Một sáng mùa đông trên bãi biển MacMasters, New South Wales (Australia), Graham Russell, cựu nhân viên cứu hộ kiêm thành viên CLB bơi mùa đông, xuống biển cùng đồng đội như nhiều lần trước đó.
Ban đầu, Russell cảm nhận trọn vẹn không khí hứng khởi. Anh cùng một người bạn quyết định bơi xa hơn, vượt qua những con sóng lớn để ra vùng nước sâu. Với kinh nghiệm và sức khỏe sẵn có, việc lặn tránh sóng, đeo kính và chân vịt không phải thử thách quá khó khăn. Nhưng chỉ ít phút sau, những dấu hiệu bất thường xuất hiện.
Graham Russell trở lại bãi biển MacMasters ở Bờ biển Trung tâm New South Wales, Australia. Ảnh: Guardian.
Tiếng ù ù tràn vào tai trái, cảm giác mệt yếu lan dần. Một cơn đau như chuột rút chạy dọc xuống bên phải cổ. Ý định tiếp tục ra khơi biến mất. Russell cố gắng bơi ếch, xen kẽ những động tác sải, hy vọng một con sóng sẽ đưa vào bờ. Dù vậy, tình trạng chỉ tệ hơn.
Khi tới gần bờ, những con sóng lớn lại xô ngược. Cựu nhân viên cứu hộ loạng choạng, lộn nhào trong lớp cát và bọt biển, nhiều lần bị kéo ngược ra xa. Những người bạn trong CLB nhìn thấy nhưng nghĩ rằng Russell chỉ loay hoay tháo chân vịt. Trong khi đó, chính người đàn ông cũng không thể gọi ai giúp vì không phát ra được âm thanh.
Khi về được bờ, anh gần như không thể đứng vững. Đầu nặng trĩu, cổ như mất sức, tầm nhìn méo mó, mọi thứ quay cuồng. Russell ngồi bệt, có lúc bò bằng tứ chi, đầu chỉ cách đất vài centimet. Nhiều người đi ngang tưởng anh nghỉ ngơi, trong khi bản thân người đàn ông vẫn quá bối rối để kêu cứu.
Rất may một người lướt sóng đã tiến đến, hỏi thăm và nhận ra tình trạng bất thường. Người này chạy đi gọi các thành viên khác. Ít phút sau, Russell được dìu vào CLB, quấn chăn giữ ấm.
36 giờ tiếp theo, anh nằm trong phòng cấp cứu. Kết quả chẩn đoán của bác sĩ thần kinh cho thấy Russell bị rách động mạch cổ - hiện tượng khi lớp trong thành động mạch bị rách, tạo điều kiện hình thành cục máu đông. Cục máu đông này đã chặn dòng máu, gây ra đột quỵ tiểu não ở phía trái, làm mất thăng bằng bên phải cơ thể.
Đột quỵ thường được biết đến như một tình trạng mạch máu não bị tắc hoặc vỡ, xảy ra chủ yếu ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền tim mạch, huyết áp, tiểu đường.
Tuy nhiên, rách động mạch cổ là nguyên nhân hiếm gặp, chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số ca đột quỵ, nhưng thường xảy ra ở người trẻ, khỏe mạnh. Nguyên nhân có thể liên quan tới cử động mạnh hoặc chấn thương vùng cổ, như xoay cổ đột ngột, hắt hơi, tập luyện nặng, hay trong trường hợp này là động tác lặn tránh sóng.
Triệu chứng ban đầu thường không rõ rệt, có thể là đau đầu một bên, đau cổ, ù tai hoặc chóng mặt, vì thế dễ bị bỏ qua. Với Russell, dấu hiệu ù tai và mất thăng bằng chính là biểu hiện của tình trạng này. Điểm nguy hiểm ở chỗ, bệnh có thể khởi phát sau những vận động tưởng như bình thường.
'Mong muốn bơi ra xa hơn của tôi tan biến. Tôi không biết chuyện gì đã xảy ra', Russell nhớ lại. Ảnh: Guardian.
Bác sĩ mô tả các mạch máu của Russell vốn có một đoạn hẹp bẩm sinh, khiến vị trí đó dễ tổn thương. Khi rách, máu thấm vào thành mạch, hình thành cục máu đông, di chuyển lên não và chặn dòng chảy. Với người đàn ông Australia, may mắn là cơn đột quỵ dừng ở tiểu não, nơi kiểm soát thăng bằng, chứ không phải khu vực vận động hoặc ngôn ngữ, nếu không hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn nhiều.
Các y tá nói với anh, đây là “dạng đột quỵ tốt nhất có thể có” - một cách diễn đạt để chỉ rằng Russell đã thoát khỏi tỷ lệ tử vong từ 9% đến 39% thường được ghi nhận trong y văn. Sau vài ngày điều trị, Russell ra viện với thuốc chống đông máu, mệt mỏi nhưng không để lại di chứng nặng nề.
Một tuần sau, anh quay trở lại bãi biển quen thuộc. Ban đầu lo sợ những ký ức choáng váng và hình ảnh xe cấp cứu sẽ ám ảnh, nhưng khi đứng trước biển, cảm giác biết ơn lại dâng lên. Với Russell , đây là nơi từng chứng kiến mình cứu nhiều người, giờ lại trở thành nơi bạn bè cứu chính mình.
Trong lần tái khám, bác sĩ dặn anh không được xuống biển gặp sóng lớn nữa. Russell muốn thương lượng để rút ngắn thời gian kiêng cữ, nhưng bác sĩ kiên quyết. Dù không muốn từ bỏ hoàn toàn, anh hiểu rằng cơ thể mình vừa có một “điểm yếu” mới được phát hiện.
Hiện Russell trở lại nước theo cách thận trọng hơn. Không còn dấn thân vào những ngày sóng lớn, anh chọn bơi ngắn, từ từ và chấp nhận sống chung với nguy cơ.
WHO thống kê, mỗi năm trên thế giới có khoảng 11,95 triệu ca đột quỵ mới và khoảng 94 triệu người sống sót sau đột quỵ, với nhiều ca chịu di chứng kéo dài. Số người tử vong vì đột quỵ mỗi năm là 7,25 triệu. Đáng chú ý, hơn 50% các ca đột quỵ xảy ra ở những người dưới 70 tuổi, và gần 15% xảy ra ở nhóm tuổi 15-49.
Với những người như Russell, thể thao và vận động là tốt, nhưng không có nghĩa là miễn nhiễm với bệnh tật. Hiểu rõ giới hạn của bản thân, khám sức khỏe định kỳ và không xem nhẹ những tín hiệu bất thường là cách phòng ngừa thiết thực nhất để phòng ngừa đột quỵ.
