Gian nan giữ rừng Yok Đôn

Địa bàn rộng, lực lượng ‘mỏng’

Theo ông Phạm Tuấn Linh, Giám đốc Vườn quốc gia Yok Đôn, thách thức lớn đối với công tác quản lý, bảo vệ rừng tại Vườn quốc gia Yok Đôn đến từ đặc điểm vườn không có vùng hành lang rừng tiếp giáp do các khu rừng xung quanh đã chuyển đổi mục đích sử dụng.

Cùng với đó, diện tích Vườn quốc gia Yok Đôn rộng lớn (115.545 ha), trải rộng trên địa giới hành chính của 2 tỉnh Đắk Lắk, Lâm Đồng và đường biên lên tới hàng trăm km (trong đó có gần 70 km đường biên giới tiếp giáp Campuchia và hơn 250 km ranh giới giáp buôn làng, rẫy và đường giao thông). Diện tích rộng, đường biên dài trong khi không có vùng hành lang rừng tiếp giáp khiến công tác quản lý, bảo vệ rừng tại Vườn quốc gia Yok Đôn gặp rất nhiều khó khăn, thách thức.

Vườn quốc gia Yok Đôn được giao nhiệm vụ quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng; bảo tồn đa dạng sinh học; phòng cháy chữa cháy rừng; phòng trừ sinh vật gây hại; cứu hộ, phát huy giá trị hệ sinh thái, nguồn gen, cảnh quan; nghiên cứu khoa học, giảng dạy - thực tập; cung ứng dịch vụ môi trường rừng và phát triển du lịch sinh thái. 

Nhiệm vụ chính của Vườn quốc gia Yok Đôn gồm: quản lý bảo vệ, phát triển rừng; bảo tồn hệ sinh thái rừng; nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế; cung cấp dịch vụ môi trường rừng, du lịch sinh thái và giáo dục môi trường.

Ông Phạm Tuấn Linh cho biết, đến năm 2025, Vườn quốc gia Yok Đôn được giao 212 biên chế nhưng chỉ đang sử dụng 185 người, trong đó gần 80% trực tiếp thực hiện nhiệm vụ bảo vệ rừng tại hiện trường. Với địa hình rộng và bằng phẳng, lực lượng “mỏng” như hiện nay rất khó bao quát hết toàn bộ diện tích rừng. Bên cạnh đó, lực lượng kiểm lâm của vườn đều là viên chức nên khi thực thi pháp luật lâm nghiệp còn nhiều hạn chế. 

Tuy nhiên, về mặt nhân sự, bên cạnh khó khăn thì cũng có những thuận lợi nhất định. Ông Phạm Tuấn Linh cho biết, đa số cán bộ, viên chức Vườn quốc gia Yok Đôn có tinh thần trách nhiệm. Người dân xung quanh đã có chuyển biến tích cực trong nhận thức, không còn tình trạng vận chuyển gỗ trái phép công khai như trước. Công tác bảo vệ rừng cũng nhận được sự hỗ trợ của chính quyền và các lực lượng đóng trên địa bàn.

Tiềm ẩn nguy cơ xâm hại rừng

Khó khăn lớn nhất hiện nay đối với công tác quản lý, bảo vệ rừng tại Vườn quốc gia Yok Đôn là tình trạng lấn chiếm đất rừng và phá rừng làm rẫy trái phép. Theo ông Phạm Tuấn Linh, nhu cầu đất sản xuất cao, trong khi phần lớn đời sống người dân còn phụ thuộc vào nông nghiệp. Hiện tại đang có một buôn của đồng bào dân tộc thiểu số nằm trong vùng lõi Vườn quốc gia Yok Đôn với 135 hộ, 519 nhân khẩu; có hơn 502 ha rẫy cũ của 253 hộ đang canh tác trước thời điểm mở rộng vườn. Khu vực canh tác của người dân nằm xen lẫn trong rừng của Vườn nên tiềm ẩn nguy cơ cơi nới, mở rộng diện tích canh tác khi có cơ hội.

Anh Bùi Trung Dũng, nhân viên kiểm lâm thuộc Vườn quốc gia Yok Đôn cho biết, bản thân anh có hơn 15 năm công tác tại vườn và đã 13 năm đón Tết Nguyên đán tại đơn vị để bảo vệ diện tích rừng, tiểu khu được giao quản lý.

Một khó khăn khác là việc kiểm soát người ra vào rừng. Hiện nay ngoài việc một số hộ dân đang sinh sống, canh tác ruộng rẫy, còn có trên 100 hộ chăn thả gia súc trong rừng của Vườn quốc gia Yok Đôn với số lượng trên 3.000 con trâu, bò. Hằng ngày có nhiều người dân ra vào rừng, không tránh khỏi việc các đối tượng lợi dụng tìm cách vào rừng để thực hiện các hành vi xâm hại tài nguyên rừng.

Theo ông Phạm Tuấn Linh, tuy đã có quy định cấm chăn thả gia súc trong rừng, nhưng việc chăn thả đã trở thành tập quán của người dân ở đây nên rất khó cấm triệt để.

Bên cạnh đó, các dự án chuyển đổi rừng giáp ranh sang trồng cao su khiến tài nguyên rừng khu vực tiếp giáp Vườn quốc gia Yok Đôn suy giảm mạnh. Hiện có hơn 400 chòi rẫy dọc ranh giới tiếp giáp vườn. Đây là điểm các đối tượng thường lợi dụng để xâm nhập vào rừng thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, lấn chiếm hoặc xâm hại rừng.

Những năm gần đây, tại các khu dân cư lân cận Vườn quốc gia Yok Đôn có tình trạng nhiều lao động rời thành phố, nhà xưởng, quay về địa phương. Họ cần có đất sản xuất, cần có việc làm để kiếm sống và tình trạng này đã tạo thêm sức ép không nhỏ đối với công tác quản lý, bảo vệ rừng.