Sau một năm triển khai Luật Đất đai 2024 và các nghị định hướng dẫn thi hành, trong đó có Nghị định số 103/2024/NĐ-CP về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và Nghị định số 104/2024/NĐ-CP về quỹ phát triển đất, công tác quản lý đất đai tại tỉnh Điện Biên đã có những chuyển biến tích cực.
Khơi thông những vướng mắc trong quản lý
Ông Lê Xuân Cảnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Điện Biên cho biết, các quy định mới đã tạo điều kiện minh bạch hóa thông tin, đẩy mạnh phân cấp quản lý, rút ngắn thời gian giải quyết nhiều thủ tục liên quan đến đất đai, đặc biệt ở cấp xã, phường.
Ông Lê Xuân Cảnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Điện Biên.
Theo ông Cảnh, việc Luật Đất đai 2024 bỏ cấp chính quyền huyện, áp dụng mô hình chính quyền 2 cấp (tỉnh và xã/phường) đã giảm đáng kể khâu trung gian trong phê duyệt kế hoạch sử dụng đất. Nếu trước đây, quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất được lập ở 3 cấp (quốc gia - tỉnh - huyện) dễ dẫn đến chồng chéo, mất thời gian, thì nay với 2 cấp, thời gian tiếp cận đất đai của doanh nghiệp và người dân rút ngắn bình quân từ 30-40%.
Quy định mới về phân cấp thẩm quyền phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cũng tạo điều kiện để tỉnh chủ động điều chỉnh phù hợp với đặc thù miền núi, địa hình phân tán. Với điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, khả năng chi trả của người dân hạn chế, việc chủ động xây dựng mức thu và phương thức thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phù hợp là yếu tố quan trọng.
Đối với Nghị định 103/2024/NĐ-CP, dù còn một số vướng mắc ở địa phương khác, song ở Điện Biên, quy định này đã góp phần tiệm cận giá đất với giá thị trường, hạn chế thất thu ngân sách, đồng thời tăng tính chặt chẽ trong công tác thu hồi đất, bồi thường, tái định cư. Nghị định 104/2024/NĐ-CP cũng giúp địa phương chủ động hơn trong tạo quỹ đất sạch phục vụ dự án trọng điểm, giảm tình trạng đất bỏ hoang hoặc chậm triển khai.
Tuy nhiên, ông Cảnh cho rằng việc áp dụng giá đất mới cần có lộ trình phù hợp. Nếu thực hiện đồng loạt ở vùng khó khăn sẽ tạo áp lực tài chính cho người dân khi chuyển mục đích sử dụng đất lần đầu làm nhà ở. Do đó, Sở đã đề xuất cơ chế giãn hoặc trả góp tiền sử dụng đất cho hộ nghèo, cận nghèo, đồng thời tăng cường quản lý với các trường hợp đầu cơ hoặc chậm đưa đất vào sử dụng.
Bài học từ thực tiễn quản lý
Từ thực tế triển khai, ông Cảnh cho rằng có ba yếu tố quyết định hiệu quả chính sách tài chính đất đai: Thể chế phải rõ ràng, đủ chi tiết để cơ sở dễ áp dụng, đồng thời bảo đảm dư địa linh hoạt cho địa phương. Việc tổ chức thực hiện cần thích ứng với điều kiện kinh tế - xã hội từng vùng, nhất là vùng núi, biên giới. Giám sát phải minh bạch, công khai thông tin giá đất, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhằm hạn chế tranh chấp, khiếu kiện.
Hiện Điện Biên đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đưa dữ liệu đất đai lên hệ thống quản lý tập trung của tỉnh, hỗ trợ cán bộ xã/phường tra cứu nhanh, giảm tiếp xúc trực tiếp, hạn chế tiêu cực. Dù hệ thống dữ liệu chưa đồng bộ, song với những xã, phường đã có dữ liệu đất nông - lâm nghiệp từ trước, đây là cơ sở để siết chặt quản lý và nâng cao chất lượng cập nhật.
Theo ông Cảnh, một số quy định tại Nghị định 103 và 104 vẫn cần điều chỉnh để phù hợp với vùng đặc thù như Điện Biên, đặc biệt là việc định giá đất và thu tiền sử dụng đất cần tính đến chênh lệch thu nhập giữa các vùng. Quy định về đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cũng nên được rà soát để rút ngắn thời gian thực hiện với các dự án hạ tầng thiết yếu.
“Tỉnh kiến nghị trao thêm thẩm quyền cho HĐND và UBND tỉnh trong xác định mức thu, đối tượng miễn giảm và phương thức nộp, nhằm bảo đảm ngân sách nhưng vẫn khuyến khích đầu tư và hỗ trợ sinh kế cho người dân”, ông Cảnh nói.
Từ kinh nghiệm một năm thực hiện, Điện Biên sẽ tiếp tục rà soát các chính sách tài chính đất đai, lấy ý kiến rộng rãi từ cơ sở trước khi ban hành, bảo đảm phù hợp thực tế và đúng tinh thần Chính phủ chỉ đạo: Chính sách đất đai phải hài hòa lợi ích Nhà nước - doanh nghiệp - người dân, để đất đai trở thành nguồn lực phát triển thay vì là “điểm nghẽn” của kinh tế - xã hội của địa phương.
Chủ tịch UBND xã Mường Nhà, tỉnh Điện Biên, ông Đặng Văn Tuấn chia sẻ: Mô hình chính quyền hai cấp cùng Sổ tay hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường giúp cấp xã chủ động, rút ngắn thủ tục, nâng cao hiệu quả quản lý đất đai tại cơ sở.
Ngay sau khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp được triển khai từ 1/7/2025, công tác quản lý đất đai ở cơ sở vốn phức tạp và liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân đã có sự thay đổi rõ rệt nhờ sự chủ động, kịp thời của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Bộ không chỉ ban hành đầy đủ các nghị định, thông tư, quyết định để phân cấp, phân quyền rõ ràng, mà còn xây dựng ‘Sổ tay hướng dẫn’ rất cụ thể, dễ hiểu, dễ áp dụng.
Đặc biệt, Sổ tay Hướng dẫn công tác quản lí đất đai có tất cả các điểm thuộc thẩm quyền cấp xã. Đối với HĐND cấp xã có 4 thẩm quyền, nhiệm vụ; UBND có 45 thẩm quyền, nhiệm vụ; Chủ tịch UBND cấp xã có 44 thẩm quyền, nhiệm vụ; Cơ quan quản lý đất đai cấp xã có 19 thẩm quyền, nhiệm vụ. Sổ tay đã làm rõ vai trò của từng cấp, từng vị trí là yếu tố then chốt để đảm bảo công tác quản lý đất đai được thực hiện một cách hiệu quả và đồng bộ.
Phân rõ trách nhiệm giữa cơ quan nhà nước và người dân
Cũng theo ông Đặng Văn Tuấn, việc hướng dẫn chi tiết quy trình thu hồi đất và cấp giấy chứng nhận là một trong những vấn đề được người dân đặc biệt quan tâm là quy trình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đặc biệt khi thẩm quyền này được chuyển về cấp xã. Sổ tay đã hướng dẫn chi tiết trình tự, thủ tục về nội dung này gồm 16 bước, đảm bảo đúng thẩm quyền, rõ trách nhiệm và công khai, minh bạch trong từng khâu.
Nghị định 104/2024/NĐ-CP giúp địa phương chủ động hơn trong tạo quỹ đất sạch phục vụ dự án trọng điểm, giảm tình trạng đất bỏ hoang hoặc chậm triển khai.
Quy trình đã bao gồm từ việc xây dựng kế hoạch thu hồi đất, tổ chức họp với người dân, ban hành thông báo, kiểm đếm tài sản, lập và phê duyệt phương án bồi thường, đến việc thực hiện bồi thường và bàn giao đất. Đối với trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất lần đầu do cấp xã thực hiện, Sổ tay cũng hướng dẫn cụ thể gồm 3 bước, phân công rõ trách nhiệm giữa cơ quan nhà nước và người dân.
Quy trình này bao gồm việc nộp hồ sơ tại Trung tâm Phục vụ hành chính công, cơ quan giải quyết thủ tục kiểm tra và chuyển hồ sơ về UBND cấp xã để xác minh, và cuối cùng là việc UBND cấp xã cấp Giấy chứng nhận sau khi hoàn thành nghĩa vụ tài chính.
Thời gian giải quyết thủ tục cũng được rút gọn đáng kể: đối với đăng ký đất đai lần đầu không quá 17 ngày làm việc; đối với đăng ký đất đai kèm cấp Giấy chứng nhận không quá 20 ngày làm việc. Đối với địa bàn miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa hoặc có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, thời gian được kéo dài tối đa 30 ngày làm việc.
Với bộ công cụ này, cán bộ xã Mường Nhà có thể chủ động xử lý công việc ngay tại địa phương, giảm thời gian chờ đợi, hạn chế phải chuyển hồ sơ lên cấp trên, vừa tiết kiệm chi phí, vừa tăng hiệu quả phục vụ. Chúng tôi đánh giá cao cách Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chuẩn bị bài bản, sát thực tế, giúp chính quyền cơ sở vận hành trơn tru, góp phần thực hiện tốt Luật Đất đai trong giai đoạn mới".
Ngày 14/8, tại Hà Nội, Phiên toàn thể Đại hội Đại biểu Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra. Đại hội Đảng bộ Bộ NN-MT lần thứ I đề ra mục tiêu phát triển kinh tế xanh, hiện đại đến năm 2030 và góp phần xây dựng Việt Nam hùng cường vào năm 2045.
Đồng chí Trần Hồng Hà dự, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ dự và chỉ đạo Đại hội. Tham dự Đại hội có lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương; nguyên lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường và 259 đại biểu chính thức đại diện cho hơn 10.000 đảng viên thuộc 82 tổ chức đảng trực thuộc Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
