Giữ đất sạch, vững mùa vàng

Khi đất không còn lành

Theo thạc sĩ Lê Trí Nhân, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Vĩnh Long, đất nông nghiệp ở nhiều địa phương bị nhiễm phèn, nhiễm mặn tự nhiên, làm giảm pH và tăng độ dẫn điện (EC), ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thu dinh dưỡng của cây trồng.

Khi pH đất thấp hơn 4.5, hơn 70% lượng dinh dưỡng bón vào đất bị lãng phí. Giá trị pH từ 6-7 (đất acid trung bình) được chứng minh là phù hợp với nhiều loại cây trồng (trừ cây ưa vôi). Khi độ pH đất ở mức này, lượng dinh dưỡng có trong đất luôn duy trì trạng thái thích hợp cho cây trồng sinh trưởng phát triển tốt. Bên cạnh đó, phần lớn các loại vi sinh vật có lợi trong đất sẽ hoạt động tốt cũng như các cation kim loại nặng (kể cả Al3+) đều bị kết tủa và ít di động, do đó ít gây ảnh hưởng xấu đến môi trường và cây trồng.

Chỉ số EC (trong đất-nước) vượt ngưỡng 1.2-4 mS/cm do đất nhiễm mặn đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng và phát triển, khiến cây sinh trưởng chậm hoặc chết. Chỉ số EC 0.4-0.8 được xem không ảnh hưởng đến cây trồng, nhỏ hơn 0.4 là lý tưởng cho  mọi cây trồng, còn dao động 0.8-1.2 sẽ bắt đầu ảnh hưởng đến một số loại cây trồng.

“Việc kiểm soát EC trong đất hiện nay có thể ứng dụng máy đo EC. Việc đo EC có vai trò rất quan trọng để đưa ra quyết định có nên bón hay không bón phân cho cây trồng hoặc tăng hay giảm lượng phân phù hợp”, thạc sĩ Lê Trí Nhân nhấn mạnh.

Ô nhiễm đất, suy thoái đất có thể do nước thải sinh hoạt đổ về đồng ruộng, sử dụng phân vô cơ không hợp lý, phân hữu cơ chưa hoai mục, nông dược có gốc hóa học mạnh. 

Làm sao để đất sạch hơn, cây trồng khỏe hơn?

Để đối phó với tình trạng này, thạc sĩ Lê Trí Nhân cho rằng có 4 giải pháp cần được triển khai đồng bộ để kiểm soát và cải thiện chất lượng đất canh tác.

Thứ nhất, kiểm soát vật tư nông nghiệp đầu vào, đặc biệt là phân hữu cơ có nguồn gốc từ rác thải sinh hoạt, phân lân. Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón cần có kết quả kiểm nghiệm đầy đủ, nhất là về chỉ tiêu kim loại nặng. Đồng thời, cần tổ chức tập huấn cho nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác, tổ khuyến nông cộng đồng về nhận biết và xử lý đất bị ô nhiễm.

Thứ hai, ứng dụng công nghệ nano sắt (nZVI) có khả năng xử lý hiệu quả các hợp chất hữu cơ và vô cơ gây ô nhiễm. nZVI có thể phản ứng với oxy và các chất độc trong đất, làm tăng pH, giảm thiểu độc tố như Cr6+, các hydrocarbon chứa clo… Đây là hướng đi đầy triển vọng trong xử lý đất ô nhiễm kim loại nặng.

Thứ ba, tăng cường sử dụng vi sinh vật có lợi. Sử dụng nhóm vi sinh vật phân giải các hóa chất độc hại, kiểm soát nấm bệnh và cải tạo đất đang là xu hướng thân thiện môi trường. Các chủng phổ biến như Bacillus sp., Trichoderma spp., Azotobacter sp. không chỉ giúp phân hủy thuốc trừ sâu, trừ cỏ, Paclobutrazol mà còn cải thiện cấu trúc đất và hỗ trợ cây trồng hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.

Thứ tư, ổn định tính đệm của đất. Việc duy trì độ pH đất ổn định thông qua sử dụng các chất đệm như vôi (CaCO₃), Ca(OH)₂ hay acid humic, acid amin, phân hữu cơ có vai trò rất quan trọng. Đệm một chiều (sử dụng vôi) giúp trung hòa axit, còn đệm hai chiều (phân hữu cơ, acid humic, axit amin) giúp đất duy trì cân bằng pH (trung hòa axit và bazơ) tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật hoạt động và cây trồng phát triển.

"Kiểm soát và cải thiện chất lượng đất là yếu tố then chốt nâng năng suất, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Để làm được điều đó, cần sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong giám sát đầu vào nông nghiệp, ứng dụng công nghệ mới, sử dụng đất hợp lý”, thạc sĩ Lê Trí Nhân cho biết.