Đồng thời, tỉnh đề xuất tích hợp nội dung Chương trình MTQG giảm nghèo để có thể triển khai thực hiện chương trình từ năm 2026.
Tỉnh Cao Bằng kiến nghị Trung ương quan tâm tăng nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách, ưu tiên cho các địa phương khó khăn giai đoạn 2026-2030. Bởi các xã trên địa bàn tỉnh sau sáp nhập đều chưa đạt chuẩn nông thôn mới (NTM).
Nhân dân xóm Nà Bom đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Ảnh: Phạm Hà.
Đối với các xã có xuất phát điểm là xã đặc biệt khó khăn, sau khi nỗ lực đạt chuẩn NTM, Cao Bằng đề xuất việc cho phép người dân trên địa bàn được hưởng các chế độ an sinh xã hội thêm ít nhất 05 năm, kể từ năm được công nhận đạt chuẩn.
Văn bản do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng, ông Hoàng Văn Thạch ký cũng đề nghị Chính phủ xem xét, chỉ đạo tránh chồng lấn đối tượng, địa bàn trong các Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG). Theo đó, chương trình đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi cần gắn trách nhiệm thực hiện mục tiêu xây dựng NTM và bố trí vốn để xây dựng NTM ở tại vùng này.
Ngoài ra, tỉnh đề xuất xem xét, xây dựng cơ chế thực hiện xây dựng NTM trên địa bàn phường được hình thành do sáp nhập với các xã. Cụ thể, từ ngày 01/7/2025 trên địa bàn tỉnh Cao Bằng có 03 phường (gồm phường Thục Phán, phường Nùng Chí Cao, phường Tân Giang). Tuy nhiên các phường này được hình thành do sáp nhập với các xã như: Xã Hưng Đạo, Vĩnh Quang, Chu Trinh, Hoàng Tung, Lê Chung (là xã đặc biệt khó khăn). Do diện tích đất nông nghiệp và người dân nông thôn chiếm tỷ lệ cao, vì vậy, tỉnh đề xuất khi xây dựng, thiết kế Chương trình giai đoạn 2026-2030 cần có cơ chế đặc thù hoặc các Chương trình hỗ trợ riêng cho các địa phương có điều kiện đặc trưng như vậy.
Theo nhận định của UBND tỉnh Cao Bằng, địa phương thực hiện chương trình giai đoạn 2021-2025 với xuất phát điểm thấp. Trong tổng số 139 xã triển khai thực hiện chương trình, chỉ có 19 xã thuộc địa bàn đầu tư hỗ trợ của chương trình xây dựng NTM, còn lại 120 xã đặc biệt khó khăn thuộc địa bàn hỗ trợ của Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn 10 huyện, thành phố (trong đó, có 7 huyện nghèo theo Quyết định số 353/QĐ-TTg ngày 15/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo giai đoạn 2021-2025).
Quy mô nền kinh tế của tỉnh nhỏ, ngân sách phụ thuộc vào trung ương; cơ sở hạ tầng (giao thông, du lịch - dịch vụ, cửa khẩu, đô thị, nông thôn...) còn thiếu đồng bộ. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên không thuận lợi cho phát triển kinh tế quy mô lớn (xa các trung tâm kinh tế lớn của cả nước, địa hình chia cắt mạnh, độ dốc lớn, đất nông nghiệp chỉ chiếm gần 10% tổng diện tích tự nhiên); dân cư sống phân tán, không tập trung, gần 95% là đồng bào dân tộc thiểu số, trình độ dân trí, chênh lệch mức sống giữa các vùng miền, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo còn cao.
Ông Vương Văn Thiết, xóm Cả Tiểng, xã Tổng Cọt, năm 2025, được nhà nước hỗ trợ 60 triệu đồng thực hiện xóa nhà tạm, nhà dột nát. Ảnh: Minh Hòa.
Dù còn nhiều khó khăn, UBND tỉnh Cao Bằng cho biết, địa phương kiên định mục tiêu tiếp tục triển khai Chương trình gắn với thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, thúc đẩy sản xuất theo chuỗi giá trị, du lịch nông thôn, công nghiệp và dịch vụ gắn với đô thị hoá.
Phát huy thành quả, tỉnh khắc phục hạn chế, thu hẹp khoảng cách vùng miền, kết nối đồng bộ nông thôn - đô thị, phát triển hài hoà kinh tế, xã hội, môi trường. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, thúc đẩy bình đẳng giới. Bảo tồn giá trị văn hoá truyền thống và gắn kết các chương trình MTQG để thúc đẩy nông thôn phát triển.
Theo UBND tỉnh Cao Bằng, các xã không còn là đơn vị tiếp nhận thụ động mà trở thành những "pháo đài" thực thụ trong quản lý và phát triển. Điều này cũng đặt ra yêu cầu bức thiết về việc nâng cao năng lực lãnh đạo và quản lý cho đội ngũ cán bộ cấp xã - một nhiệm vụ vốn đã được tỉnh triển khai thông qua các đề tài khoa học công nghệ phục vụ xây dựng NTM giai đoạn 2023-2025.
Mục tiêu cụ thể đến 2030 với cấp xã là 10% số xã toàn tỉnh đạt chuẩn NTM. Cấp thôn 20% tổng số thôn trên địa bàn tỉnh được công nhận đạt chuẩn NTM, trong đó, 5% thôn được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.
Bên cạnh đó, chiến lược "Chuyển đổi số trong xây dựng NTM" đang trở thành chìa khóa để Cao Bằng vượt qua rào cản địa lý. Hệ thống quản lý văn bản và điều hành đã được kết nối liên thông từ tỉnh đến xã, đạt tỷ lệ 100% cơ quan nhà nước sử dụng thống nhất.
100% UBND các xã đã được kết nối Internet băng rộng cố định cáp quang, mạng 4G và bắt đầu triển khai 5G tại trung tâm các huyện cũ. Đây chính là nền tảng để hình thành những "xã nông thôn mới thông minh", nơi người dân có thể tiếp cận dịch vụ công và thông tin thị trường chỉ qua một chiếc điện thoại thông minh, bất kể họ đang ở xóm bản xa xôi nhất.
Nhìn về giai đoạn 2026-2030, Cao Bằng đặt mục tiêu phát triển bền vững dựa trên các lợi thế đặc trưng. Du lịch nông thôn gắn với văn hóa bản địa của người Tày, Nùng và di sản Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng sẽ là mũi nhọn mới. Những làng đá cổ Khuổi Ky hay làng rèn Pác Rằng không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là minh chứng cho việc gìn giữ bản sắc văn hóa trong dòng chảy hiện đại hóa.
