Trong bối cảnh nền kinh tế đang bước vào giai đoạn phát triển mới, nhu cầu về nguồn lực đất đai ngày càng gia tăng trong khi quỹ đất có hạn. Điều đó đòi hỏi việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai không chỉ là nhiệm vụ thường xuyên mà còn là động lực trực tiếp để nâng cao hiệu quả quản lý, phục vụ người dân, doanh nghiệp và thúc đẩy phát triển bền vững.
Công tác quản lý đất đai là lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược, trực tiếp liên quan tới mọi hoạt động kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và đời sống nhân dân. Ảnh: Thành Chung.
Chuyển biến căn bản trong thể chế hóa chủ trương của Đảng
Ông Nguyễn Xuân Trọng, Phó phụ trách Phòng Chính sách - Pháp chế (Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, công tác quản lý đất đai là lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược, trực tiếp liên quan tới mọi hoạt động kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và đời sống nhân dân.
Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, giai đoạn 2020 – 2025, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương lớn nhằm đổi mới tư duy và hoàn thiện thể chế quản lý theo hướng hiện đại, minh bạch. Triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (trước đây là Bộ Tài nguyên và Môi trường), trực tiếp là Cục Quản lý đất đai (trước đây là Tổng cục Quản lý đất đai và các đơn vị đất đai của Bộ Tài nguyên và Môi trường giai đoạn không còn Tổng cục Quản lý đất đai), đã chủ trì tham mưu xây dựng Luật Đất đai năm 2024, đạo luật có tính chất nền tảng, mở đường cho việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai phục vụ phát triển đất nước nhanh và bền vững.
Luật Đất đai 2024 và hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành đã được ban hành đồng bộ, kịp thời có hiệu lực kể từ ngày 01/8/2024 (gồm 9 Nghị định của Chính phủ, 1 Quyết định của Thủ tướng, 4 Thông tư của Bộ và hàng loạt văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của chính quyền địa phương).
Lần đầu tiên, tình trạng “Luật chờ hướng dẫn” cơ bản được khắc phục khi hệ thống văn bản đồng bộ, kịp thời có hiệu lực cùng với Luật. Việc rà soát, sửa đổi hơn 120 luật có liên quan, đồng thời bãi bỏ các quy định chồng chéo đã giúp hệ thống pháp luật ngày càng thống nhất, minh bạch, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước và tháo gỡ những “điểm nghẽn” pháp lý.
Việc đồng bộ hóa hệ thống pháp luật đã góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy cải cách hành chính, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong sử dụng đất đai. Nội dung Luật và các văn bản liên quan không chỉ thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng mà còn xử lý hiệu quả những điểm nghẽn pháp lý, tháo gỡ khó khăn vướng mắc, khơi thông dòng chảy của nguồn lực đất đai.
Chủ động, linh hoạt trong thực thi đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn
Theo ông Trọng, ngay từ thời điểm Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, Cục Quản lý đất đai đã tích cực triển khai các nhiệm vụ cấp bách, trong đó nổi bật là công tác tháo gỡ vướng mắc pháp lý cho các dự án sử dụng đất. Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều văn bản đặc thù, thí điểm đã được ban hành như Nghị quyết số 170/2024/QH15, Nghị quyết số 171/2024/QH15, Nghị định số 76/2025/NĐ-CP hay Nghị định số 75/2025/NĐ-CP, mở đường cho giải phóng hàng loạt nguồn lực đất đai đang bị “đóng băng” vì vướng trong thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án của Tòa án.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị tập huấn toàn quốc về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai vào 1/8. Ảnh: Trường Giang.
Một nhiệm vụ trọng yếu khác đang được triển khai quyết liệt là rà soát, tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật đất đai gắn với việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025.
Trong chưa đầy hai tháng, Cục đã hoàn thành khối lượng lớn công việc: từ đề xuất đáp ứng yêu cầu khi sửa đổi Hiến pháp, soạn thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), đến xây dựng các Nghị định, Thông tư đáp ứng yêu cầu vận hành cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền mới. Việc ban hành Nghị định số 151/2025/NĐ-CP để quy định cụ thể về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực đất đai đã kịp thời tạo hành lang pháp lý thống nhất, rõ ràng trong tổ chức thi hành, không để phát sinh khoảng trống pháp luật trong bối cảnh bộ máy mới.
Đặc biệt, Cục đang tích cực tham mưu thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, với những kiến nghị quan trọng: kiện toàn tổ chức thực hiện nhiệm vụ pháp chế, bố trí ngạch pháp chế viên, áp dụng cơ chế khoán sản phẩm trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Đây là những bước đi cần thiết nhằm nâng cao chất lượng lập pháp và hiệu quả tổ chức thực thi pháp luật đất đai trong giai đoạn tới.
Bên cạnh đó, Cục đang tiếp tục thực hiện nhiệm vụ Bộ giao là vừa đánh giá tình hình 3 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW để đề xuất một số nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục thực hiện Nghị quyết trong tình hình mới, vừa đánh giá 1 năm thực hiện Luật Đất đai năm 2024 để đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2024 nhằm đáp ứng thực tiễn đất nước trong tình hình mới.
Trong điều kiện nền kinh tế đang bước vào giai đoạn phát triển mới, yêu cầu về nguồn lực đất đai ngày càng lớn, trong khi quỹ đất có hạn, việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai không chỉ là nhiệm vụ thường xuyên mà còn là động lực trực tiếp để nâng cao hiệu quả quản lý, phục vụ người dân, doanh nghiệp và thúc đẩy phát triển bền vững.
Thực tiễn cho thấy, khi hệ thống pháp luật rõ ràng, đồng bộ và minh bạch, sẽ tạo niềm tin cho xã hội, thúc đẩy các nguồn lực được khai thông. Ngược lại, nếu pháp luật chậm cập nhật hoặc thiếu đồng bộ, sẽ cản trở cả hoạt động đầu tư, sản xuất và niềm tin của nhân dân.
Vì vậy, từ bài học rút ra trong nhiệm kỳ 2020-2025 cho giai đoạn hiện nay cho thấy rất cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ từ Trung ương tới địa phương; sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Bộ và sự chủ động, sáng tạo của toàn ngành để tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về đất đai.
