinh kế cộng đồng… Đặc biệt, việc Huế là một trong các tỉnh/thành vùng Bắc Trung Bộ tham gia thí điểm Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính (ERPA) đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thí điểm cơ chế tài chính chuyển nhượng kết quả giảm phát thải CO2, góp phần huy động nguồn lực quốc tế để bảo vệ rừng.

Đối với giao thông xanh, ngoài những kết quả quan trọng ban đầu, Huế đang xem xét thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) tại vùng lõi di sản (Đại Nội - Lê Lợi -  cầu Trường Tiền - phố đi bộ), hay điện hóa logistics đô thị.

Thành phố đã và đang hướng tới 100% chất thải rắn sinh hoạt được thu gom và xử lý, tỷ lệ xử lý nước thải đô thị đạt trên 60%, triển khai phân loại rác tại nguồn, phát triển logistics rác xanh bằng xe điện, tăng công suất tái chế và thúc đẩy mô hình tuần hoàn trong du lịch và dịch vụ. Ngoài ra, phong trào “Ngày Chủ nhật xanh” đang diễn ra hiệu quả, thu với sự vào cuôc của cả hệ thống chính trị cùng mọi tầng lớp nhân dân, từ đó góp phần bảo vệ môi trường, phát triển bền vững.

Với một đô thị di sản như Huế, theo ông, đâu là những vấn đề cơ bản để đạt được mục tiêu NetZero?

Theo tôi, để đạt được mục tiêu Net Zero, thành phố cần thực hiện rất nhiều chương trình hành động trong thời gian đến.

Chúng ta cần trả lời những vấn đề, câu hỏi lớn như: Làm thế nào để triển khai khu vực phát thải thấp hiệu quả và phù hợp với đặc thù đô thị di sản? Cơ chế nào để huy động nguồn lực xã hội và quốc tế cho năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh? Giải pháp nào để kinh tế tuần hoàn trở thành thực tiễn trong quản lý rác và sản xuất - tiêu dùng? Làm sao để nông nghiệp và lâm nghiệp vừa giảm phát thải, vừa nâng cao giá trị sinh kế? Vai trò của hợp tác quốc tế, doanh nghiệp và cộng đồng trong tiến trình này sẽ được phát huy ra sao? Và khung pháp lý cho những vấn đề trên để đảm bảo triển khai theo chiến lược?…

Vậy, những định hướng thời gian tới của TP Huế là gì trong việc giảm phát thải khí nhà kính, phát triển bền vững vì mục tiêu NetZero, thưa ông?

Để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Huế sẽ cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Thành phố cam kết kiên trì xây dựng Huế trở thành đô thị di sản xanh - thông minh - bền vững, góp phần vào mục tiêu chung của quốc gia.

Thành phố sẽ hoàn thiện quy hoạch và khung chính sách gắn với mục tiêu Net Zero. Nghiên cứu ban hành Đề án vùng phát thải thấp thí điểm trong năm 2026, trong đó áp dụng hạn chế giờ cao điểm cho xe máy cũ/xe diesel, ưu tiên xe điện/xe buýt sạch, cơ chế phí phát thải, hỗ trợ xã hội (vay ưu đãi, thuế/phí), đầu tư hạ tầng (trạm sạc, làn xe đạp, bãi đỗ xe xanh).

Thành phố cũng thúc đẩy mô hình “du lịch xanh - du lịch tuần hoàn” trong các khu du lịch, khách sạn, di tích. Triển khai phân loại rác tại nguồn bắt buộc từ năm 2026, tăng năng lực tái chế và điện rác, mua sắm xanh cho khối công. Phổ cập điện mặt trời mái nhà, lưu trữ năng lượng. Xây dựng dự án tín chỉ các-bon rừng bao gồm cả rừng ngập mặn ở đầm phá và thiết lập hệ thống MRV phát thải cấp thành phố.

Thúc đẩy giảm phát thải trong giao thông và giảm nhẹ phát thải khí nhà kính lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng, phát triển đô thị và công trình xây dựng xanh. Bảo vệ, phục hồi và phát triển các nguồn tài nguyên thiên nhiên, các hệ sinh thái tự nhiên, hệ sinh thái biển, bảo vệ và phát triển bền vững nguồn sinh thủy, hệ sinh thái ngập nước quan trọng.

Thành phố sẽ huy động nguồn lực tổ chức triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thích ứng với BĐKH, giảm phát thải khí kính và tham gia các chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon dựa trên tiềm năng, lợi thế của lĩnh vực, địa bàn quản lý. Cộng đồng dân cư, đặc biệt là người trẻ sẽ được khuyến khích tham gia vào các sáng kiến khí hậu và các mô hình kinh tế xanh.

Mặt khác, tăng cường thể chế hoá, phân cấp nhiệm vụ ứng phó BĐKH tới tận phường, xã. Đồng thời, huy động nguồn lực quốc tế thông qua các quỹ khí hậu, tập trung vào hợp tác công -  tư (PPP) cho trạm sạc, bãi đỗ xanh, nhà máy tái chế và sự đồng hành của các tổ chức như FES, GIZ, UNDP, thiết kế cơ chế đầu tư xanh trong khu công nghiệp.

Có thể nói, mục tiêu Net Zero không chỉ là một cam kết mà còn là động lực để TP Huế nâng cao chất lượng sống cho người dân và bảo tồn giá trị đô thị di sản theo hướng hiện đại, bền vững. Đây là con đường đòi hỏi nỗ lực lâu dài, tin rằng Huế sẽ trở thành một trong những đô thị đi đầu trong chuyển đổi xanh, bền vững của cả nước.

Xin cảm ơn ông !