Phân cấp - Đột phá mở đường cho quản lý đất đai hiện đại

Trao quyền chủ động cho cấp xã, phường

Công ty Cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng TTC đang triển khai giải phóng mặt bằng dự án chung cư  tại lô đất 2,3ha tại phường Long Biên, TP Hà Nội. Trước đây, công việc này phải thực hiện các thủ tục từ cấp phường, quận và các sở ngành TP. Thì nay, doanh nghiệp chỉ phải thực hiện hai cấp phường, cấp thành phố. Việc giải phóng mặt bằng được tiến hành khẩn trương sau khi Trung tâm phát triển quỹ đất của quận được sáp nhập với Ban quản lý dự án đầu tư - hạ tầng phường Long Biên.

Ông Tạ Hữu Trường, Phó Tổng giám đốc Cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng TTC cho biết, sau khi Bộ NN-MT có hướng dẫn cụ thể về việc phân cấp phân quyền và phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai, việc triển khai dự án các địa phương khi chính quyền hai cấp hoạt động đã giúp doanh nghiệp tiết kiệm rất nhiều thời gian làm các thủ tục đầu tư. Doanh nghiệp sẽ làm việc trực tiếp với các phòng ban chức năng của phường. Thẩm quyền nào vượt, TP Hà Nội sẽ trực tiếp xử lý. Trách nhiệm của cấp phường cũng được gắn chặt chẽ không còn tình trạng chuyển hồ sơ tư phường lên quân, từ quận lên Thành phố. Việc rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng, giảm thủ tục hành chính là một trong những hiệu quả rõ ràng của chính quyền hai cấp.

“Việc trao quyền và gắn trách nhiệm cho cấp phường, xã sẽ khiến công việc thuận lợi hơn rất nhiều. Đặc biệt, trong vấn đề giải phóng mặt bằng dự án. Chính quyền cấp phường, xã gần dân, sát dân, có tinh thần hỗ trợ dự án”, ông Trường nhấn mạnh.

Tháng 5/2025, Công TNHH đầu tư Tập đoàn Mặt trời (thành viên Sun Group) đã được UBND TP Hà Nội phê duyệt là đơn vị trúng thầu khu đô thị cao cấp Mê Linh. Dự án có tổng vốn đầu tư gần 15.000 tỷ đồng. Tháng 10/2025, UBND xã Quang Minh, Hà Nội đã chính thức phê duyệt quy hoạch 1/500 cho dự án này. Đây là lần đầu tiên việc phê duyệt duy hoạch được thực hiện ở cấp xã.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Quang Minh cho biết, nhà đầu tư đã thực hiện các bước đầu tư theo quy định của UBND TP Hà Nội và hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong công tác đầu tư, quy hoạch, xây dựng dự án. Chính quyền xã phối hợp, hướng dẫn nhà đầu tư các bước thực hiện thủ tục. Chỉ trong vòng 3 tháng, dự án đã được phê duyệt quy hoạch.

“Khi thưc hiện mô hình chính quyền 2 cấp, chúng tôi xây dựng mô hình chính quyền gần dân sát dân. Phát huy lợi thế tự nhiên, giàu tiềm năng để thu hút nhà đầu tư nghiên cứu, đầu tư trong nhiệm kỳ này”, ông Dũng nhấn mạnh.

Thước đo năng lực quản lý đất đai cấp xã, phường

Trong bối cảnh tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương hai cấp, dữ liệu đất đai đầy đủ, chính xác sẽ giúp chính quyền cơ sở có công cụ xử lý thủ tục hành chính ngay tại xã, phường, thị trấn. Người dân không còn phải đi lại nhiều, hồ sơ được xử lý trên môi trường điện tử, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Chiến dịch 90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai được Bộ Công an và Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng để cụ thể hóa mục tiêu này. Hiện, cả nước đang tích cực để hoàn thiện chiến dịch đúng kế hoạch đã đề ra.

Gần 2 tháng nay, vào buổi tối và ngày nghỉ, các thành viên trong tổ dân phố và các tổ chức chính trị - xã hội tại phường Yên Sở, Hà Nội phân công nhau đến tận nhà từng hộ gia đình để hướng dẫn điền hồ sơ, kiểm tra sai sót trước khi nộp. Sau khi được tuyên truyền về lợi ích của việc làm sạch dữ liệu đất đai, nhiều hộ dân đã tích cực phối hợp cung cấp thông tin.

Ông Lại Thiên Bảo, Phường Yên Sở, TP Hà Nội, chia sẻ: "Khi tích hợp dữ liệu đất đai trên nền tảng số, chúng tôi có thể dễ dàng tra cứu thông tin về giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đây là điều thuận lợi  mà chúng tôi mong ước từ trước tới giờ".

Trong quá trình rà soát dữ liệu, khó khăn lớn nhất tại nhiều xã phường là tình trạng sử dụng đất sai mục đích, chuyển nhượng nhiều lần, nhiều thửa đất chưa xác định được chủ sử dụng, tranh chấp ranh giới... Do đó, mỗi địa phương cần cách làm cụ thể, sát thực tế để bảo đảm chiến dịch thành công.

Xã Suối Hai có 9 nông, lâm trường với diện tích gần 2.000 ha, chiếm gần 1/3 tổng diện tích tự nhiên. Trước đây, tình trạng giao đất trái thẩm quyền, chuyển nhượng phức tạp khá phổ biến, gây nhiều khó khăn trong cập nhật dữ liệu đất đai.

Ông Lê Hào Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Suối Hai, TP. Hà Nội, cho biết: “Trong kế hoạch, từng cán bộ phụ trách từng địa bàn. Theo dữ liệu hiện có, nhân sự phải trực tiếp đến vận động người dân, liên hệ với chủ sử dụng đất để thu thập thông tin.”

Tại xã miền núi Yên Bài, do chưa có bản đồ địa chính được phê duyệt, việc rà soát dữ liệu đất đai dựa trên bản đồ đo vẽ tổng thể năm 2016, 2018. Hồ sơ địa chính còn thiếu, chưa được cập nhật kịp thời, nên công tác làm giàu, làm sạch dữ liệu đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành.

Ông Phùng Quang Huy, Trưởng phòng Kinh tế xã Yên Bài, TP Hà Nội, nhận định: “Hồ sơ địa chính còn thiếu nhiều, xã chưa có bản đồ địa chính chính quy. UBND xã cần phối hợp cơ quan chuyên môn, văn phòng đăng ký đất đai để thực hiện, hoàn thiện dữ liệu, báo cáo theo quy định.”

Hiện Hà Nội có khoảng 5 triệu thửa đất tại 126 xã, phường cần được rà soát. Thành phố đã thành lập ban chỉ đạo để tháo gỡ khó khăn, bố trí cán bộ chuyên môn hỗ trợ trực tiếp cho các địa phương.

Ông Nguyễn Duy Hưng, Giám đốc Văn phòng Đăng ký đất đai Hà Nội, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, cho biết: "Sau khi có dữ liệu đất đai, xác định được chính xác chỗ nào có giấy chứng nhận, chúng tôi sẽ xây dựng các quy trình điện tử liên quan đến thủ tục hành chính. Với những vị trí chưa có giấy chứng nhận, Sở sẽ tiếp tục chỉ đạo các xã, phường kê khai, đăng ký và cấp giấy chứng nhận đối với các thửa đất còn lại".

Làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai là nội dung quan trọng trong thực hiện Chính phủ điện tử, giúp Nhà nước quản lý hiệu quả hơn. Dữ liệu “đúng, đủ, sạch, sống” sẽ tháo gỡ khó khăn, đem lại dịch vụ công minh bạch, thuận tiện, đồng thời giúp thị trường bất động sản phát triển lành mạnh, chấm dứt tình trạng giá nhà, đất vượt xa giá trị thực.

Ông Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam đánh giá, làm sạch dữ liệu đất đai giúp thông tin đất đai minh bạch, dễ tra cứu, hạn chế tình trạng "xin - cho" và tiêu cực trong quá trình quản lý.

“Dữ liệu chuẩn xác, mỗi hộ gia đình, cá nhân có hồ sơ đất đai rõ ràng, được bảo vệ khỏi nguy cơ lấn chiếm hoặc cấp giấy chứng nhận sai. Người dân yên tâm sử dụng đất, thực hiện các giao dịch như chuyển nhượng, thế chấp, góp vốn mà không lo rủi ro pháp lý”, ông Khôi nhấn mạnh.

Một thị trường bất động sản lành mạnh không thể thiếu hệ thống dữ liệu đất đai tin cậy. Dữ liệu sạch giúp cơ quan quản lý thuận lợi và minh bạch, giảm khiếu kiện. Quan trọng hơn, khi được tích hợp vào hệ thống dữ liệu quốc gia, đây sẽ là một trong những trụ cột quan trọng để xây dựng Chính phủ số, Kinh tế số, kết nối với dữ liệu dân cư, tài chính, quy hoạch.

Cải cách trong lĩnh vực đất đai đang cho thấy một hướng đi mới: Nhà nước không làm thay, mà tạo hành lang pháp lý và công cụ số để địa phương, doanh nghiệp và người dân cùng tham gia quản lý. Sự thay đổi tư duy ấy là bước chuyển lớn nhất mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang kiến tạo, từ quản lý theo hồ sơ sang quản lý theo dữ liệu, từ hành chính sang phục vụ.

Khi những cải cách ấy lan tỏa đến từng xã, phường, thị trấn, bộ máy quản lý đất đai sẽ không còn là tầng nấc xin - cho, mà trở thành hệ thống vận hành thông suốt, công khai, minh bạch. Và đó mới là thước đo thực chất nhất cho một nền quản trị đất đai hiện đại.