Đổi thay sinh kế nông thôn từ cánh đồng mẫu lớn

Giảm nghèo bền vững ở nông thôn không chỉ đến từ các chính sách hỗ trợ trực tiếp, mà quan trọng hơn là tạo điều kiện để người dân chủ động nắm bắt thông tin, tổ chức sản xuất và nâng cao thu nhập trên chính mảnh đất quê hương. Thực tiễn tại thôn An Tập, xã Bình Mỹ cho thấy, khi chính sách đi vào cuộc sống, người nông dân hoàn toàn có thể vươn lên làm giàu, đồng thời tạo sinh kế cho cộng đồng.

Hiệu quả kinh tế từ thông tin và cơ giới hóa

Anh Trịnh Văn Thùy (sinh năm 1984), người con của thôn An Tập, xã Bình Mỹ, tỉnh Ninh Bình, từng có nhiều năm bôn ba làm đủ nghề mưu sinh. Trong những năm làm ăn xa, qua các kênh báo chí, phát thanh, truyền hình và thông tin tuyên truyền của ngành nông nghiệp, anh Thùy dần nắm bắt được chủ trương đẩy mạnh cơ giới hóa nông nghiệp cũng như thực tế lao động nông thôn ngày càng thiếu hụt.

Sau thời gian dài làm ăn bấp bênh, năm 2015, anh quyết định trở về quê. Nhận thấy nhu cầu cơ giới hóa ngày càng tăng, trong khi nhiều hộ dân không còn đủ nhân lực để thu hoạch đúng thời vụ, anh mạnh dạn vay vốn, mua một máy gặt đập liên hợp, bắt đầu làm dịch vụ gặt thuê. “Thông tin trên báo đài giúp tôi hiểu rằng cơ giới hóa là xu thế tất yếu. Nếu nắm bắt sớm, nông dân hoàn toàn có thể sống được bằng ruộng đồng”, anh Thùy chia sẻ.

Đặc biệt, những chuyến gặt thuê đưa anh đi khắp các tỉnh từ Nghệ An đến Hải Phòng. Công việc vất vả, ăn ngủ cùng đồng ruộng, nhưng đổi lại, anh tích lũy được vốn, kinh nghiệm và hiểu rõ hơn thực trạng sản xuất nông nghiệp ở nhiều địa phương. Qua thực tiễn đó, anh càng nhận thức rõ vai trò của máy móc và tổ chức sản xuất bài bản trong việc nâng cao hiệu quả và thu nhập cho người nông dân.

Tạo việc làm, đa dạng sinh kế cho cộng đồng

Năm 2019, khi dịch Covid-19 bùng phát, nhiều lao động làm ăn xa không thể trở về, không ít hộ dân bỏ ruộng do thiếu nhân lực. Trong bối cảnh đó, thông tin về chủ trương tích tụ, tập trung đất đai đã trở thành “lối mở” để anh Thùy mạnh dạn thuê lại ruộng của các hộ dân, tiến hành dồn ô, đổi thửa, tổ chức sản xuất tập trung.

Ban đầu, diện tích canh tác khoảng 40 mẫu, sau đó mở rộng lên 80 mẫu. Anh đầu tư hệ thống mương máng thủy lợi nội đồng, tổ chức gieo cấy, chăm sóc và thu hoạch đồng loạt, áp dụng cơ giới hóa hầu hết các khâu sản xuất. Việc hình thành cánh đồng mẫu lớn giúp sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp, khắc phục tình trạng ruộng manh mún, giảm chi phí và nâng cao năng suất.

Chi phí đầu tư bình quân khoảng 1 triệu đồng/sào. Với vụ chiêm xuân thuận lợi, năng suất đạt hơn 2 tạ thóc/xào, lãi ròng khoảng 1,1-1,2 triệu đồng/sào. Ngay cả khi vụ mùa gặp khó do thời tiết và sâu bệnh, sản xuất trên diện tích lớn vẫn bảo đảm có lãi, quan trọng hơn là giữ được ruộng đất, không để bỏ hoang.

Không chỉ mang lại thu nhập cho gia đình, mô hình của anh Thùy còn tạo việc làm cho nhiều lao động. Mỗi vụ thu hoạch, anh thuê hơn 10 lao động làm việc liên tục trong khoảng hai tháng. Thu nhập từ lao động thời vụ giúp nhiều hộ dân cải thiện đời sống, giảm áp lực mưu sinh.

Song song với sản xuất lúa, anh Thùy mở rộng dịch vụ nông nghiệp với tổng cộng 10 máy các loại, vừa phục vụ sản xuất gia đình, vừa làm dịch vụ gặt thuê. Việc đa dạng hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh giúp giảm rủi ro, tăng tính ổn, giúp người dân vươn lên thoát nghèo.

Anh Thùy cho biết, chính sách hỗ trợ mua máy móc nông nghiệp theo Nghị định số 68 của Chính phủ đã đóng vai trò quan trọng. Việc được hỗ trợ một phần kinh phí giúp anh giảm áp lực vốn ban đầu, mạnh dạn đầu tư máy móc hiện đại, từng bước nâng cao hiệu quả sản xuất.

Luật Đất đai 2024 mở đường cho tích tụ ruộng đất

Không chỉ có cơ giới hóa, việc hoàn thiện thể chế đất đai cũng đang tạo động lực quan trọng cho giảm nghèo ở nông thôn. Theo ông Lê Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Luật Đất đai năm 2024 đã mở rộng hạn mức sử dụng đất nông nghiệp lên tới 15 lần hạn mức giao đất, cho phép cá nhân, tổ chức nhận chuyển nhượng, thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất để hình thành các vùng sản xuất quy mô lớn.

Đáng chú ý, lần đầu tiên pháp luật cho phép cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp được nhận chuyển nhượng đất trồng lúa trong hạn mức giao đất nếu có phương án sản xuất được phê duyệt. Cơ chế này mở ra cơ hội cho những nông dân như anh Thùy mạnh dạn đầu tư, tổ chức sản xuất bài bản, tránh tình trạng đất bỏ hoang hoặc canh tác manh mún.

Ông Lê Văn Bình khẳng định, Luật Đất đai 2024 với những quy định mang tính đột phá đang mở ra cánh cửa lớn để khai thác tiềm năng đất nông nghiệp một cách bền vững, đồng thời là công cụ quan trọng hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo, xây dựng nông thôn giàu đẹp, văn minh. Mô hình cánh đồng mẫu lớn ở xã Bình Mỹ, tỉnh Ninh Bình không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế rõ nét mà còn cho thấy một thực tế  quan trọng: khi người nông dân được tiếp cận kịp thời thông tin về chính sách, khoa học - kỹ thuật và tổ chức sản xuất, con đường thoát nghèo bền vững trở nên rõ ràng và khả thi hơn.